Finlando: Diferi inter la revizi
m r2.6.5) (roboto adjuntas: or:ଫିନଲ୍ୟାଣ୍ଡ |
m r2.6.5) (roboto adjuntas: mrj:Финлянди |
||
Lineo 368: | Lineo 368: | ||
[[mn:Финланд]] |
[[mn:Финланд]] |
||
[[mr:फिनलंड]] |
[[mr:फिनलंड]] |
||
[[mrj:Финлянди]] |
|||
[[ms:Finland]] |
[[ms:Finland]] |
||
[[mt:Finlandja]] |
[[mt:Finlandja]] |
Versiono ye 12:10, 4 feb. 2012
Finlando | ||
Suomen tasavalta Republiken Finland | ||
Standardo di Finlando | Blazono di Finlando | |
Nacionala himno: | ||
Maamme / Vårt land | ||
Urbi:
| ||
Chefurbo: | Helsinki | |
Precipua urbo: | Helsinki | |
Lingui:
| ||
Oficala lingui: | Finlandana, Suediana | |
Regionala linguo: | Sami | |
Tipo: | Republiko | |
· Prezidisto: | Tarja Halonen | |
· Chefa ministro: | Jyrki Katainen | |
Surfaco: (54ma maxim granda)
| ||
· Totala: | 338 424 km² | |
· Aquo: | 10 % | |
Plusa informi:
| ||
Valuto: | Euro | |
Veho-latero: | dextre | |
ISO: | FI
| |
FIN
| ||
246
| ||
Reto-domeno: | .fi* | |
Precipua religio: | kristanismo (92,8%) |
Finlando esas lando qua jacas en nord-Europa. Lua vicina landi esas:
En sudo ed en sud-westo jacas la Baltika Maro.
La Suediana parolanta arkipelago di Alando esas autonoma provinco di Finlando.
Bazala fakti pri Finlando.
Historio
Segun arkeologiala deskovraji, unesma habitanti di nuna Finlando arivis en la regiono dum la Petr-epoko, cirkum 8500 yari a.K. L'arkeologiala objekti de ica epoko deskovrita en la regiono esis fondita en Rusia, Estonia e Norvegia[1].
Dum la Bronz Epoko (1500 til 500 a.K) e la Fero Epoko (pos 500 a.K.) okuris kontakti di habitantari kun Baltika populi. La instanto kande la Fina-Ugriana lingui komencis esar parolita en la regiono esas ne-konocita.
Suediana reji establisis lua regno super la regiono ye 1249[2]. La regiono divenis tote parto di Suediana rejio. Suediana divenis la dominanta linguo di la nobeleso, administro ed instrukto. Finlandana esas precipue la linguo di le rurani, klerikalo e di lokala korti.
Dum la Reformo, Finlandani gradoze divenis Luterani. Dum la 16ma yarcento Mikael Agricola editis l'unesma libro en Finlandana linguo. L'unesma universitato di lando esis establisita ye 1640.
Finlando divenis nedependanta de Rusiana Imperio ye 6 di decembro 1917.
Precipua artiklo: Nedependanta Finlando |
Politiko
Finlando esas parlamentala republiko. La chef-stato esas la prezidisto, elektita da populo por sis-yara periodo. Il anke esas responsanta pri Finlandana extera politiko extere Europana Uniono. La chefa ministro esas la chefo di guvernerio, ed esas elektita da prezidisto inter la membri di parlamento.
La parlamento (Eduskunta/Riksdag) havas 200 sideyi ed 1 chambro.
partiso | sideyo |
---|---|
Nacional Kolekteyo (dextra) | 44 |
Social-Demokrata Partiso | 42 |
Vera Fini (dextra) | 39 |
Central Partiso | 35 |
Sinistra Uniono | 14 |
Verda Uniono | 10 |
Sueda(linguala) Partiso di Populo | 9 |
Kristana Demokrati | 6 |
Geografio
Precipua artiklo: Geografio di Finlando |
Finlando esas la 8ma granda lando di Europa e havas 187.888 lagi kun adminime 500 m², ed anke 179.584 insuli[3]. Un di ca lagi, Saimaa, esas la 4ma granda di Europa.
La disto de la maxim sudala punto (Hanko) til la maxim nordala punto (Nuorgam) esas 1.445 kilometri.
On existas 3 ecologiala regioni en lando:
- boreala foresto en sudo
- mixurata foresti en centro
- Skandinaviana nordala foresti, herbi e tundro.
Foresti kovras cirkum 86% de la surfaco di lando[4] specale boreala foresti, kun poka kultivebla surfaci. Lando esas la maxim granda produktero di ligno di Europa.
La precipua tipo di roko di lando esas granito. Moreno esas la maxim komuna tipo di sulo, kun tenua strato di humuso.
La klimato di lando esas mi-kontinentala e kolda. En sudo esas temperema.
Ekonomio
Precipua artiklo: Ekonomio di Finlando |
Senlaboreso:
- 9,0 % (ye februaro 2003).
- 9,0 % (ye februaro 2004).
2003 | 2004 | |
---|---|---|
mashini, instrumenti, moyeni di transporta | 43,6 % | 24,5 % |
telefonili, radioinstrumenti, televizioni e.c. | 18,6 % | 17,7 % |
papera, kartona e.c. produkturi | 18,2 % | 17,4 % |
kemiala substanci e produkturi | 7,0 % | 7,2 % |
kruda materialo (ne fuela) | 6,7 % | 6,7 % |
altra produkturi | 5,9 % | 26,5 % |
2003 | 2004 | |
---|---|---|
Germania | 11,8 % | 11,8 % |
Unionita Rejio | 9,6 % | 8,1 % |
Usa | 8,9 % | 8,1 % |
Suedia | 8,5 % | 9,9 % |
Rusia | 6,6 % | 7,5 % |
Francia | 4,6 % | 3,7 % |
Nederlando | 4,6 % | 4,6 % |
Italia | 3,4 % | 3,9 % |
Belgia | 2,7 % | 2,8 % |
Hispania | 2,6 % | 2,8 % |
Estonia | 2,6 % | |
Chinia | 2,5 % | 2,8 % |
Demografio
La maxim granda urbo di lando esas Helsinki. Altra importanta urbi esas Espoo, Tampere, Vantaa e Turku.
Lingui:
- ye 2003: Fina 92,1 %, Suedia 5,6 %, Lapona 0,03 %, altra 2,2 %.
- ye 2004: Fina 92,0 %, Suedia 5,6 %, Lapona 0,03 %, altra 2,4 %.
Religio:
- ye 2003: Luterani 84,9 %, ortodoxa 1,1 %, altra 1,1 %, senreligiani 12,9 %.
- ye 2004: Luterani 84,2 %, ortodoxa 1,1 %, altra 1,1 %, senreligiani 13,5 %.
Kulturo
Literaturo
Finlandana literaturo komencis kande Mikael Agricola tradukis Nova Testamento a Finlandana linguo dum la 16ma yarcento. Poka libri esis skribita en Finlandana til la 19ma yarcento. Kun l'arivo di l'influi de Romantika Movado en Finlando, Elias Lönnrot komencis kolektar Finlandana e Kareliana popula poemi e publikis ol kom Kalevala. Altra importanta autori dum la 19ma yarcento esis Aleksis Kivi e Eino Leino.
Pos nedependeso, aparis moderna autori, la precipua esis Mika Waltari. Ye 1939 Frans Eemil Sillanpää recevis la Nobel-premio en literaturo, til nun l'unika Finlandana autoro qua recevis ica premio. Importanta autori pos Duesma Mondo-milito esas Väinö Linna ed Ilkka Remes.
Muziko
La muziko di Finlando havas influi de Kareliana melodii e liriki, inkluzite de kalevala. Kareliana kulturo esas perceptita kom la maxim pura expreso di Finlandana miti e kredi, kun poka influi de Germaniana miti, e plu influita da Nordika populala dansi.
Unesma opero en Finlando esis inaugurita da Germana kompozistulo Fredrik Pacius ye 1852. Nune Finlando havas importanta vidajo en klasika muziko kun importanta kompozisti, kom Magnus Lindberg, Kaija Saariaho, Aulis Sallinen e Einojuhani Rautavaara. Populala muziko anke inkluzas tango e dance music, ed anke grupi di rock, jazo e hip hop.
En la yaro 2006 la rock-grupo Lordi ganis la Eurovision Song Contest en Athina (Grekia).
Cetera aferi
Sporto
En Finlando la vintro-sporto esas tre populara. Ma en la yaro 1952 eventis la Olimpiala Ludi dil somero en Helsinki. La maxim populara sporto en Finlando esas hokeo sur glacio. La nacionala esquado di viri ja ganis dufoye la mond-championeso en la yari 1995 e 2011.
Referi
- ↑ PEOPLE, MATERIAL CULTURE AND ENVIRONMENT IN THE NORTH Proceedings of the 22nd Nordic Archaeological Conference, University of Oulu, 18-23 August 2004 Edited by Vesa-Pekka Herva GUMMERUS KIRJAPAINO
- ↑ Sawyer and Sawyer: Medieval Scandinavia, page 67. University of Minnesota Press, 1993
- ↑ Statistics Finland
- ↑ http://www.forest.fi/smyforest/foresteng.nsf/allbyid/BE3C5576C911F822C2256F3100418AFD?Opendocument
Provinci di Finlando | |
Est-Finlando • Laponia • Oulu • Sud-Finlando • West-Finlando • Alando |
Provinci di Finlando | |
Alando • Varsinais-Suomi • Uusimaa • Est-Uusimaa • Kymenlaakso • Satakunta • Kanta-Häme • Päijät-Häme • Pirkanmaa • Ostrobotnia • Sud-Ostrobotnia • Mez-Ostrobotnia • Nord-Ostrobotnia • Mezo-Finlando • Sud-Savo • Nord-Savo • Sud-Karelia • Nord-Karelia • Kainuu • Laponia |
Membrostati: | Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia | |
Negocianta stati: | Islando - Montenegro – Norda Makedonia – Serbia – Turkia | |
Peticionanta stati: | Albania | |
Potenciala kandidati: | Bosnia e Herzegovina - Kosovo |