Monako (lando)
| Monako | ||
| Principauté de Monaco | ||
|
| |
| Standardo di Monako | Blazono di Monako (lando) | |
| Nacionala himno: | ||
| Hymne Monégasque | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Monako[1] | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Franca[2] | |
| Tipo: | Monarkio | |
| · Princo: | Albert la 2ma | |
| · Ministro di Stato: | Pierre Dartout | |
Surfaco: (232ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 1,95 km² | |
| · Aquo: | neglijebla % | |
Habitanti: (205ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 38 897[3] (2016) | |
| · Denseso di habitantaro: | 18 713 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Euro | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | MC
| |
MCO
| ||
492
| ||
| Reto-domeno: | .mc* | |
| Precipua religio: | katolikismo (majoritato) | |
Monako o Princio Monako esas mikra stato (urbo-stato) kun 1,95 km² en sudal Europa apud la litoro di Mediteraneo. Lua unika vicina lando esas Francia, norde e weste.
Historio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Monako |
L'aborijena populo qua vivis en Monako ed en la nord-esto di Italia esis la Liguri. L'urbo Monako probable fondesis dal Feniciani. Lua nomo posible devenas del Greka vorto monoikos, signfikante 'singla domo', od anke de 'monako' (religioza viro). Sur la roko di Monako jacis templo ube veneracesis la deo Herkulo, inter 7ma-6ma yarcenti aK.
Pos ke Henrikus la 4ma, Santa Romana imperiestro donacis lua teritorio en 1191, Monako rifondesis en 1215, kom kolonio di la republiko Genova. En 1297 la familio Grimaldi asumis kontrolo di Monako, e de 1419 til nun ol konservabas povo en la teritorio.
Til 1910 la lando esis absoluta monarkio. Ta yaro eventis revoluciono qua forcis l'adopto di konstituco. En 1918 lando signatis pakto kun Francia pri protekto di lua teritorio. En 1943 Italiani invadis Monako, ma kun la krulo di la rejimo fashista, naziisti invadis lando, til la liberigo di Francia.
En 1962 nova konstituco abolisis mortopuniso. En 1993 Monako divenis membrostato di Unionita Nacioni ed, en 2002, ol adoptis l'Euro kom monetaro.
Politiko[redaktar | redaktar fonto]
Monako esas parlamentala monarkio. La chefo di stato esas la princo, nune Albert la 2ma. La chefo di guvernerio esas la Ministro di Stato, equivalanta a chefministro, qua elektesas da la princo, e povas esar Monakana o Franca. Nune esas Serge Telle.
Lua parlamento havas unika chambro kun 24 membri, qui elektesas dal populo por 5 yari.
Geografio[redaktar | redaktar fonto]
Monako esas la duesma min granda stato del mondo, dop Vatikano. Ol distas 18 km este de Nice, Francia. Lua litoro esas longa de 4,1 km, e lua frontiero kun Francia havas 4,4 km. La maxim alta monto di Monako havas 163 metri di altitudo, jacanta 43°43'58"N 7°24'45"E en la sud-westala frontiero kun Francia. La lando ne havas naturala moyeni.
Lua klimato esas la sama kam sudal Francia: Mediteraneala, qua havas vintri kun moderema temperaturi ed intensa pluvi, e someri varma e sika. Ordinare, la temperaturi ne falas infre 20 °C o superiras 30 °C dum somero. Nivo en vintro esas extreme rara, e povas eventar du o tri foyi en dek yari.
Pro lua surfaco esar tre mikra, ne existas importanta fluvii. La mikra rivero Saint-Jean, longa de 190 metri, esas l'uniko de la lando. L'unika lageto esas Fontvieille, kun surfaco 5000 m².
Ekonomio[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Ekonomio di Monako |
Demografio[redaktar | redaktar fonto]
Kulturo[redaktar | redaktar fonto]
De longatempo Monako adoptis la Franca kom unika linguo oficala. La monaka (ligura) linguo docesis til la klaso de 5ma, pose esis segun-vola.
La provencala linguo docesis sempre segun-vola.
En 2009, por la 150ma aniversario dil romano en versi "Mirèio", Monako facis un posto-marko kun la vizajo de Frédéric Mistral.
Noti e referi[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Monako esas urbo-stato
- ↑ Constitution de la Principauté de Monaco
- ↑ Monaco en Chiffres. URL vidita ye la 15ma di novembro 2009.