Papua-Nova-Guinea: Diferi inter la revizi

De Wikipedio
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Xqbot (diskutez | kontributadi)
m r2.7.3) (Roboto: Ŝanĝas tl:Papua New Guinea al tl:Papuwa Bagong Ginea
Jotterbot (diskutez | kontributadi)
m r2.7.3) (Roboto: Ŝanĝas tl:Papuwa Bagong Ginea al tl:Papua New Guinea
Lineo 206: Lineo 206:
[[ta:பப்புவா நியூ கினி]]
[[ta:பப்புவா நியூ கினி]]
[[th:ประเทศปาปัวนิวกินี]]
[[th:ประเทศปาปัวนิวกินี]]
[[tl:Papuwa Bagong Ginea]]
[[tl:Papua New Guinea]]
[[tpi:Papua Niugini]]
[[tpi:Papua Niugini]]
[[tr:Papua Yeni Gine]]
[[tr:Papua Yeni Gine]]

Versiono ye 13:40, 18 jan. 2013

Papua-Nova-Guinea
Independent State of Papua New Guinea
Independen Stet bilong Papua Niugini
Standardo di Papua-Nova-Guinea Blazono di Papua-Nova-Guinea
Nacionala himno:
Oh arise, all you sons
Urbi:
Chefurbo: Port Moresby
Precipua urbo: Port Moresby
Lingui:
Oficala lingui: angliana, tok pisin, hiri motu
Tipo: Monarkio
· Rejo: Elizabeth 2ma
· Chefa ministro: Peter Charles O'Neil
Surfaco: (54ma maxim granda)
· Totala: 462 840 km²
· Aquo: 2 %
Plusa informi:
Valuto: kina
Veho-latero: sinistre
ISO: PG
PNG
598
Reto-domeno: .pg*
Precipua religio: kristanismo, 95,1%


Papua-Nov-Guinea o Papua-Nova-Guinea esas lando qua jacas en Oceania, weste de Pacifiko. Lua vicina landi esas Indonezia (West Irian Jaya provinco) en westo.

Bazala fakti pri Papua-Nova-Guinea.

Historio

 Precipua artiklo: Historio di Papua-Nova-Guinea

Homala restaji de 50 000 yari ante nun esis trovita en Papua-Nova-Guinea. Kalkulesas ke agrokultivo developesis en la montari dil insulo cirkum 7 000 yari aK. Cirkum 500 aK populi qui parolis Austroneziana lingui establisis su en l'insulo.

Unesma Europani qui arivis en la regiono esis Hispaniani e Portugalani, qui exploris ol dum 16ma yarcento. Cirkum 1526 o 1527 Portugalana navigisto Jorge de Menezes hazarde arivis en la precipua insulo e nomezis ol Papua, Malaya vorto por deskriptar Melaneziana haro. La expresajo Nova-Guinea esis uzita unesme da Hispanian explorero Yñigo Ortiz de Retez, pro la simileso di lua habitanti kun Guineana populi.

Ye 1884 norda parto di insulo di Nova-Guinea (nune parto di Papua-Nova-Guinea) divenis Germana kolonio, e suda parto di insulo e la vicina insuli divenis Britaniana protektorato, sub la nomo Britana Nova-Guinea. Ye 1905 protektorato divenis Australiala kolonio, qua administris ol til lua nedependeso ye 1975.

Ye 1899 Germaniana direte asumis kontrolo di lua kolonio, qua divenis Germana Nova-Guinea. Pos Unesma mondomilito Germania perdis ta kolonio ed Australia recevis komiso de la Ligo di la nacioni por administrar ol.

Usana trupi en Bougainville insulo, dum Duesma mondomilito.

Ye decembro 1941 Japoniani invadis Nova-Guinea e suspendis Australian administro. Importanta batalii eventis en la regiono dum Duesma mondomilito, exemple la Rabaul-batalio e la Batalio di Bismarck Maro, e la batalii di Guadalcanal e di la Maro di Koralo en vicina Salomon Insuli.

Papua-Nova-Guinea divenis nedependanta de Australia ye 16 di septembro 1975. De ta yaro til 1976 eventis rebelo por nedependeso di Bougainville insulo. Kom rezulto di ta rebelo, la konstituco di Papua-Nova-Guinea esis modifikita e l'altra 18 distrikti qui existis ante la nedependeso ganis stando di provinco en mi-federala sistemo. Ye 2009 eventis rebeli kontre personi de Chiniana origino, qua komencis per revolto da Nova-Guineana laboristi en nikelala fabrikerio administrata da Chiniani[1].

Politiko

Papua-Nova-Guinea esas konstitucala monarkio. Elizabeth 2ma di Unionita Rejio esas reprezentata da Michael Ogio, general-guverniestro. La reala exekutiva povo jacas en la manui di la chefa ministro, nune Peter Charles O'Neil.

La parlamento havas un chambro, National Parliament, kun 109 membri.

Geografio

Mapo di Papua-Nova-Guinea kun lua precipua urbi.

Per 462 840 km² Papua-Nova-Guinea esas la 54ma granda lando dil mondo. La montaro, New Guinea Highlands, krucumas lando de esto til westo. Densa foresti - plu kam 98 % di lua teritorio - jacas en basa tereni. Manglieri jacas proxim litoro. La maxim alta monto esas Monto Wilhelm, kun 4.509 metrala altitudo. Lando esas cirkondata da korala rifi, qua nun esas prezervata.

Papua-Nova-Guinea jacas en Fairo-Cirklo di Pacifiko, regiono kun aktiva vulkani ed expozata a ter-tremi ed ondegi. Lando havas nur un landala limito, 820 km en westo di lando, kun Indonezia. Ol havas marala frontieri kun Australia en sudo e Salomon Insuli en esto.

Ekonomio

 Precipua artiklo: Ekonomio di Papua-Nova-Guinea

Lando havas richa naturala resursi, ma aspera tereno desfaciligas lia exploro. Existas erci di oro, kupro e petrolo, qua responsas por 72 % di revenui de exportacaji. Agrokultivo furnisas vivo-moyeni por 85 % di lua populo.

Nur 3 % de tereno en Papua-Nova-Guinea jacas en privata manui.

Demografio

Existas centi de rasi en Papua-Nova-Guinea, ma la Papua formacas la majoritato di populo. Altra importanta grupo esas Austroneziani, qui arivis ibe min kam 4.000 yari ante nun. Existas anke personi de altra regioni dil mondo, exemple Chiniani, Europani, Australiani, Filipiniani. Plu kam 820 lingui esas parolata en la lando, ma la majoritato havas min kam 1.000 parolanti.

La maxim granda urbo esas la chef-urbo, Port Moresby. Altra importanta urbi di la lando esas Lae, Arawa, e Mount Hagen.

Kulturo

Kalkulesas ke cirkum 1.000 diferanta kulturala grupi existas en Papua-Nova-Guinea. Omna kulturala grupi developis lua propra arto, stofi, muziko, armari, edc.

Referi


Landi e teritorii en Oceania
Atolo Johnston | Atolo Midway | Australia | Estal Timor| Fidji | Franca Polinezia | Guam | Havayi | Insulo Baker | Insuli Cook | Insulo Howland | Insulo Jarvis | Insulo Wake | Insuli Marshall | Insuli Salomon | Kingman Rifo | Kiribati | Federita Stati di Mikronezia | Nauru | Nova Kaledonia | Nova-Zelando | Niue | Norfolk | Norda Mariani | Palau | Palmyra | Papua-Nova-Guinea | Pitkern | Samoa | Tokelau | Tonga | Tuvalu | Usana Samoa | Vanuatu | Wallis e Futuna