Galiana linguo
| Galiana linguo | |||
|---|---|---|---|
| ({{{Nomo_linguo}}}) | |||
| Parolata en: | Galia | ||
| Nombro di parolanti: | extingita pos la 5ma yarcento pK | ||
| Klasifikuro: | • Indo-Europana • Kelta • Galiana | ||
| Oficala stando | |||
| Regulata da: | nula | ||
| Kodexi | |||
| {{{mapo}}} | |||
| Videz anke: {{{Videz_anke}}} – Linguaro | |||
Galiana linguo esas extingita Kelta linguo, parolinta en Galia, nuna Francia, Belgia e Suisa. Cirkume 20 000 vorti savesas, inkluzite omna di la verbala konjugaji.
La deklinadi sume ne savesas, ma 85% ek la vortaro esas de la tri ordinara deklinadi; maskulalo, feminalo e neutralo.
Ya, ni ne havas omni vorti : multi por la kavali, min por altri kozi. Ma ni havas multi por la chari e ni povas facar neologismi.
raeda = charo lejera kun auelo = aero povas facar "aueloraeda" por un aviono persona o di aeroklubo.
carpenton = charo qua transportas multi personi estas un autobuso e "auelocarpenton" un aviono di lineo.
Ni ne havas multi nomi di uceli exemple. La korvo, anuncero dil Deo Lugus o dil morti de pos min di 40 dii estas preske sola.
Kelka frazi en Galla :
ΟΥΗΡΒΡOΥΜΑΡΟC ΔΕΔΕ ΤΑΡΑΝΟΟΥ ΒΡΑΤΟΥ ΔΕΚΑΝΤΕΜ
Vedesas ke Galli skribis en greka literi ed en mayuskuli sen akcento.
Ni pozus la frazo en latina literi :
Ouebroumaros dede Taranoou bratou dekantem = Verbrumaros donis a Taranoos en gratitudo l'ofranda. (di gratitudo en frazo)
Druidi ne skribis religiala verki, ma li esis notarii e skribis kontrati en korto dil "nemeta" (nemeton = templo). Kontrato facata kun la helpo di un druido e sub regardo de Dei esis plu solena e sekura.
Cezar facis o granda eroro kande donis sendaji en latina ma kun greka literi "ut Galli ne intellegant" por ke Galli ne komprenus !
Galli skribis ankore kun literi latina ma l'alfabeto latina ne havas χ qua skribesas X en mayuskuli, nek ω /Ω, la O longa dil genitivi. La O kurta estas por il nominativ neutra singulara e por akuzativi maskulina e neutra singulara.
Do li skribis -om vice -on por -ΩN.
Frazo altra, emocigant, da yunino :
ΕΛΛΟΥΙCCΑ ΜΑΓΟΥΡΕΙΓΙ ΑΟΥΑ = Ellouissa à Magurix, sa petite fille
En literi latina :
Ellouissa Magoureigi aoua.
se ela skribus direkte kun literi latina, skribus :
ELVISSΑ MΑGUREIGI ΑVΑ
La linguo galiana havabas quar nombri : la singularo, la duelo (come en Greka), la pluralo e la kolektivo.
Ma la duelo esabas plu komplexa kam en Greka pro ke la duelo esabas diferenta segun k'onu parolabas de du homuli, du mulieri, homulu kun muliero o du kozi.
La kolektivo komprenesas bone kun exemplo :
Se ni volas decar "Chefi decis ke..."
Existas du kazi :
- La persono ke parolas savas la exakta nombro de chefi, de tri til pose, 235 exemple
En ica kazo parolesas kun la pluralo : "Tigerni sepasint" (Tigernoi, plu arkaike)
- La persono ke parolas ne savas la nombro de chefi e decas do :
"Tigernates sepasint" al kolektivo
Yen la tri deklinadi plu utiligata :
uiros = homulo (homo decesas gdonios) nemeton = templo
uiros nemeton
nom uiros uiroi nemeton nemeta
ak uiron uirus nemeton nemeta
gen uiri uirôn nemeti nemetôn
dat uiru uirobo nemetu nemetobo
kauzativo
(komplemento d'agento) uiru uirobi nemetu nemetobi
lokativo uire nemete
Thème en -a
touta « peuple » riganîa « reine »
singulier pluriel singulier pluriel
nominatif tout-a tout-as rigan-ia rigan-ias
accusatif tout-an, -en tout-as rigan-im rigan-ias
génitif tout-as, -ias tout-anon rigan-ias rigan-ianon
datif tout-ai >e >i tout-abo rigan-i rigan-iabo
instr./sociatif tout-ia tout-abi rigan-ia rigan-iabi
lok toutià toutanibo
La feminino en -a ne havabas kolektivo.
La kolektivo del maskulini :
Tigernate(s), tigernate, tigernatons, tigernatiom / τιγερνατιων, tigernatebo, tigernatebi
Ni terminas kun fiera fraza di Galo ad Romano :
Rios teutios immi ac teutias rias = Me estas libera civitano de naciono libera