Islandana linguo

Islandana
íslenska
Parolata en:	Islando
Regiono:	Islando
Quanto di parolanti:	290.000
Rango:
Klasifikuro:	Indo-Europana  Germana lingui   Nordala grupo    Islandana
Oficala stando
Oficala linguo en:	Islando
Regulata da:	Íslensk málstöð
Kodexi
ISO 639-1:	is
ISO 639-2:	isl
ISO 639-3:	{{{Iso3}}}
Videz anke: Indo-Europana linguaro – Linguaro

Islandana esas germana linguo parolata en Islando.

Historio

Ante di l'introdukto dil skribo existis en Islando ed en altra nordala landi kam Suedia, Dania o Norvegia linguo en qua kompozesis longa e komplexa poemi qua sequis konkreta normi. L'autori qua kompozis e recitis ta verki, nomesas Skalden rilatita kun ta poemi, qua nomesis Skald. La Skalden skribabis tale granda parto dil historio di ta landi.

Normiganta linguo esas direkta kontinueso dil linguo dil anciena koloniani, montranta gorta influo dil linguo dil sud-westo di Norvegia; fakte, dum l'unesma 200 yari ne existis notabla diferenci inter l'anciena Nordika e l'anciena Islandana. La kulturala ligili inter la du nacioni fortesis til la 14ma yarcento, kande kreesis la Kalmar-uniono inter Dania, Suedia e Norvegia, qua originis separo inter Islando e Norvegia. En la 16ma yarcnto, l'Islandani traduktis Biblo ed altra religiala texti a l'Islandana; e la Norvegiani adoptis la Daniana kam oficala linguo di lua eklezia kande produktesis Protestanta Reformo.

La Daniana okupado di Islando ne havis inlufo en l'evoluo dil skribata Islandana linguo, qua ezabis en quotidiana komunikadi dil habitantaro. La Daniana nun uzasis por oficala komunikadi, kam l'Angliana dum l'Usana okpuaciono.

Quankam en 1944 l'Islandana Konstituco ne stablis l'Islandana kam oficala linguo dil Stato, konsideresas linguo de facto dil lando, ed ek lore es l'unika autorizigita en oficala komunikadi od en publika edikti.

Evoluciono dil linguo

Dum la majoritato di l'ocidentala Europana lngui reduktis lua flexiono, speciale en deklinado di nomi, l'Islandana mantenis flexiva gramatiko kam la Latina, la Klasika Grekiana o la Germanika.

Skribita Islandana chanjis poka ek la Vikinga-epoko. Kam rezulto di to, e pro la gramatikala similesi inter moderna ed anciena gramatiko, la parolanti di hoide povas legar sine dificulteso orginala sagi ed edda qua skribabis ante 800 yari ma, ol existas nekorelaciono inter ortografio e fonetiko (historikala orotgrafio). Ic anciena formo dil linguo konocesas kam anciena Islandana ma egaligas a l'anciena Nordala.

Islandani esas extreme konservama pri lingual aferi e tre rebela por aceptar paroli ek altra lingui. Vice prenar paroli ek altra lingui, li kreas nova paroli, exemple, heiðursmerki signifas medalio ed kopozesas da heiður (honoro) e merki (standardo, flago). Altra formo esas revivar ancina paroli donacanta a li nova signifiki.

On povas establisar du etapi di developo dil linguo segun la pronoco:

• Anciena Islandana, til la yaro 1540.
• Moderna Islandana, ek la yaro 1540 adavane, kun la traduko dil Nova Testamento.

Modrna Islandana havis chanji pro la fonetikal altero qua afektis omna Germana lingui. Ek lore, l'anciena vokali di l'anciena Norvegiana markata kun akut acento transformis en diptongi por l'Islandana, tale:

• a = [a] > á = [au]
• e = [ε] > é = [jε]
• o = [ɔ] > ó = [ou]

Linguistikala deskripto

Qua maxim xhanjos en moderna Islandana esas fonologika sistemo, speciale vokali. Dil 12ma yarcento on havas ecelanta deskripto dil fonologiala sistemo di l'anciena Islandana en la nomiita "Unesma Gramatikala Traktato". En ol konsta ke l'Islanadana havis 9 qualitativa vokala unaji, havanta totale 26 vokalika fonemi, qua povis esar orala, nasala, kurta o longa.

Pri oklusiva konsonanti, l'Islandana prezentas konstrasto inter aspirata e neaspirata, vice voca e senvoca, kam majoritato di Europana lingui. Anke esas komuna pre-aspirata senvoca klusili. Quankam, frikativa konsonanti e sonoranta fonemi prizentas kontrasto di longeso por plura fonemi, ecepte sonoranta senvoca konsonanti.