Kambodja

Kambodja
Preăh Réachéanachâkr Kâmpŭchea Royaume du Cambodge
Standardo di Kambodja	Blazono di Kambodja
Nacionala himno:
Nokoreach
Urbi:
Chefurbo:	Phnom Penh
Precipua urbo:	Phnom Penh
Lingui:
Oficala lingui:	Kambodjana
Guvernerio:
Tipo:	Monarkio
· Rejulo:	Norodom Sihamoni
· Chefa ministro:	Hun Sen
Surfaco: (88ma maxim granda)
· Totala:	181 035 km²
· Aquo:	2,5 %
Plusa informi:
Valuto:	riel
Veho-latero:	dextre
ISO:	KH
	KHM
	116
Reto-domeno:	.kh*
Precipua religio:	Budismo 85,6%

Kambodja esas lando qua jacas en sud-esta Azia. Lua vicina landi esas:

• Laos en nordo,
• Vietnam en esto,
• Tailando en westo ed en nord-westo.

En sudo jacas Golfo di Tailando.

Bazala fakti pri Kambodja.

Historio

Precipua artiklo: Historio di Kambodja

L'unesma civilizeso en la regiono di nuna Kambodja aparis dum l'1ma yarmilo inter 3ma e 5ma yarcento. Khmer Imperio developis de 9ma til 13ma yarcento.

La Reda Khmeri

En 1969 Usa komencis bombardar Kambodja pro exterminor la partizani di Vietkong, qui uzis la sulo di Kambodja por ataki kontre Sud-Vietnam armeo.

En 1970 chefa ministro di rejo Sihanouk, generalo Lon Nol, kaptis povo per suporto da Usa e komencis interna milito. Tale Kambodja falis en Vietnam-milito. Ye aprilo Usa atakis Kambodja la Parlamento ne savante pri lo. Suplantita rejo Sihanouk e Pol Pot unionis, e Chinia e Vietnam provizis armi por l'opozanta movemento. Nacionalismo kreskis en Kambodja (tatempe La Republiko di le Khmer). Ye junio Usa retretis, ma Usani prolongis maskita operacioni militala en Kambodja.

Ye 17 di aprilo 1975 la Reda Khmeri marchis kom vinkinta en chef-urbo Phnom Penh. La milito finis, ma li fondis Demokrata Kampucea, qua izolis su de la mondo e zeleskis a totala komunismo maoista. Kruelega mortigi e translojigi di propra populani komencis. Milioni de homi mortis dum la quar-yara rejimo.

Precipua artiklo: Kampucea

Ye 7 di januaro 1979 Vietnam armeo marchis a Phnom Penh. La stato nominesis nun Populo-demokrata Kampucea. La mondo pokope saveskis la kruelegi da Reda Khmerani.

Ye 1989 Vietnam retretis ek Kambodja. La partizana milito inter l'armeo dil rejimo e Reda Khmerani duris en junglo.

Ye 1991 en Paris naskis kontrato pri paco en Kambodja. La paco-sekuristi di Unioninta Nacioni envenis lando. Ye 1993 UN organizis unesma demokrat elekti parlamentala en Kambodja.

Nova rejimo di Kambodja deklaris en 1994 pri amnestio por la Reda Khmerani. Antea opozisti translacis su a rango rejimala ed ri-divenis agrokultivala rurani.

En 1998 Pol Pot mortis e la lasta partizaniestri kapitulacis. Ye 2002 okuris unesma lokal elekti. Ye 2003 UN e Kambodja aceptis kontrato pri specala tribunalo por krimini kontre homaro. Ye 2004 rejulo Norodom Sihanouk abdikis, e lia filiulo, princo Norodom Sihamoni asumis povo.

Politiko

Rejulo Norodom Sihamoni en ceremonio ye 2008.

Segun 1993 konstituco, Kambodja esas konstitucala monarkio. La chefo di stato esas rejo, nune Norodom Sihamoni. La chefo di guvernerio esas la chefa ministro, nune Hun Sen. Legifala povo esa kompozata da parlamento, qua havas 2 chambri: Senato, kun 54 membri, e Radhsphea ney Preah Recheanachakr Kampuchea, kun 123 membri.

La maxim alta korto di judiciala povo esas la Supra Korto di Judiciistaro. Le precipua ofico di lokala korti esas judiciar krimini, establisar procesi e, precipue, defendar yuri di civitani. Malgre ta, on existas multa denunci pri granda korupto en Kambodjana judiciala sistemo.

Geografio

Mapo di Kambodja kun lua precipua urbi.

Kambodjana teritorio havas 181 040 km², preske la surfaco totala di Braziliana stato di Paraná o la sumo di surfaci de Utah kun Kolorado. Cirkum 75% di lua teritorio jacas infre 100 metri di altitudo. Lua maxim alta monto esas Phnom Aoral kun 1813 metri.

Lua klimato esas tropikala, kun du sezoni: la pluvoza de mayo til oktobro, e la sika de novembro til aprilo. La temperaturo povas atingar 40°C en aprilo, e l'averajala temperaturi varias de 21 °C til 35 °C dum yaro. Intensa tempesti kun inundesi atingis lando ye 2001 ed ye 2002.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Kambodja

Ye 1999 pos 30 yari di interna milito, Kambodjana ekonomio komencis kreskar plu kam 5% omna yari. Malgre lua rapida kresko, lua KLP per persono esas basa kande komparata a vicina landi. Rizo, fisho, ligno, stofi e kauchuko esas la precipua produkti por exportacajo.

Turismo esas Kambodjana duesma maxim importanta fonto di exterala revenuo. De januaro til decembro 2007 cirkum 2 milioni di turisti vizitis lando.

Demografio

Kambodjana pueri.

Preske 90% di la populo esas de Khmer (Kambodjana) rasala grupo. On existas mikra grupi di Chiniani, Vietnamani, Cham e Khmer Loeu populi. Budismo Theravada e Mahayana esas religio por 95% di populo. Islami esas 1,6% e kristani 0,2%.

Kulturo

L'oficala linguo esas Kambodjana, anke konocata kom khmer linguo. Franca linguo esas nur parolata da olda personi. Nune la yuni, specale en granda urbi, preferas studiar Angliana.

Budismo, hinduismo, la kulturo di Angkor-periodo, Franca kulturo e la moderna globaligo kontributas a nuna Kambodjana kulturo. Ultre la khmer kulturo, on existas 20 altra grupi, konocata generale kom Khmer Loeu.

Le precipua sporti di lando esas hanulo-lukto e futbalo.