Tajikistan: Diferi inter la revizi
m r2.6.8) (Roboto: Ŝanĝanta bxr:Тажикистан al bxr:Таджикистан |
m r2.7.3) (roboto adjuntas: ast:Taxiquistán |
||
| Lineo 95: | Lineo 95: | ||
[[arc:ܛܐܓܝܩܣܛܐܢ]] |
[[arc:ܛܐܓܝܩܣܛܐܢ]] |
||
[[arz:تاجيكيستان]] |
[[arz:تاجيكيستان]] |
||
[[ast:Taxiquistán]] |
|||
[[ay:Tayiksuyu]] |
[[ay:Tayiksuyu]] |
||
[[az:Tacikistan]] |
[[az:Tacikistan]] |
||
Versiono ye 02:36, 29 jan. 2013
| Tajikistan | ||
| Ҷумҳурии Тоҷикистон Jumhurii Tadjikiston | ||
|
| |
| Standardo di Tajikistan | Blazono di Tajikistan | |
| Nacionala himno: | ||
| Surudi milli | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Dushambe | |
| Precipua urbo: | Dushambe | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Tajika | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidisto: | Emomalii Rahmon | |
| · Chefa ministro: | Oqil Oqilov | |
Surfaco: (102ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 143 100 km² | |
| · Aquo: | 1,8 % | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Somoni | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | TJ
| |
TJK
| ||
762
| ||
| Reto-domeno: | .tj* | |
| Precipua religio: | islamo, 83,6% | |
Tajikistan esas lando qua jacas en centr-Azia. Lua vicina landi esas:
- en nord-westo ed en westo: Uzbekistan
- en sudo: Afganistan
- en esto: Chinia
- en nordo: Kirgizistan.
Bazala fakti pri Tajikistan:
Historio
| Precipua artiklo: Historio di Tajikistan |
De 819 til 999 Tajikistan esis guvernita da Samanida dinastio, Persiana stato ed imperio fondita da Saman Khuda. Samanidi rinovigis Persiana kulturo ed propagis sunita islamo. L'unesma tradukuro di Korano aden Persiana linguo okuris dum Samanida dinastio. L'urbi di Samarkand e Bukhara kreskis e divenis kulturala centro di Tajika kulturo.
Dum 19ma yarcento Rusiana Imperio komencis expansar su en Central Azia. De 1864 til 1885 Rusiana Imperio graduale obtenis kontrolo di Rusiana Turkestan, regiono qua extensis su de Kazakstan til Kaspia maro e til la bordero kun Afganistan en sudo. Pos okuras Rusiana Revoluciono ye 1917 on komencis militeto kontre bolsheviki por mantenar Tajikistan nedependanta, ma pos 4 yari bolsheviki vinkis, e moskei e vilaji esis brulita.
Ye 1924 esis kreita "Autonoma Tajika Socialista Sovieta Republiko".
Tajikistan deklaris nedependeso de Soviet-Uniono ye 9 di septembro 1991. L'unesma lando qua establisis ambasadeyo en Dushambe esis Iran, ye 1991. Preske imediate pos nedependeso komencis interna milito, kun facioni bazita en klani. Ne-islama populo, kom Rusiani e judi abandonis lando pro persekuto.
Pos fino di milito okuris elekto, e Emomalii Rahmon vinkis ex-chefa ministro Abdumalik Abdullajanov kun 58% di voti[1]. Lando jacis devastita da milito, qua rezultis cirkum 100,000 morti e cirkum 1,2 milioni di refujinti en vicina landi[2]. Un pafado-halto okuris ye 1997.
Politiko
Preske nemediate pos la nedependeso on komencis interna milito en Tajikistan, qua finis nur ye 1997, e pacifika elekti okuris ye 1999.
Nune Tajikistan esas oficale republiko, e havas elekti por prezidanteso e por la parlamento, ma nur un partiso dominacas la politiko, la Populala demokratiala partiso di Tajikistan. De 1992 til nun la prezidisto esas Emomalii Rahmon.
Geografio
Cirkum 93% di lando esas kovrata da monti de Pamir montaro e plu kam 50% di lando jacas super 3.000 metri di altitudo. La maxim alta monti di lando, kun plu kam 7.000 metri di altitudo, esas Ismoil Somoni monto (7.495 metri), Ibn Sina monto (7.134 metri) e Korzhenevskaya monto (7.105 metri).
La precipua fluvio di lando esas Amu Daria. Kun Panj fluvio, ol indikas la frontiero kun Afganistan. On existas plu kam 900 fluvii en lando kun plu kam 10 km di extenso.
Ekonomio
| Precipua artiklo: Ekonomio di Tajikistan |
Lando esis la maxim povra republiko di Soviet-Uniono e nune esas la maxim povra lando di Centr-Azia.
Demografio
Segun 2010 statistiki publikigita da The World Factbook, la populo di Tajikistan esis 7 487 489 personi[3]. Segun la 2000 kontado, Tajika populo, qua parolas Tajika linguo (un varieso di Persiana linguo) reprezentas 79,9% di la populo. On existas minoritati di Uzbeki (15,3%), Rusi (1,1%) ed alta[3]. La nombro di Uzbeki e Rusi graduale diminutas, da ekmigreso[4].
Tajika esas l'oficala linguo, ma Rusiana esas rutine uzata en komerco, aferi e komuniko. Malgre recenta modifiko en legi por ne konsiderar oficala Rusiana[5], la konstituco mantenas ol kom "linguo por permisar interrasala komuniko[6].
Malgre la povreso di lando, preske 99,3% di Tajika populo savas skribar e lektar[3]. La majoritato di la populo praktikas islama religio.
La maxim granda urbo esas chef-urbo, Dushambe. Altra importanta urbi esas Khujanj e Kulob.
Kulturo
Historiale, Tajiki e Persiani originas de la sama kulturo. Tajika esas matrala linguo por plu kam 80% di la populo.
Tradicionala centri di Tajika literaturo esis l'urbi di Bukhara e Samarkhand, nune en Uzbekistan. Exempli di moderna Tajik autori esas Sadriddin Ayni, Payrav Sulaymoni, Mirzo Tursunzoda ed altra.
Referi
- ↑ http://www.wrmea.com/backissues/0695/9506053.htm
- ↑ Tajikistan: rising from the ashes of civil war Unioninta Nacioni
- ↑ 3,0 3,1 3,2 The World Factbook - "Tajikistan" konsultita ye 27 di februaro 2011
- ↑ Russians left behind in Central Azia Robert Greenall, BBC News
- ↑ Tajikistan Drops Russian as Official Language
- ↑ http://www.prezident.tj/rus/konstitutsiya.htm
.svg)