Suedia: Diferi inter la revizi
m r2.7.1) (roboto adjuntas: roa-tara:Svezzie |
m r2.6.5) (roboto adjuntas: or:ସ୍ଵିଡେନ |
||
Lineo 226: | Lineo 226: | ||
[[nrm:Suède]] |
[[nrm:Suède]] |
||
[[oc:Suècia]] |
[[oc:Suècia]] |
||
[[or:ସ୍ଵିଡେନ]] |
|||
[[os:Швеци]] |
[[os:Швеци]] |
||
[[pam:Sweden]] |
[[pam:Sweden]] |
Versiono ye 18:00, 3 feb. 2012
Suedia | ||
Konungariket Sverige | ||
Standardo di Suedia | Blazono di Suedia | |
Nacionala himno: | ||
Du gamla, du fria | ||
Urbi:
| ||
Chefurbo: | Stockholm | |
Precipua urbo: | Stockholm | |
Lingui:
| ||
Oficala lingui: | Ne havas. Suediana esas de facto | |
Tipo: | Monarkio | |
· Rejulo: | Karl 16ma Gustaf | |
· Chefa ministro: | Fredrik Reinfeldt | |
Surfaco: (57ma maxim granda)
| ||
· Totala: | 449 964 km² | |
· Aquo: | 8,7 % | |
Plusa informi:
| ||
Valuto: | Suediana koruna | |
Veho-latero: | dextre, sinistre | |
ISO: | SE
| |
SWE
| ||
752
| ||
Reto-domeno: | .se* | |
Precipua religio: | kristanismo, 68% |
Suedia esas lando jacas en norda Europa. Lua vicina landi esas:
En sudo jacas Baltika Maro. La ponto di Öresund unionas Suedia a Dania, en sudo.
Bazala fakti pri Suedia.
Historio
- Videz: Regnanto di Suedia.
La vikinga rejio di Suedia lastis cirkume de 8ma til 11ma yarcento. Dum ta periodo, probable Suedi expandis su vers la sudo di teritorio. On kredas ke vikingi expandis su vers Finlando, Baltika regiono, Rusia Bielorusia, Ukrainia til la Nigra maro o posible Baghdad. Vikingi esas konsiderata le patri di Kyiva Rusia. Lua historio esis skribita en runi.
Santo Ansgar od Oscar introduktis kristanismo en Suedia ye 829, ma paganismo ne desaparis de la regiono til 12ma yarcento. Malgre ta, pos 1050 Suedia esas konsiderata kristana stato.
Ecepte la provinco di Skania, kontrolita da Daniani dum ta periodo, feudismo ne developis en Suedia en simila formo ke en altra Europana landi[1]. Konseque, rurani sejornis larje un klaso di libera agrokultivisti dum granda parto di Suediana historio. Sklaveso ne esis komuna en Suedia.[2] Sklaveso e serfeso esis abolisita dum la rejio di Magnus Eriksson ye 1335. Ex-sklavi tendencis ad esar absorbita en la rurala societato o divenis laboristi en l'urbi ed urbeti.
Dum 14ma yarcento Suedia esis frapita da bubono-pesto, e lua populo esis decimacita[3]. Dum ta periodo, Suediana urbi aquiris plu yustesi, e recevis forta influi de Germana komercisti da Hanso-uniono. Ye 1319 rejulo Magnus Eriksson unionis Suedia e Norvegia, ed ye 1397 rejino Margrete 1ma di Dania unionis Dania, Norvegia e Suedia en Kalmar-uniono. Ye 1520 rejulo Christian 2ma di Dania imperis un masakro kontre Suediana nobeleso, konocata kom la "sango-balno di Stockholm". Ta masakro incitis Suediana nobeleso a rezistar ed, ye 6 di junio 1523 Suediana nobeli aklamis Gustaf 1ma Vasa kom lua rejulo. Balde pose, li rejektis katolikismo kom religio. En l'ekonomio, Gustaf Vasa ruptis la komercala monopolo di Hanso-uniono.
Politiko
Suedia esas konstitucala monarkio. La chefo di guvernerio esas la chefa ministro. La Parlamento (Riksdag) havas 1 chambro kun 349 membri, elektita direkte da populo por 4-yara periodo.
Suediana konstituco esas kompozata da 4 fundamentala legi:
- L'Ago di Heredajo (Successionsordningen) establisita ye 1810 qua regulizas la lineo di sucedo a Suediana trono
- La lego pri libereso di jurnalaro (Tryckfrihetsförordningen) establisita ye 1949
- La lego pri formo di guverno (Regeringsformen) establisita ye 1974, e
- La lego pri la libereso di expreso (Yttrandefrihetsgrundlagen) establisita ye 1991.
Emendar o revizar ta legi ne esas tam facila kam modifikar altra legi: parlamento mustas aprovar la modifiki du foyi, e mustas okurar general elekto inter la du aprobi. Un altra lego, pri l'organizuro di legifala povo (Riksdagsordningen), esis establisita ye 1974. Ol ne esas konsiderata fundamentala lego, ma kelka parti di ol anke esas nefacila por modifikar.
Ye 1999 on aprobis lego qua separis l'eklezio de la stato. Pos ta lego, filii di membri de l'Eklezio di Suedia naskinta pos 1999 ne esas automatale konsiderita membri de ta eklezio pos nasko.
Geografio
Suedia okupas esto di Skandinava peninsulo. En westo, un kateno di monti (Skanderna) separas lando de Norvegia. Lando okupas teritorii inter latitudi 55º til 70ºN, e longitudi 10º til 25ºE. Cirkum 15% di lua teritorio jacas super Arktika polala cirklo.
Suedia esas dividita en 21 provinci (län).
Ekonomio
Precipua artiklo: Ekonomio di Suedia |
Demografio
Lojanto-denseso di Suedia esas nur 20.6 lojanti per km², e cirkum 85% di lua populo vivas en urbi. La maxim granda urbo esas Stockholm, kun 1.3 milioni lojanti en urbala e 2 milioni lojanti en metropolal areo. Altra importanta urbi esas Göteborg e Malmö.
Segun demografiala kontado ye 2005 85% di lua populo esas Suedi, 4.99% Fini, 1.3% Asiriani e 8.71% altra grupi.
Kulturo
Ok Suediana autori recevis Nobel-premio en Literaturo, inkluze Selma Lagerlöf, Harry Martinson e Tomas Tranströmer. La maxim konocata Suediana piktisti esas Carl Larsson ed Anders Zorn. Lua maxim konocata skultisti esas Tobias Sergel e Carl Milles.
De 1920a til 1980a, Suediana filmifisto Ingmar Bergman ed aktorini Greta Garbo ed Ingrid Bergman divenis internacione konocita.
Referi
- ↑ Franklin D. Scott, Sweden: The Nation's History (University of Minnesota Press: Minneapolis, 1977) p. 58
- ↑ Träldom Nordisk familjebok / Uggleupplagan. 30. Tromsdalstind – Urakami /159–160, 1920 (en Suediana linguo)
- ↑ Scott, pp. 56-57.
Membrostati: | Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia | |
Negocianta stati: | Islando - Montenegro – Norda Makedonia – Serbia – Turkia | |
Peticionanta stati: | Albania | |
Potenciala kandidati: | Bosnia e Herzegovina - Kosovo |