Latvia: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo

← Plu anciena versiono Plu recenta versiono →

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita

Lineo-formo

Versiono ye 08:17, 24 nov. 2012

Latvia
Latvijas Republika

Standardo di Latvia	Blazono di Latvia
Nacionala himno:
Dievs, svētī Latviju!

Urbi:
Chefurbo:	Riga
Precipua urbo:	Riga
Lingui:
Oficala lingui:	Latviana
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· prezidanto:	Andris Bērziņš
· chefministro:	Valdis Dombrovskis
Surfaco: (124^ma maxim granda)
· Totala:	64 589 km²
· Aquo:	1,57 %
Plusa informi:
Valuto:	Lats
Veho-latero:	dextre
ISO:	`LV`
	`LVA`
	`428`
Reto-domeno:	.lv*
Precipua religio:	kristanismo (67%)

Latvia esas lando en nord-est Europa inter Rusia, Bielorusia, Lituania ed Estonia proxim Baltika Maro.

Bazala fakti pri Latvia.

Historio

Precipua artiklo: Historio di Latvia

Anke konocita kom Livonia, la regiono di nuna Latvia jacis sub dominaco di Ordeno di Germana Kavalieri dum 13ma yarcento. Dum 16ma yarcento ol divenis parto di la Rejio di Polonia e Lituania. Ye 1629 ol divenis Suediana domeno.

Latvia esis okupita da Rusian imperio dum 18ma yarcento. Rusi atemptis remplasigar Latviana linguo da Rusiana linguo dum fino di 19ma yarcento, ma populala nekontento explozis dum Rusiana Revoluciono di 1905 qua recevis nacionalista karaktero en Baltika stati.

Unesma mondomilito devastis la regiono di nuna Latvia. Demandi por auto-determinado komence esis movado por autonomio, ma kun Rusiana Revoluciono, la kontrato di Brest-Litovsk e la fino dil milito ye 11 di novembro 1918 okuris un vakuo di povo, e Latvia deklaris lua nedependeso ye 18 di novembro 1918. Kārlis Ulmanis divenis lua unesma chefo di guvernerio. Lando adoptis lua unesma konstituco en februaro 1922, ma ye 15 di mayo 1934 Ulmanis establisis diktatoreso qua lastis til 1940.

Ye 17 di junio 1940 Soviet-Uniono anexis Latvia. Latvia divenis parto di SU kun la nomo Socialista Sovieta Republiko di Latvia. La sequant yaro, Nacional-Socialista Germania atakis Soviet-Uniono, ed invadis Latvia ye 10 di julio 1941. Germani komencis mortigar judi e cigani, e konskriptis cirkum 200,000 Latviani kom soldati, di qui cirkum 100,000 perisis. Kande Sovietana kontratako komencis en 1944 li decidis koncentrar ataki en Ukrainia e Bielorusia. Do, cirkum 200,000 Germana soldati restis en Kurlando til fino di la milito, ye 8 di mayo 1945, kande lia komandinto, kolonelo Carl Hilpert, kapitulacis.

Kom rezulto di la milito, Latviana populo diminutis en 300,000 til 500,000 personi. Lua substrukturo sufris severa domaji. Pos la milito, Sovietani deportis cirkum 43,000 rurala proprietanti e Latviana nacionalisti vers Siberia. L'uzado di latviana linguo esis restriktita, e l'adopto di bilingueso esis forcita. La situeso komencis chanjar kande Mihail Gorbachev asumis povo en 1985. En 1987 komencis l'unesma demonstri por nedependeso, ed ye 21 di agosto 1991, depos intensa populala protesti, Latvia divenis nove nedependanta.

Ye la 29 di marto 2004 la lando esas membrostato di NATO.

Ye la 1 di mayo 2004 Latvia divenis membro di Europana Uniono.

Politiko

Latvia esas parlamentala republiko. La chefo di stato esas la prezidanto, nune Valdis Zatlers. La chefo di guvernerio esas la chefministro, nune Valdis Dombrovskis. La parlamento elektas la prezidanto.

La parlamento havas 1 chambro: Saeima, kun 100 membri.

Geografio

Latvia havas un totalo di 1,866 km di frontieri: 343 km kun Estonia en nordo, 276 km kun Rusia en esto, 161 km kun Bielorusia en sud-esto e 588 km kun Lituania en sudo. Generale la tereni esas basa, kun poka altitudo, infre 100 metri. La maxim alta monto di Latvia esas Gaiziņkalns, kun 311 metri super la mar-nivelo. Foresti kovras 56% dil teritorio di lando.

Lua klimato esas temperema kun marala e kontinental influi. En 2011 la mezvalora temperaturo en februaro (vintro) esis -8.9ºC dum ke en julio (somero) esis 19.8ºC.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Latvia

Demografio

Chef-urbo e maxim granda urbo esas Riga. Altra importanta urbi esas Daugavpils, Liepaja, Jelgava e Jurmala.

Kulturo

La folkloro di Latvia havas plu kam 1.2 milioni di texti e plu kam 30,000 muziki. Dum 19ma yarcento nacionalista movadi komencis stimular Latviana kulturo. Un di ta propageri esis Krišjānis Valdemārs.

Referi

Commons

Wikimedia Commons havas kontenajo relatante a: Latvia

	Europana Uniono
Membrostati:	Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia
Negocianta stati:	Islando - Montenegro – Norda Makedonia – Serbia – Turkia
Peticionanta stati:	Albania
Potenciala kandidati:	Bosnia e Herzegovina - Kosovo

@@ Lineo 10: / Lineo 10: @@
 | Oficala_lingui   =  [[Latviana linguo|Latviana]]
 | Guvernerio   = [[Republiko]]
-| Nomo_listo_chefo_stato         = Listo di prezidisti di Latvia
+| Nomo_listo_chefo_stato         = Listo di prezidanti di Latvia
-| Titulo_chefo_stato             = Prezidisto
+| Titulo_chefo_stato             = prezidanto
 | Chefo_di_stato                 = [[Andris Bērziņš]]
-| Nomo_listo_chefo_guverno   = Listo di chefa ministri di Latvia
+| Nomo_listo_chefo_guverno   = Listo di chefministri di Latvia
-| Titulo_chefo_guverno       = Chefa ministro
+| Titulo_chefo_guverno       = chefministro
 | chefo_guverno              = [[Valdis Dombrovskis]]
 | Surfaco   = {{formatnum:64589}}
@@ Lineo 32: / Lineo 32: @@
 '''Bazala fakti pri Latvia.'''
 === Historio ===
+{{PA|Historio di Latvia}}
 Anke konocita kom [[Livonia]], la regiono di nuna Latvia jacis sub dominaco di [[Ordeno di Germana Kavalieri]] dum  [[13ma yarcento]]. Dum [[16ma yarcento]] ol divenis parto di la [[Rejio di Polonia e Lituania]]. Ye [[1629]] ol divenis [[Suedia]]na domeno.
-Latvia esis okupita da [[Rusiana Imperio]] dum [[18ma yarcento]]. Rusi atemptis remplasigar [[Latviana linguo]] da [[Rusiana linguo]] dum fino di [[19ma yarcento]], ma populala nekontento explozis dum [[Rusiana Revoluciono di 1905]] qua recevis [[Nacionalismo|nacionalista]] karaktero en Baltika stati.
+Latvia esis okupita da [[Rusian imperio]] dum [[18ma yarcento]]. Rusi atemptis remplasigar [[Latviana linguo]] da [[Rusiana linguo]] dum fino di [[19ma yarcento]], ma populala nekontento explozis dum [[Rusiana Revoluciono di 1905]] qua recevis [[Nacionalismo|nacionalista]] karaktero en Baltika stati.
+[[Arkivo:Latvia stamp K.Ulmanis 2001 15l.jpg|thumb|left|130px|[[Kārlis Ulmanis]], unesma chefo di guvernerio di Latvia.]]
-[[Unesma mondo-milito]] devastis la regiono di nuna Latvia. Demandi por auto-determinado komence esis movado por autonomio, ma kun [[Rusiana Revoluciono]], la [[Kontrakto di Brest-Litovsk]] e la fino dil milito ye [[11 di novembro]] [[1918]] okuris un vakuo di povo, e Latvia deklaris lua nedependeso ye [[18 di novembro]] [[1918]]. [[Kārlis Ulmanis]] divenis lua unesma chefo di guverno. Lando adoptis lua unesma [[konstituco]] ye februaro [[1922]], ma ye [[15 di mayo]] [[1934]] Ulmanis establisis [[diktatoreso]] qua lastis til [[1940]].
+[[Unesma mondomilito]] devastis la regiono di nuna Latvia. Demandi por auto-determinado komence esis movado por autonomio, ma kun [[Rusiana Revoluciono]], la [[kontrato di Brest-Litovsk]] e la fino dil milito ye [[11 di novembro]] [[1918]] okuris un vakuo di povo, e Latvia deklaris lua nedependeso ye [[18 di novembro]] [[1918]]. [[Kārlis Ulmanis]] divenis lua unesma chefo di guvernerio. Lando adoptis lua unesma [[konstituco]] en februaro [[1922]], ma ye [[15 di mayo]] [[1934]] Ulmanis establisis [[diktatoreso]] qua lastis til [[1940]].
+Ye [[17 di junio]] [[1940]] [[Soviet-Uniono]] anexis Latvia. Latvia divenis parto di [[SU]] kun la nomo [[Socialista Sovieta Republiko di Latvia]]. La sequant yaro, [[Nacional-Socialista Germania]] atakis Soviet-Uniono, ed invadis Latvia ye [[10 di julio]] [[1941]]. Germani komencis mortigar [[judo|judi]] e [[cigano|cigani]], e konskriptis cirkum 200,000 Latviani kom soldati, di qui cirkum 100,000 perisis. Kande Sovietana kontratako komencis en [[1944]] li decidis koncentrar ataki en [[Ukrainia]] e [[Bielorusia]]. Do, cirkum 200,000 Germana soldati restis en [[Kurlando]] til fino di la milito, ye [[8 di mayo]] [[1945]], kande lia komandinto, kolonelo Carl Hilpert, kapitulacis.
-Ye [[17 di junio]] [[1940]], [[Soviet-Uniono]] anexis lando. Latvia divenis parto di [[SU]], kun nomo '''[[Socialista Sovieta Republiko di Latvia]]'''.
+Kom rezulto di la milito, Latviana populo diminutis en 300,000 til 500,000 personi. Lua substrukturo sufris severa domaji. Pos la milito, Sovietani deportis cirkum 43,000 rurala proprietanti e Latviana nacionalisti vers [[Siberia]]. L'uzado di [[latviana linguo]] esis restriktita, e l'adopto di bilingueso esis forcita. La situeso komencis chanjar kande [[Mihail Gorbachev]] asumis povo en [[1985]]. En [[1987]] komencis l'unesma demonstri por nedependeso, ed ye [[21 di agosto]] [[1991]], depos intensa populala protesti, Latvia divenis nove nedependanta.
-Ye [[21 di agosto]] [[1991]], depos intensa populala protesti, Latvia rekuperis nedependeso.
 Ye la [[29 di marto]] 2004 la lando esas membrostato di [[NATO]].
-Ye [[1 di mayo]] [[2004]] Latvia divenis membro di [[Europana Uniono]].
+Ye la [[1 di mayo]] [[2004]] Latvia divenis membro di [[Europana Uniono]].
 === Politiko ===
-Latvia esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La chefo di stato esas la prezidisto, nune [[Valdis Zatlers]]. La chefo di guvernerio esas la [[chefa ministro]], nune [[Valdis Dombrovskis]]. La parlamento elektas la prezidisto.
+Latvia esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la prezidanto, nune [[Valdis Zatlers]]. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], nune [[Valdis Dombrovskis]]. La parlamento elektas la prezidanto.
 La [[parlamento]] havas 1 chambro: ''Saeima'', kun 100 membri.
@@ Lineo 53: / Lineo 55: @@
 === Geografio ===
 [[Arkivo:Un-latvia.png|thumb|160px|Mapo di Latvia kun lua precipua urbi.]]
-Generale la tereni esas basa, kun poka [[altitudo]]: la maxim alta monto di Latvia esas [[Gaiziņkalns]], kun 311 metri super la [[mar-nivelo]].
+Latvia havas un totalo di 1,866 km di [[frontiero|frontieri]]: 343 km kun [[Estonia]] en nordo, 276 km kun [[Rusia]] en esto, 161 km kun [[Bielorusia]] en sud-esto e 588 km kun [[Lituania]] en sudo. Generale la tereni esas basa, kun poka [[altitudo]], infre 100 metri. La maxim alta monto di Latvia esas [[Gaiziņkalns]], kun 311 metri super la [[mar-nivelo]]. [[Foresto|Foresti]] kovras 56% dil teritorio di lando.
+Lua [[klimato]] esas [[temperema klimato|temperema]] kun marala e kontinental influi. En [[2011]] la mezvalora [[temperaturo]] en [[februaro]] ([[vintro]]) esis -8.9ºC dum ke en [[julio]] ([[somero]]) esis 19.8ºC.
 === Ekonomio ===
-:''Videz anke: [[Ekonomio di Latvia]]''
+{{PA|Ekonomio di Latvia}}
 === Demografio ===
@@ Lineo 62: / Lineo 66: @@
 === Kulturo ===
+La [[folkloro]] di Latvia havas plu kam 1.2 milioni di texti e plu kam 30,000 muziki. Dum [[19ma yarcento]] nacionalista movadi komencis stimular Latviana kulturo. Un di ta propageri esis [[Krišjānis Valdemārs]].
 === Referi ===
@@ Lineo 169: / Lineo 174: @@
 [[lb:Lettland]]
 [[li:Letland]]
-[[lij:Lettònia]]
+[[lij:Lettònnia]]
 [[lmo:Latvia]]
 [[ln:Letoni]]
@@ Lineo 202: / Lineo 207: @@
 [[or:ଲାଟଭିଆ]]
 [[os:Латви]]
-[[pam:Latvia]]
+[[pam:Letonia]]
 [[pdc:Lettlond]]
 [[pih:Latwya]]
@@ Lineo 265: / Lineo 270: @@
 [[yi:לעטלאנד]]
 [[yo:Látfíà]]
+[[zea:Letland]]
 [[zh:拉脫維亞]]
 [[zh-min-nan:Latvia]]