Milito en Vietnam: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo

← Plu anciena versiono Plu recenta versiono →

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita

Lineo-formo

Versiono ye 22:32, 17 jan. 2011

Ica artiklo bezonas revizo gramatikala. – Ka vu povas helpar ni revizar ica artiklo?

Milito en Vietnam duris cirkume 35 yari sen ula rupto. Depos duesma mondo-milito ol havis kontakto kun kolda milito inter Usa e Soviet-Uniono.

Milito por nedependeso de Francia

Franca soldato de stranjera legiono patrolas regiono cirkum Reda fluvio, inter Hanoi e Haiphong.

1940 - Ho Chi Minh retrovenas de exilo a Vietnam. Japonia invadas tota Indochinia.
1941 - Ho Chi Minh fondas liberiginta organizuro Vietminh, ed ilu divenas lua chefo.
1945 - L’ imperiumo di Japonia falas. Vietminh okupas Hanoi. Demokrata Republiko Vietnam fondesas, e Ho Chi Minh esas elektita kom prezidisto. Franca ed Angla trupi rivovenas en sudala Vietnam.
1946 - Francia e Ho Chi Minh subskribas en Hanoi traktato, quo agnoskas la nedependeso di Vietnam en limiti di uniono inter Federacio Indochinia e Francia. On ne povas decidar pri general plebicito en lando, e Vietnamani atakas en Hanoi Franca trupi.
1950 - Usa promisas a Francia, Vietnam (administrata da Francia) ed altra Indochiniana stati nedirekta militala helpo.
1954 - La trupi di Vietminh komandita da generalo Võ Nguyên Giáp vinkas Franci en Dien Bien Phu. Usa suportas financiale Francia e pagas 80 % de spenso di Indochinia-milito. Dum konfero en Genève esas ligita armistico, ed esas decidita temporale dividor Vietnam alonge linio di 17ma nordala latitudo. Quankam Usa e Vietnam ne subskribas la pakto. On projetas organizar elekti ante la fino di agosto en yaro 1956, e pos elekti unionor sudala e nordala parto. Usa ligas por protektar Indochinia Sud-est-Azia-Pakto, e lua milital agadon jeras SEATO. Ho Chi Minh okupas nove Hanoi, quo divenas la chefurbo di Norda-Vietnam. En Suda-Vietnam Ngo Dinh Diem ganas povo kun helpo da Usa.

La preco di milito til nun:

100.000 mortinta e 140.000 lezinta Franci.
200.000 mortinta Vietminh-partizani.
Militala spensi di Francia entote c. 5 miliardi dolari.
Financala suporto di Usa c. 2 miliardi dolari.

Epoko di Usana partopreno

1955 - Usa komencas edukar l’armeo di Suda-Vietnam. Diem deklamas, ke Geneve-pakto ne koncernas Suda-Vietnam, do on ne mustas organizar general elekti en Suda-Vietnam.
1956 - Vice-prezidisto di Usa Richard Nixon vizitas Saigon, chefurbo di Suda-Vietnam.
1958 - Rebeli unesme atakas objekto apud Saigon.
1959 - Unesma Usana “mentori” mortas dum kombato di Bien Hoa.
1960 - En Suda-Vietnam agrokultivisti e membri di religionala minoritati e sekti objecionas kontra rejimo di Diem. Fondesas Nacionala Liberiginta Frontiero (FNL) di Suda-Vietnam.
1961 - Vice-prezidisto di Usa Lyndon B. Johnson vizitas Saigon e promizas plusa helpo a Suda-Vietnam. Usa sendas plue e plue specala soldati, ed ante la fino dil yaro la quanteso di “mentori” esas plu kam 3.000. Depos 1955 Usa donabis helpo a Suda-Vietnam per 1.300 milioni dolari.
1962 - Esas fondita stabo di Usana helpo militala en Saigon direktita da generalo Harkins. Usa anuncas unesma oficala numeri pri perdinti: dum 10 monati 46 Usana soldati mortabis.
1963 - Budhisti demonstras plu forte kontre rejimo di Diem. En Suda-Vietnam komencas serio di kombusto-suocidi. Diem deklaras militala stando, ma Usa oficale blamas lua politiko. Pose Suda-Vietnamana oficeri represas ed exekutas Diem, e samatempe Usa silence aceptas l’ agi.
1964 - Ye agosto Usa asertas, ke Norda-Vietnamana torpedo-bateli atakis en Tonkin-bayo Usana destruktisto-navi. Lo esas la motivo por kontra-agi, ed Usana senato komisas a prezidisto vasta yuri. Usa sendas en oktobro 20.000 soldati plue. Norda-Vietnam negas omna eventi en Tonkin-bayo, e segun posa studio l’ atako esis inventita.
1965 - FNL atakas militala bazo di Usa en Pleiku. Prezidisto Johnson imperas totala bombardo di Norda-Vietnam. Johnson elektesas nove prezidisto.
1966 - Ye januaro en Suda-Vietnam esas 190.000 Usana soldati. La bombardo di Norda-Vietnam duras, e kom objekti esas i.a. oleo-magazini e portuo di Haiphong. Ye septembro on Suda-Vietnam esas 308.000 Usana soldati, ye fino di yaro 400.000.
1967 - La milito expansas. Ye julio en Suda-Vietnam esas 450.000 Usana soldati, ye agosto 525.000. Suda-Vietnam recevas nova konstituco. Nguyen Van Thieu esas elektita prezidisto, Nguyen Kao Ky vice-prezidisto.
1968 - Ye februaro partizani facas Tet -atako en tota Suda-Vietnam, ed anke en Saigon esas severa kombati. Usa e Norda-Vietnam tastas paco-posibleso, Usa finas la bombardo en nordo de 20ma latitudo, e negocio pri paco komencas en Paris. En Usa Johnson ne kuras por prezidanteso pro komuna opiniono, e Richard Nixon esas elektita prezidisto. Usa havas en Vietnam c. 543.000 soldati.
1969 - Nixon anuncas, ke milito esos Vietnamizita, altre dicante Usa pokope retretos sua trupi e komencos helpar Suda-Vietnamani nur per pekunio, edukado ed equipado. Ho Chi Minh mortas. En Suda-Vietnam FNL fondas temporala revoluciono-rejimo.

1969 - La mondo saveskas pri masakro en My Lai.
1970 - La milito expansas aden Kambodja, ma la quanteso di Usana soldati diminutas en Vietnam. La stabo di partizani ne esas trovita en Kambodja ed Usa retretas.
1971 - Usa atakas en Laos kontra Norda-Vietnamana trupi. En Suda-Vietnam la sola kandidato Thieu esas ri-elektita prezidisto (per 94,3 % de voti). En Paris la negocio pri paco duras.
1972 - Usa diminutas la quanteso di sua trupi, ma aceleras bombardo en Nordo. En Suda-Vietnam esas exekutita plu kam 40.000 homi dum “paciginta operaco” tendensante extirpar l’ organizuro di FNL. Kontraste FNL atakas dum multa semani. Usa prolongas la bombardo en Norda-Vietnam per B-52 bombo-aeroplani. Omna portui e kanali esas minilizita de aero. Ye oktobro en Paris la paco esas obtenita, ma Usa forlasas ol en lasta momento. Nixon komencas nove bombardo en tota Norda-Vietnam ye decembro.
1973 - Ye 27 di januaro en Paris la paco-pakto esas subskribita da Usa, Suda-Vietnam e Norda-Vietnam. Usa e lua unioninti retretas ek Vietnam dum du monati. Quankam la kombati duras anke pos paco-pakto. La bombardo di Kambodja finas ye 15 di agosto.
1975 - Ye 30 di aprilo la lasta Usana soldato livas Saigon, Suda-Vietnam.

Memorigilo en homajo a soldati mortinta dum Vietnam-milito en Houston, Texas.

La preco di milito:

depos 1965 c. 1 milyono civila Vietnamani mortis e 3.300 milyoni vundis.
depos 1961 Usa perdis 45.941 soldati en kombati, 10.300 altre e 300.635 lezis. 4.900 helikopteri, 3.700 aeroplani esis destruktita. La milito kustis por Usani 146,5 milyardi dolari.
5.225 soldati di unioninti (de Australia, Nova Zelando, Thailando, Suda-Korea) mortis.
Sud-Vietnam perdis 183.528 soldati, 499.026 esis vundita.
Norda-Vietnam e FNL perdis 924.048 soldati.

Shablono:Link FA

@@ Lineo 3: / Lineo 3: @@
 '''Milito en Vietnam''' duris cirkume 35 yari sen ula rupto. Depos [[duesma mondo-milito]] ol havis kontakto kun [[kolda milito]] inter [[Usa]] e [[Soviet-Uniono]].
-== Epoko di Francia partopreno ==
+== Milito por nedependeso de Francia ==
+[[Arkivo:HD-SN-99-02041.JPEG|thumb|Franca soldato de stranjera legiono patrolas regiono cirkum [[Reda fluvio]], inter [[Hanoi]] e [[Haiphong]].]]
-[[1940]] – [[Ho Chi Minh]] retrovenas de exilo a [[Vietnam]]. [[Japonia]] invadas tota [[Indochinia]].<br />
+* [[1940]] - [[Ho Chi Minh]] retrovenas de exilo a [[Vietnam]]. [[Japonia]] invadas tota [[Indochinia]].
-[[1941]] – Ho Chi Minh fondas liberiginta organizuro ''Vietminh'',  ed ilu divenas lua chefo.<br />
+* [[1941]] - Ho Chi Minh fondas liberiginta organizuro ''Vietminh'',  ed ilu divenas lua chefo.
-[[1945]] – L’ imperiumo di Japonia falas. Vietminh okupas [[Hanoi]]. Demokrata Republiko Vietnam fondesas, e Ho Chi Minh esas elektita kom prezidanto. Franca ed Angla trupi rivovenas en sudala Vietnam.<br />
+* [[1945]] - L’ imperiumo di Japonia falas. Vietminh okupas [[Hanoi]]. Demokrata Republiko Vietnam fondesas, e Ho Chi Minh esas elektita kom prezidisto. Franca ed Angla trupi rivovenas en sudala Vietnam.
-[[1946]] – [[Francia]] e Ho Chi Minh subskribas en Hanoi traktato, quo agnoskas la nedependeso di Vietnam en limiti di uniono inter Federacio Indochinia e Francia. On ne povas decidar pri general plebicito en lando, e Vietnamani atakas en Hanoi Franca trupi.<br />
+* [[1946]] - [[Francia]] e Ho Chi Minh subskribas en Hanoi traktato, quo agnoskas la nedependeso di Vietnam en limiti di uniono inter Federacio Indochinia e Francia. On ne povas decidar pri general plebicito en lando, e Vietnamani atakas en Hanoi Franca trupi.
-[[1950]] – [[Usa]] promisas a [[Francia]], Vietnam (administrata da Francia) ed altra Indochiniana stati nedirekta militala helpo.<br />
+* [[1950]] - [[Usa]] promisas a [[Francia]], Vietnam (administrata da Francia) ed altra Indochiniana stati nedirekta militala helpo.
-[[1954]] – La trupi di [[Vietminh]] komandita da generalo [[Võ Nguyên Giáp]] vinkas Franci en [[Dien Bien Phu-batalio|Dien Bien Phu]]. Usa suportas financiale Francia e pagas 80 % de spenso di Indochinia-milito. Dum konfero en [[Genève]] esas ligita armistico, ed esas decidita temporale dividor Vietnam alonge linio di 17ma nordala latitudo. Quankam Usa e Vietnam ne subskribas la pakto. On projetas organizar elekti ante la fino di agosto en yaro [[1956]], e pos elekti unionor sudala e nordala parto. Usa ligas por protektar Indochinia Sud-est-Azia-Pakto, e lua milital agadon jeras [[SEATO]]. Ho Chi Minh okupas nove Hanoi, quo divenas la chefurbo di Norda-Vietnam. En Suda-Vietnam Ngo Dinh Diem ganas povo kun helpo da Usa.<br />
+* [[1954]] - La trupi di [[Vietminh]] komandita da generalo [[Võ Nguyên Giáp]] vinkas Franci en [[Dien Bien Phu-batalio|Dien Bien Phu]]. Usa suportas financiale Francia e pagas 80 % de spenso di Indochinia-milito. Dum konfero en [[Genève]] esas ligita armistico, ed esas decidita temporale dividor Vietnam alonge linio di 17ma nordala latitudo. Quankam Usa e Vietnam ne subskribas la pakto. On projetas organizar elekti ante la fino di agosto en yaro [[1956]], e pos elekti unionor sudala e nordala parto. Usa ligas por protektar Indochinia Sud-est-Azia-Pakto, e lua milital agadon jeras [[SEATO]]. Ho Chi Minh okupas nove Hanoi, quo divenas la chefurbo di Norda-Vietnam. En Suda-Vietnam Ngo Dinh Diem ganas povo kun helpo da Usa.
 '''La preco di milito''' til nun:
 *100.000 mortinta e 140.000 lezinta Franci.
 *200.000 mortinta Vietminh-partizani.
-*Militala spenci di Francia entote c. 5 milyardi dolari.
+*Militala spensi di Francia entote c. 5 miliardi [[Dolaro di Usa|dolari]].
-*Financala suporto di Usa c. 2 milyardi dolari.
+*Financala suporto di Usa c. 2 miliardi dolari.
 == Epoko di Usana partopreno ==
-[[1955]] – Usa komencas edukar l’armeo di Suda-Vietnam. Diem deklamas, ke Geneve-pakto ne koncernas Suda-Vietnam, do on ne mustas organizar general elekti en Suda-Vietnam.<br />
+[[1955]] - Usa komencas edukar l’armeo di Suda-Vietnam. Diem deklamas, ke Geneve-pakto ne koncernas Suda-Vietnam, do on ne mustas organizar general elekti en Suda-Vietnam.<br />
-[[1956]] – Vice-prezidanto di Usa [[Nixon, Richard|Richard Nixon]] vizitas Saigon, chefurbo di Suda-Vietnam.<br />
+[[1956]] - Vice-prezidisto di Usa [[Nixon, Richard|Richard Nixon]] vizitas Saigon, chefurbo di Suda-Vietnam.<br />
-[[1958]] – Rebeli unesme atakas objekto apud Saigon.<br />
+[[1958]] - Rebeli unesme atakas objekto apud Saigon.<br />
-[[1959]] – Unesma Usana “mentori” mortas dum kombato di Bien Hoa.<br />
+[[1959]] - Unesma Usana “mentori” mortas dum kombato di Bien Hoa.<br />
-[[1960]] – En Suda-Vietnam agrokultivisti e membri di religionala minoritati e sekti objecionas kontra rejimo di Diem. Fondesas ''Nacionala Liberiginta Frontiero'' (FNL) di Suda-Vietnam.<br />
+[[1960]] - En Suda-Vietnam agrokultivisti e membri di religionala minoritati e sekti objecionas kontra rejimo di Diem. Fondesas ''Nacionala Liberiginta Frontiero'' (FNL) di Suda-Vietnam.<br />
-[[1961]] – Vice-prezidanto di Usa [[Johnson, Lyndon B.|Lyndon B. Johnson]] vizitas Saigon e promizas plusa helpo a Suda-Vietnam. Usa sendas plue e plue specala soldati, ed ante la fino dil yaro la quanteso di “mentori” esas plu kam 3.000. Depos 1955 Usa donabis helpo a Suda-Vietnam per 1.300 milioni dolari.<br />
+[[1961]] - Vice-prezidisto di Usa [[Johnson, Lyndon B.|Lyndon B. Johnson]] vizitas Saigon e promizas plusa helpo a Suda-Vietnam. Usa sendas plue e plue specala soldati, ed ante la fino dil yaro la quanteso di “mentori” esas plu kam 3.000. Depos 1955 Usa donabis helpo a Suda-Vietnam per 1.300 milioni dolari.<br />
-[[1962]] – Esas fondita stabo di Usana helpo militala en Saigon direktita da generalo Harkins. Usa anuncas unesma oficala numeri pri perdinti: dum 10 monati 46 Usana soldati mortabis.<br />
+[[1962]] - Esas fondita stabo di Usana helpo militala en Saigon direktita da generalo Harkins. Usa anuncas unesma oficala numeri pri perdinti: dum 10 monati 46 Usana soldati mortabis.<br />
-[[1963]] – Budhanisti demonstras plu forte kontra rejimo di Diem. En Suda-Vietnam komencas serio di kombusto-suocidi. Diem deklaras militala stando, ma Usa oficale blamas lua politiko. Pose Suda-Vietnamana oficeri represas ed exekutas Diem, e samatempe Usa silence aceptas l’ agi.<br />
+[[1963]] - Budhisti demonstras plu forte kontre rejimo di Diem. En Suda-Vietnam komencas serio di kombusto-suocidi. Diem deklaras militala stando, ma Usa oficale blamas lua politiko. Pose Suda-Vietnamana oficeri represas ed exekutas Diem, e samatempe Usa silence aceptas l’ agi.<br />
-[[1964]] – Ye agosto Usa asertas, ke Norda-Vietnamana torpedo-bateli atakis en [[Tonkin-bayo]] Usana destruktisto-navi. Lo esas la motivo por kontra-agi, ed Usana senato komisas a prezidanto vasta yuri. Usa sendas en oktobro 20.000 soldati plue. Norda-Vietnam negas omna eventi en Tonkin-bayo, e segun posa studio l’ atako esis inventita.<br />
+[[1964]] - Ye agosto Usa asertas, ke Norda-Vietnamana torpedo-bateli atakis en [[Tonkin-bayo]] Usana destruktisto-navi. Lo esas la motivo por kontra-agi, ed Usana senato komisas a prezidisto vasta yuri. Usa sendas en oktobro 20.000 soldati plue. Norda-Vietnam negas omna eventi en Tonkin-bayo, e segun posa studio l’ atako esis inventita.<br />
-[[1965]] – FNL atakas militala bazo di Usa en Pleiku. Prezidanto Johnson imperas totala bombardo di Norda-Vietnam. Johnson elektesas nove prezidanto.<br />
+[[1965]] - FNL atakas militala bazo di Usa en Pleiku. Prezidisto Johnson imperas totala bombardo di Norda-Vietnam. Johnson elektesas nove prezidisto.<br />
-[[1966]] – Ye januaro en Suda-Vietnam esas 190.000 Usana soldati. La bombardo di Norda-Vietnam duras, e kom objekti esas i.a. oleo-magazini e portuo di Haiphong. Ye septembro on Suda-Vietnam esas 308.000 Usana soldati, ye fino di yaro 400.000.<br />
+[[1966]] - Ye januaro en Suda-Vietnam esas 190.000 Usana soldati. La bombardo di Norda-Vietnam duras, e kom objekti esas i.a. oleo-magazini e portuo di Haiphong. Ye septembro on Suda-Vietnam esas 308.000 Usana soldati, ye fino di yaro 400.000.<br />
-[[1967]] – La milito expansas. Ye julio en Suda-Vietnam esas 450.000 Usana soldati, ye agosto 525.000. Suda-Vietnam recevas nova [[konstituciono]]. Nguyen Van Thieu esas elektita prezidanto, Nguyen Kao Ky vice-prezidanto.<br />
+[[1967]] - La milito expansas. Ye julio en Suda-Vietnam esas 450.000 Usana soldati, ye agosto 525.000. Suda-Vietnam recevas nova [[konstituco]]. Nguyen Van Thieu esas elektita prezidisto, Nguyen Kao Ky vice-prezidisto.<br />
-[[1968]] – Ye februaro partizani facas ''Tet ''-atako en tota Suda-Vietnam, ed anke en Saigon esas severa kombati. Usa e Norda-Vietnam tastas paco-posibleso, Usa finas la bombardo en nordo de 20ma latitudo, e negocio pri paco komencas en Paris. En Usa Johnson ne kuras por prezidantesko pro komuna opiniono, e Richard Nixon esas elektita prezidanto. Usa havas en Vietnam c. 543.000 soldati.<br />
+[[1968]] - Ye februaro partizani facas ''Tet ''-atako en tota Suda-Vietnam, ed anke en Saigon esas severa kombati. Usa e Norda-Vietnam tastas paco-posibleso, Usa finas la bombardo en nordo de 20ma latitudo, e negocio pri paco komencas en Paris. En Usa Johnson ne kuras por prezidanteso pro komuna opiniono, e Richard Nixon esas elektita prezidisto. Usa havas en Vietnam c. 543.000 soldati.<br />
-[[1969]] – Nixon anuncas, ke milito esos Vietnamizita, altre dicante Usa pokope retretos sua trupi e komencos helpar Suda-Vietnamani nur per pekunio, edukado ed equipado. [[Ho Chi Minh]] mortas. En Suda-Vietnam FNL fondas temporala revoluciono-rejimo. La mondo saveskas pri masakro en My Lai.<br />
+[[1969]] - Nixon anuncas, ke milito esos Vietnamizita, altre dicante Usa pokope retretos sua trupi e komencos helpar Suda-Vietnamani nur per pekunio, edukado ed equipado. [[Ho Chi Minh]] mortas. En Suda-Vietnam FNL fondas temporala revoluciono-rejimo.
+[[Arkivo:Dead man and child from the My Lai massacre.jpg|thumb|Personi mortigita dum My Lai masakro.]]
-[[1970]] – La milito expansas aden [[Kambodja]], ma la quanteso di Usana soldati diminutas en Vietnam. La stabo di partizani ne esas trovita en Kambodja ed Usa retretas.<br />
+- La mondo saveskas pri masakro en My Lai.<br />
-[[1971]] – Usa atakas en [[Laos]] kontra Norda-Vietnamana trupi. En Suda-Vietnam la sola kandidato Thieu esas ri-elektita prezidanto (per 94,3 % de voti). En Paris la negocio pri paco duras.<br />
+[[1970]] - La milito expansas aden [[Kambodja]], ma la quanteso di Usana soldati diminutas en Vietnam. La stabo di partizani ne esas trovita en Kambodja ed Usa retretas.<br />
-[[1972]] – Usa diminutas la quanteso di sua trupi, ma aceleras bombardo en Nordo. En Suda-Vietnam esas exekutita plu kam 40.000 homi dum “paciginta operaco” tendensante extirpar l’ organizuro di FNL. Kontraste FNL atakas dum multa semani. Usa prolongas la bombardo en Norda-Vietnam per B-52 bombo-aeroplani. Omna portui e kanali esas minilizita de aero. Ye oktobro en Paris la paco esas obtenita, ma Usa forlasas ol en lasta momento. Nixon komencas nove bombardo en tota Norda-Vietnam ye decembro.<br />
-[[1973]] – Ye [[27 di januaro]] en [[Paris]] la paco-pakto esas subskribita da Usa, Suda-Vietnam e Norda-Vietnam. Usa e lua unioninti retretas ek Vietnam dum du monati. Quankam la kombati duras anke pos paco-pakto. La bombardo di Kambodja finas ye [[15 di agosto]].<br />
+[[1971]] - Usa atakas en [[Laos]] kontra Norda-Vietnamana trupi. En Suda-Vietnam la sola kandidato Thieu esas ri-elektita prezidisto (per 94,3 % de voti). En Paris la negocio pri paco duras.<br />
+[[1972]] - Usa diminutas la quanteso di sua trupi, ma aceleras bombardo en Nordo. En Suda-Vietnam esas exekutita plu kam 40.000 homi dum “paciginta operaco” tendensante extirpar l’ organizuro di FNL. Kontraste FNL atakas dum multa semani. Usa prolongas la bombardo en Norda-Vietnam per B-52 bombo-aeroplani. Omna portui e kanali esas minilizita de aero. Ye oktobro en Paris la paco esas obtenita, ma Usa forlasas ol en lasta momento. Nixon komencas nove bombardo en tota Norda-Vietnam ye decembro.<br />
-[[1975]] – Ye [[30 di aprilo]] la lasta Usana soldato livas Saigon, [[Suda-Vietnam]].
+[[1973]] - Ye [[27 di januaro]] en [[Paris]] la paco-pakto esas subskribita da Usa, Suda-Vietnam e Norda-Vietnam. Usa e lua unioninti retretas ek Vietnam dum du monati. Quankam la kombati duras anke pos paco-pakto. La bombardo di Kambodja finas ye [[15 di agosto]].<br />
+[[1975]] - Ye [[30 di aprilo]] la lasta Usana soldato livas Saigon, [[Suda-Vietnam]].
+[[Arkivo:VietnamWarMemorialinHouston.JPG|thumb|Memorigilo en homajo a soldati mortinta dum Vietnam-milito en [[Houston]], [[Texas]].]]
 '''La preco di milito''':
 * depos [[1965]] c. 1 milyono civila Vietnamani mortis e 3.300 milyoni vundis.