Mongoliana linguaro

Mongoliana linguo (Mongol [Монгол])
Parolata en:	Mongolia, Chinia (Sinkiang), Rusia (Buryatia)
Regiono precipua:	Azia
Parolata da:	5,7 milioni (1ma e 2ma linguo)
Parenteso:	Mongola lingui   Estala grupo/Estal-Mongola brancho    Mongoliana
Situeso oficala
Linguo ofical en:	Mongolia
Regulata per:	-
ISO 639-1	mn
ISO 639-2	mon
Videz anke: Mongola lingui - Altaika linguaro - Linguaro

Mongoliana lingui esas un grupo en Altaika linguaro. En evoluciono di Mongola lingui dicernesas tri periodi:

I. La periodo di anciena Mongola finis c. 1200. Ne existas anciena texti, ma esas konkluzita ke esis du precipua dialekti, de qui un divenis la bazo di Libro-Mongola.

II. De periodo di Meza-Mongola (1200–1500) esas prezervita multa linguala materiali. Dum Chingiz-kano e sua propaginti Mongola esis en poziciono di mondala linguo. Per estala dialekto skribita dokumenti esas komparate multa, ed esas prezervita Araba-Mongola e Persiana-Mongola vortari, quin Islamana eruditi kompilis ye 13ma e 14ma yarcenti. De sudala dialekto ne existas ula literaturala traci.

III. Periodo di nuna Mongola komencis kun Buddhana renesanco, qua produktis ampla literaturo. Mongoli turnis a Buddhani c. 1575, e pose komencis tradukar verki ek Sanskritana, Chiniana e Tibetana. Nuna lingui dividas su en estala e westala grupi.

Linguisti ne esas unanima pri klasifiko di Mongola lingui. Yen tri diferanta klasifiki ek diversa fonti.

Klasifiki

1ma klasifiki

3 grupi: Estala, Westala e Altri
Estala grupo:

• Dagura / Daura (multe diferas de altri; parolesas en Interna-Mongolia, Chinia)
• Monguora (en Kansu di Chinia)
  • Tu
  • Paongan / Bao’an / Bonan
  • Santa / Thung-hsiang
  • Flava Uigura (Kansu di Chinia)
• Mongola (7 dialekti)
  • Halha Mongola (generala e literaturala linguo di Mongolia)
  • Ordos / Urdus (linguo di Interna-Mongolia)
  • Chahaari
  • Urat
  • Harchin (10 dialekti)

Westala grupo:

• Oirata (en Mongolia, Sinkiang; dialekti i.a. Torguta, Dorbota)
• Kalmuka (proxima ad Oirata)

Altri:

• Mogola (Iranigita / Persianigita (?) restajo-linguo en Afganistano)

2ma klasifiki

2 Grupi: Estala e Westala
Estala grupo:

• Daguro
• Monguoro (Bonan, Dongxiang, (Estala-)Yugur)
• Oirata-Halha
  • Halha-Buryata (Buryatana, Mongoliana)
  • Oirata-Kalmika-Darhata (Darhata, Kalmika-Oirata)

Westala grupo:

• Mogola

3ma klasifiki

2 Branchi: Estal-Mongola brancho e Westal-Mongola brancho
Estal-Mongola brancho:

• Mongoliana

Westal-Mongola brancho:

• Oirata
• Kalmuka
• Buryata
• Mogola
• Dagura
• Monguora
• Santa
• Paomgan