Francisco Franco

Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo de Andrade, plu komuna nominita generalo Franco ye 1892 til 20 di novembro 1975 esis militito e politikisto. Exercis la funciono di Hispana chef-stato de 1939 til 1975, prezidinta di autoritatema guvernimento kun la titulo di Caudillo (guido) : « Generalísimo Francisco Franco, caudillo de España por la gracia de Dios ».

Biografio

Yuneso e formaco

Franco naskis ad Ferrol (La Corugna), milita puerto en Galisia ube lia familio vivas de sep generacioni. Lia patro, Nicolas Franco Salgado-Araujo, esas generala intendanto di Navaro. Variema, kande lia matro es tre pia.

Surnominita Paquito per lia kamaradi nam kurta entras navala preparo skolo ma la lasta klozas do igas a l’academia infanterio di Toledo. Ekiras ye 1910 .

Milita kariero

Ye 1912 igas a Maroko. Ambicioza il demandas ye 1913 esar atribuita a regimento di uniforma indijeni, reputita por lia braveso ma anke lia necerta loyaleso. Il partoprenas multi operaci e ye 12 di oktobro obtenas la kruzo di milita, unesma klazo. Quik de marto 1915, il esas promocita kapitano ma anke tre grava vundi a ventro lore atako di forto di El-Biutz. Il esas promocita komando, malgre l’opiniono desfavoroze pri Alta milita Konsilantaro. Alfonso 13ma havas en efekto intercesita pro il, segun lia demando. Il recevas la komande dil infanterio-batalio akantonita en Oviedo, Asturias. Franco deskovras por l’unesma foye proletariaro, do viv-kondicioni esis mizeroza. Dum somero 1917 generalo Burguete, milita guverniero di provinco, dekretas milit-esto pri violenta striki en la mini. Franco asistas lore da represo.

Che la legiono

Ye 1919, Franco renkontras lietnant-kolonelo José Millan-Astray, do l’ambicio es pri krear stranjera legiono segun franciala modelo. Ye 1920, lia projekto es aceptita. Millan-Astray ofras Franco la komando di 1ma bandera (batalio), qua partas akantonar a Ceuta ye oktobro. Franco impozas a lua legioneri exercado tre strikta. Parale montras su ne-indulgema kontre indijena revolti. De pos Anual-dezastro ye 1921 yurizas lia homi aplikar talion-lego : la legioneri mutilas, raptas, violacas ed ocidas ye lea foyo. De pos mem dezastro esas apelita a Melilla pro rekonquestas kontre Abd el-Krim.

Ye januaro 1922 il esas itere atribuita a Oviedo. Il recevas la milita medalio ed esas promocita lietnant-kolonelo. Il uzas lia nova glorio por demandar a spozar Carmen Polo Martinès-Valdès, yun femino di bona borgezaro, renkontrita lore di unesma atribuita ye 1917. La mariajo esas ajornita til 22 di oktobro 1923 nam morti di legion-komando : Franco remplasas, kon helpo di rejo.

Ye 13 di septembro 1923, Miguel Primo de Rivera havis lansita stroko di stato. Dum monati di novembro e decembro 1924, Franco devas efektive supervisar ekigo Xanten. Lia bona dukto facas nominita kolonelo. Poka pose, Abd el-Krim igas mem atakar franciala populacioni. Pro Francia alias su kon Hispania. Primo de Rivera aprobas plano rivoveno a Alhucemas. To esas suceso : Franco esas promocita ad rango di brigad-generalo ye februaro 1926, qua facas li maxim yuna generalo en Europa - havas nur 33 yari. Kelka monati pose naskis lia filino, Maria del Carmen, surnominita Nenuca. La honori sequis per lu ; ye 1927 asumas akompanar la rejo dum oficala voyajo en Afrika.

Saragossa-akademio

Ye 4 di januaro 1928, Primo de Rivera rikreas la generala akademio di Saragoza. Ta foye il fakas ul koakta pasajo per omna futura oficiari, e nomas Franco chefo. Ta lasta surveyas strete komence la labori di edificesi pose, inspiresinta da toledana experienco, skriptas lia-mem l’interna normi di Akademio. Il koaktas tale di chambri kun tri kadeti « per evitar la mariaji. »

Segun lia evaluo di personego, la historisti judikas di variana maniero la Franco-laboro ad Akademio. To esas certa ke la nova skolo esas plu bona ke l’anciena, ne esus ke l’altajo di rekrut-levelo. Franco koatkas l’anonimeso di verki pri enigo-konkurso, reduktas la nombro di instruktati per profesoro, instalas multa dushili, interdiktas paso-rituo e mem disdonigas prezervivi. Il savas facar su respektar, mem prizar : 90 % di 720 officieri formita da Akademio juntas pose la frankista kampo dum Hispaniana interna milito.

Ye julio 1931, duesma republika supresas da dekreto la skolo. Kom l’ensemblo di doca korpo, Franco es placita disponebla koakta e surveyita. Malgre tota, il ne participas pri Sanjurjada, probo stroko di stato da generalo Sanjurjo. Havinta sufice satisfacita la republik-inquesti, il es atributita en La Corugna (La Coruña) kom komando di 15ma infanterio-brigado ye februaro 1932. Franco gardos ad Manuel Azaña, chefo di guvernerio, tenaca rankoro di ta quaranten-periodo.

L’interna milito

En la revoluciona klimato qua regnis en Hispania, Franco esis observita de omna lateri. Il aparas uno di militari maxim posibla prenar la kapo di armea leveto. Per ta raciono il es nominita milita governero en Kanarii. En fakto, Franco es lore poka konvinkeso da oportuneso di stroko di stato. Quankam eduk-monarkisto, il kontentigas da borgezara republiko, konservema e manteninta ordino. Il es poka inklinita riskar lia kariero en aventuro mala preparita.

Ya, il es informita de debuto di konspiranti-agivesi do Emilio Mola, ma vartas ye 13 di julio, dato ye asasino di chefo monarkisto Carlo Sotilo, per juntar ulo.

Franco vidas su atribuar l’armeo di Maroko, forte kun 30.000 experiencoza homi. L’eventa morto di Sanjurjo, historiala chefo di monarkisto opozo, e la falii di generali Goded e Fanjul en Barcelona e Madrid avancas Franco avan sur la ceno.

La pronunciamento falias per mankas pro asentar di armeo : inter 21 division-generali, nur 4 ralias a leveto. Lore ke labor-milici, qua ne kreas en kapaca de goberniero pri kontre, entras la ceno. Ul facas regnar teroro en Madrid e Barcelona, provokas tale l’exilo por multa intelektozi, kom José Ortega y Gasset. La konflikto transformas su lore en interna milito.

Ye 1939 Franco truvas su Hispania-mastro. koncianta pri ne-experiencoza en politika matiero, il apogas su sur lia bofrato, Serrano Suñer, la Falanjo e katolika eklezio, konvenita pos l’anticlerikala masacri ye 1936, sen omisar l’omna monarkisti.

Dum duesma mondo-milito volonti di División Azul kombatas por axo sur la rusa fronto ma Franco esis prudenta ne tro engajar su. De pos il aceptas multi Usa bazi ed hispania recevita helpo tra plano Marshall.