Historio di Tajikistan

De Wikipedio
L'imperio Akemenida.

Diversa populi e kulturi habitis Tajikistan de adminime la 4ma yarmilo aK, inkluzite la nomizita civilizuro Oxus, de cirkume 2300 aK til cirkume 1700 aK. Cirkume 500 aK granda parto di (o posible tota) la regiono esis parto dil imperio Akemenida, anke konocita kom l'unesma imperio Persa. Pos Alexandros la Magna konquestir la regiono, ol divenis parto di la rejio Greko-Baktriana. La nordo di Tadjikistan esis parto di Sogdia o Sogdiana, anciena Iranana civilizuro qua formacis multa mikra stati.


Dum la komenco dil 8ma yarcento Islamo introduktesis en la regiono. De 819 til 999 la regiono guvernesis da la dinastio Samanida, Persiana stato ed imperio fondita da Saman Khuda. Samanidi rinovigis Persiana kulturo ed propagis sunita islamo. L'unesma tradukuro di Korano aden Persiana linguo facesis dum Samanida dinastio. L'urbi Samarkand e Bukhara kreskis e divenis kulturala centri por Tajikstanana kulturo.

Dum la 19ma yarcento Rusa imperio komencis expansar su tra Central Azia. De 1864 til 1885 Rusian imperio gradope prenis kontrolo di Rusa Turkestan, regiono qua extensis su de Kazakstan til Kaspia maro e sude til la bordero kun Afganistan. Pos la Rusa Revoluciono en 1917 komencis militeto kontre bolsheviki por mantenar Tajikistan nedependanta, ma pos 4-yara milito la bolsheviki vinkis, e moskei e vilaji brulesis.

En 1924 kreesis la "Republiko Autonoma Socialista Sovietiana Tajikistan", pose nomizita Republiko Socialista Sovietiana Tajikistan.

 Precipua artiklo: Republiko Socialista Sovietiana Tajikistan
Rusa specala forci en Tajikistan dum l'interna milito, 1992.

Tajikistan deklaris nedependo de Sovietia ye la 9ma di septembro 1991. L'unesma lando qua establisis ambasadeyo en Dushanbe esis Iran, en 1991. Preske nemediate pos nedependo komencis interna milito, kun partiseti dividita segun klani. Ne-islamala populi, quale Rusi e judi, abandonis la lando pro persekuto.

Pos finar la milito eventis elekto, e Emomalii Rahmon vinkis l'ex-chefministro Abdumalik Abdullajanov kun 58% de la voti[1]. Lando restis devastita dal milito, qua produktis cirkume 100.000 mortinti e cirkume 1,2 milion refujinti en vicina landi.[2] En 1997 eventis pafo-ceso.

Referi[redaktar | redaktar fonto]