Germana lingui

Nordala Germana lingui Westala Germana lingui
La Germana linguaro esas familio apartenanta a la Indo-Europana linguaro e fonto ek la germana linguo, parlinguo di central Europa e parolata dal Germaniani. Ol konsistas ek tri precipua branchi:
- Westala germana: Afrikansa, Angla, Friziana, Germana, Yiddisha, Nederlandana e Skotiana
- Estala Germana (mortinta brancho): Burgundiana, Gotiana e Vandala.
- Nordala Germana (ek praskandinavia): Daniana, Suediana, Gotlandana; (el Noerena): Faerana, Islandana, Norvergiana, Nornada (mortinta).
Cirkume 2000 yari ante nun en nordala Germania, Dania e sudala Skandinavia, multa tribui parolis la Germana, o la teutona pralingui dil moderna Germana lingui. Dum 50 generacioni la Germana dialekti chanjis tre lente, e nune en ocidentala Europa, oni parolas la Germana, l'Angla e la Sueda, inter altri.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
Introdukto[redaktar | redaktar fonto]
Germa linguaro esas parto dil Europana linguaro. Ica lingui dividesis tradicionale en du granda grupi, segun la tratado di palatala okluzivi e labiovelari dil komuna linguo (proto-indoeuropana): palatala soni dil proto-indoeuropana [K] nun konservas en kentum lingui (ek la Latina centum), dum ke en la satem lingui ta sono evolucionis til esar sibilanta (Avestana satəm). Kam en la satem lingui la labiovelara redukta al K sono un ke en las kentum konservas labiala elemento kun la guturala qua tendencas vokaligar su. La Germanika, kun la Tokariana, la Hitita, la Greka, l'Italika, la Kelta e l'Ilirika esas parto dil lingui kentum. Ta difero esas fonetika e ne existas plu relevanta omuna traiti, quankam peresas establisar du granda geografial arei limizitata en qua la lingui de unu dil du branchi havas plu komuna traiti kun lua "fratina" lingui kam kun altra di l'altra familio. Ico, qua ozkazas en la lingui satem, ne povas dicesar dil kentum lingui nam ne aparas havar fazo di komuna developado en lingui antea citate, quankam on povas vidar komuna origino e konstanta koincidi en vortaro, exemple en la Gotika þiuda, a. Nordala þjōđ "populo, gento".
Linguala karakteristiki[redaktar | redaktar fonto]
La precipua distingivo dil rilato dil Germana lingui esas la komuna vortaro heredata dil pra-germanika. Ordinare, moderna Germana lingui montras perdo di distintiva formi tanto en flexiono dil nomo kam dil verbo. La du maxim konocata Germana lingui, l'Angliana e la Germana, developabas grava quanteso di perifrazala e analitika formi en la verbo, kontre sintentika formi existinta en la maxim anciena formi di ta lingui: l'Anglo-Saxona e l'ancien Alta Germana.
Lexikala komparo[redaktar | redaktar fonto]
Angla | Afrikansa | Dana | Nederlandana | Faerana | Germana | Gotika | Islandana | Skotiana | Sueda | Norvegiana | Yiddisha |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Apple | Appel | Æble | Appel | Súrepli | Apfel | Aplus | Epli | Aiple | Äpple | Eple | עפּל (Epl) |
Board | Bord | Bræt | Bord | Borð | Brett | baúrd | Borð | Buird | Bord | Bord | ברעט (Bret) |
Book | Boek | Bog | Boek | Bók | Buch | Bóka | Bók | Beuk | Bok | Bok | בוך (Buḫ) |
Breast | Bors | Bryst | Borst | Bróst | Brust | Brusts | Brjóst | Breest | Bröst | Bryst | ברוסט (Brust) |
Brown | Bruin | Brun | Bruin | Brúnt | Braun | Bruns | Brúnn | Broun | Brun | Brun | ברױן (Broyn) |
Day | Day | Dag | Dag | Dagur | Tag | Dags | Dagur | Day | Dag | Dag | טאָג (Tog) |
Die | Sterf | Dø | Sterven | Doyggja | Sterben | Diwan | Deyja | Dee | Dö | Døy | שטאַרבן (Štarbn) |
Enough | Genoeg | Nok | Genoeg | Nóg | Genug | Ga-nóhs | Nóg | Eneuch | Nog | Nok | גענוג (Genug) |
Father | - | Fader | Veder | Faðir | Vater | Atta | Faðir | - | Fader | Fader | (Vater) |
Give | Gee | Give | Geven | Geva | Geben | Giban | Gefa | Gie | Giva/Ge | Gi, Gje | געבן (Gebn) |
Glass | Glas | Glas | Glas | Glas | Glas | Gler | Gless | Glas | Glass | גלאָז (Gloz) | |
Gold | Goud | Guld | Goud | Gull | Gold | Gulþ | Gull | Gowd | Guld | Gull | גאָלד (Gold) |
Hand | Hand | Hånd | Hand | Hond | Hand | Handus | Hönd | Haund | Hand | Hand | האַנט (Hant) |
Head | Kop | Hoved | Hoofd/Kop | Høvd/Høvur | Haupt/Kopf | Háubiþ | Höfuð | Heid | Huvud | Hovud | קאָפּ (Kop) |
High | Hoog | Høj | Hoog | Høg/ur | Hoch | Háuh | Hár | Heich | Hög | Høy | הױך (Hoyḫ) |
Home | Heim | Hjem | Thuis | Heim | Heim | Háimóþ | Heim | Hame | Hem | Heim | הײם (Heym) |
Hook | Haak | Krog | Haak | Haken | Haken | Krókur | Heuk | Hake/Krok | Krok | ||
House | Huis | Hus | Huis | Hús | Haus | Hús | Hús | Hoose | Hus | Hus | הױז (Hoyz) |
Many | Menige | Mange | Menig | Nógv | Manch, Viel | Manags | Margir | Mony | Många | Mange | אַ סך, פֿיל (A sakh, Fil) |
Moon | Maan | Måne | Maan | Máni | Mond | Ména | Tungl | Muin | Måne | Måne | לבֿנה (Levone) |
Night | Nag | Nat | Nacht | Nátt | Nacht | Nahts | Nótt | Nicht | Natt | Natt | נאַכט (Naḫt) |
No | Nee | Nej | Nee | Nei | Nein/Nö | Né | Nei | Nae | Nej | Nei | נײן (Neyn) |
Old | Oud | Gammel | Oud | Gamal/Gomul | Alt | Sineigs | Gamall | Auld | Gammal | Gammal | אַלט (Alt) |
One | Een | En | Een | Ein | Eins | Áins | Einn | Ane | En/ett | Ein/ei/eitt | אײן (Eyn) |
Ounce | Ons | Unse | Ons | Unze | Únsa | Unce | Uns | Unse | |||
Snow | Sneeu | Sne | Sneeuw | Kavi | Schnee | Snáiws | Snjór | Snaw | Snö | Snø | שנײ (Šney) |
Stone | Steen | Sten | Steen | Steinur | Stein | Stáins | Steinn | Stane | Sten | Stein | שטײן (Šteyn) |
That | Dat | Det | Dat | Hatta | Das | Þata | Þetta | That | Det | Det | דאָס (Dos) |
Two | Twee | To | Twee | Tveir | Zwei/Zwo | Twái | Tveir | Twa | Två | To | צװײ (Tsvey) |
Who | Wie | Hvem | Wie | Hvør | Wer | Has | Hver | Wha | Vem | Kven | װער (Ver) |
Worm | Wurm | Orm | Worm | Ormur | Wurm | Maþa | Ormur | Wirm | Mask, Orm | Orm | װאָרעם (Vorem) |
Referi[redaktar | redaktar fonto]
- Krahe, Hans Lingüística germánica, Cátedra, 1977.
- John A. Hawkins (1990), Germanic Languages, in The Major Languages of Western Europe, Bernard Comrie, ed. (Routledge). ISBN 0-415-04738-2
- Robert S. P. Beekes (1995), Comparative Indo-European Linguistics: An Introduction (John Benjamins). ISBN 1-55619-505-2