Paraguay

Paraguay
República del Paraguay Tetã Paraguái
Standardo di Paraguay	Blazono di Paraguay
Nacionala himno:
Paraguayos, República o Muerte
Urbi:
Chefurbo:	Asuncion
Precipua urbo:	Asuncion
Lingui:
Oficala lingui:	Hispaniana, Guarani
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidisto:	Fernando Lugo
Surfaco: (59ma maxim granda)
· Totala:	406 752 km²
· Aquo:	2,3 %
Plusa informi:
Valuto:	Guarani
Veho-latero:	dextre
ISO:	PY
	PRY
	600
Reto-domeno:	.py*
Precipua religio:	katolikismo (90,1%)

Paraguay jacas en Sud-Amerika. Lua vicina landi esas en nord-westo e nordo Bolivia, en esto Brazilia, en sud-esto, sudo e westo Arjentinia. Chef-urbo: Asuncion.

Bazala fakti pri Paraguay

Historio

Ante l'arivo di Europani, Paraguay esis habitita da 17 indijena kulturi. Ta indijena kulturi kontinuas existar nun. Unesma Hispaniani arivis en la regiono cirkum 1516. L'urbo di Asuncion esis fondita ye 15 di agosto 1537 da Juan de Salazar y Espinosa. L'urbo divenis importanta centro por jezuiti komencar lia verki en Sud-Amerika.

Ye 1542 Paraguay divenis parto di Vicerejio di Peru, kun sideyo en Lima. Ye 1604 dum la guvernerio di Hernando Arias ("Hernandarias") de Saavedra jezuiti arivis en la kregiono. Dum plu kam 150 yari, li verkis en Paraguay ed en la regioni di Corrientes (nune Arjentinia) e Rio Grande do Sul til esar ekpulsita da Hispaniani e Portugalani ye 1767. Anke dum la guverno di Hernandarias la regiono esis dividita en du administrativala regioni: Paraguay y Buenos Aires. Ye 1776 Hispana rejulo Carlos 3ma kreis la Vicerejio di Plata fluvio, ed unionis Paraguay kun ta vicerejio. Ta uniono lastis til 1811.

Ye 1810 arivis en la regiono di Buenos Aires la notico ke Hispania esis okupita da Napoleon Bonaparte, e komencis la Revoluciono di Mayo. En fino di ta yaro, Manuel Belgrando komandis expediciono por liberigar Paraguay. Il perdis la batalii di Tacuari e Paraguari kontre royalisti ye 9 di mayo 1811, ma ye 14 di mayo Pedro Juan Caballero komencis la revoluciono qua rezultis en Paraguayana nedependeso. Ye 17 di junio un kongreso kreis un uniono por guvernar komandita da ex-royalisto Fulgencio Yegros. Ta uniono establisis un projeto di konfederuro inter Paraguay e l'Unionita Provinci di Río de la Plata. Ye 1821 Fulgencio Yegros esis exekutita.

Ye 14 di marto 1844 Carlos Antonio López asumis kom unesma prezidisto di Paraguay. Lia filiulo, Francisco Solano López, komencis modernigar lando, instalar skoli, konstruktar navi ed inauguris l'unesma fervoyo di lando. Ye decembro 1864, pos Bernardo Berro, lia asociiito en Uruguay, esar ekpulsita de povo kun la helpo di Brazil, Solano López deklaris milito a Brazilia ed komencis la Triopla Alianco Milito, anke konocata kom Paraguay milito. Por atakar la sudo di Brazilia ed Uruguay, Paraguay krucumis Arjentiniana teritorio di Corrientes, e provokis Arjentiniana eniro en la milito. Paraguay perdis la milito pos 6 yari di kombati, e Francisco Solano López, lore diktatoro di lando, esas mortigita en batalio. Kun la milito lando perdis 2/3 di lua maskula populo, ed ye 1870 nur sejornis precipue mulieri, ancieni e pueri, lua industrio esis severe destruktita, publika eduko preske desaparis e la fervoyo e la telegrafo esis konfiskita por pagar debi pri la milito. Lando anke perdis teritorii por Brazilia e la nuna provinco di Formosa por Arjentinia.

Dum 20ma yarcento, de 1932 til 1935, okuris Chaco milito, en qua Paraguay vinkis Bolivia. De marto til agosto 1947 okuris interna milito en lando, qua rezultis 30.000 morti.

Ye 1954 generalo Alfredo Stroessner kaptis povo pos renversar prezidisto Federico Chávez Careaga. Stroessner sejornis en povo til 3 di februaro 1989 kande stato-stroko imperita da generalo Andrés Rodríguez Pedotti reversis il.

Ye 1992 Paraguay adoptis nova konstituco qua limitis ofico-tempo di prezidanteso a 5 yari. Ye 1993 okuris elekto, e Juan Carlos Wasmosy divenis l'unesma civila prezidisto di lando pos la nedependeso.

Politiko

La prezidisto di Paraguay anke esas chefo di stato e chefo di guvernerio. Segun la konstituco di 1992, il esas elektata da populo por 5-yara periodo.

La parlamento havas 2 chambri: chambro di deputati (Cámara de Diputados) kun 80 membri elektata por 5-yara periodo, e Senato (Senado) kun 45 membri anke elektata por 5 yari.

Geografio

Mapo di Paraguay.

Paraguay fluvio dividas lando en du parti. Estala rivo (konocata kom Paraná regiono) e westala rivo, konocata kom Chaco. Estala regiono esas la maxim populoza di lando, e la maxim populoza urbi di lando jacas en ol. En la frontiero kun Brazilia - sud-esto di lando - jacas Itaipu aquobarilo, en Paraná fluvio. Itaipu furnisas 95% ti tota elektrikala energio konsumata da Paraguay, e permitas lando exportar la restajo a Brazilia. Altra granda aquobarilo en Paraná fluvio esas Yaciretá, en la frontiero kun Arjentinia.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Paraguay

Demografio

Preske 95% di Paraguayana populo esas mi-sango inter Hispaniani ed indijeni. Cirkum 56% di la populo livas en urbi, e la majoritato livas en esto di lando.

Le maxim granda urbi segun la 2002-kontado esas Asuncion (512.112 lojanti), Ciudad del Este (222.274 lojanti), San Lorenzo (204.356 lojanti) e Luque (170.986 lojanti).

Kulturo

Paraguayana kulturo esas mixuro inter Hispaniana ed indijena kulturi: plu kam 80% di la populo parolas Hispaniana e Guarani. "Jopara", un mixuro inter ta du lingui, anke esas larje parolata.

Danko a la bilingueso di la populo, on existas en Paraguay un literaturo en Guarani linguo, kun verki di autori kom Natalicio de María Talavera e la poeti Rigoberto Fontao Meza e Félix Fernández Galeano. Nune 94,6% di Paraguayana populo savas lektar e skribar.

En la muziko, Paraguayana polko kombinas binara e ternara ritmi, kontre ke Europana polko uzas nur binara ritmo. La maxim konocata stilo di muziko de Paraguay esas "guarania" kreita da muzikistulo José Asunción Flores ye 1925. Importanta nomo en la historio di Paraguayana muziko esas Luis Alberto del Paraná. Pos la 1990a yari aparis kelka grupi di rock, kom Enemigos de la Klase ("punk rock") e Ripe Banana Skins (ska).

La maxim populala sporto di lando esas futbalo. La precipua klubi di fubtalo di lando esas Club Olimpia e Club Cerro Porteño.