Mamuto

Mamuto esas extinginta animalo, qua esis parenta a nuna elefanto.

Mamuto-speci:

• Mammuthus meridionalis vivis en forestal areo di sud Europa. Ol aspektis nuna Indial elefanto.
• Mammuthus trogontherii vivis en stepal areo di mez Europa. Ol esis probable l’ unesma dika-furala mamuto (lanala mamuto).
• Mammuthus columbi e Mammuthus imperator vivis en nord Amerika.

Mieno

Mamuto havis dika furo, qua izolis tre bone de koldeso. Ol havis anke mikra aurikuli pro kolda klimato. Alteso di adulta mamuto esis 3,5 m, e la dorso decendis til la mikra pilala kaudo. Mamuto havis anke rostro, quale l’ elefanto. La denti(?) esis plu granda kam nuna elefanto havas: li esis mem 5 m longa. Adulta mamuto esis 6 o 7 tuni grava.

Vivo-kustumo

Mamuto esis herbivora animalo. Li vivis en trupi movante a nova loki pro manjar. La trupo konsistis ek femini e yuni; la maskuli vivis separinte. La maskuli forsan kombatis pro femini dum la kopulaco-tempo.

Mamuto adulteskis evante 10–12 yari. La gravideso duris probable 22 monati, e nur un yuno naskis unfoye. La kopulaco eventis tale, ke la yuno naskis ye printempo, kande la naturo esis tam pasabla kam posible. La vivo di mamuto duris c. 60 yari.

Mamuto esis tre granda animalo e havis nur kelka enemiki. La maxim danjeroza por mamuto esis sabrodento-tigro, qua povis prenar la yuni. Anke homo chasis mamuto.

La mamuto e la homo

Homo e mamuto vivis en sama arei. Homi chasis mamuti, ma la chaso ne povas esar la kauzo por l’ extingo di mamuto. Plu probabla kauzo esas la klimat-chanjo, qua altrigis la cirkumajo di mamuto. En la kolda klimato homo uzis omna parti de mamuto: en senarborala stepo on uzis la granda osti por konstruktar la habiteyi.

En primitiv arto la homo piktis mamuti, qua esis tre honorit animalo. Anke l’ ivoro esis uzata altralatere en artala verki, altralatere en laborala instrumenti.

L' extingo

La klimato chanjis tre radikale, kande la glacial ero fineskis. La chanjo esis tale rapida, ke mamuto ne havis tempo por adaptar su. La lasta lanala mamuto vivis c. 8.000 aK, e samatempe la homaro komencis expansar su a tota mondo. La lasta mamuto mortis c. 1.700 aK, kande on ya konstruktis piramidi en Egiptia.

La lasta mamuti vivis en Wrangel-insulo che Antarktika oceano. Li esis tre mikra komparante a lia ancestri kontinentala. On pensas, ke la lasta mamuti mikreskis, pro ke en l' insulo ne existis ula enemiki ed esis kelka nutrivo.

La restaji

L’ extingo di mamuto esas tale vicina, ke on havas multa-laterala restaji ek la mamuti. Generale on havas nur osti e denti ek extinginta animali, ma la permanenta frosto konservabis anke pili e hari, restaji ek nutrivo, dungo ed mem karno. Anke du tota yuni konservabis, e li havas nomi, quale domal animali: “Dima” e “Masha”.

La maxim granda kolekturo di mamutal restaji esas en St Peterburg, Rusia.