Milito en Vietnam: Diferi inter la revizi

De Wikipedio
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Chabi1 (diskutez | kontributadi)
Nula rezumo di redakto
Chabi1 (diskutez | kontributadi)
Nula rezumo di redakto
Lineo 7: Lineo 7:
| loko= [[Vietnam]], [[Laos]] e [[Kambodja]]
| loko= [[Vietnam]], [[Laos]] e [[Kambodja]]
| rezultajo= Nord-Vietnamana vinko
| rezultajo= Nord-Vietnamana vinko
| armeo1= [[Arkivo:Flag of North Vietnam 1945-1955.svg|20px]] [[Nord-Vietnam]]<br>[[Arkivo:FNL Flag.svg|20px]] Viet Kong<br>[[Pathet Lao]]<br>[[Reda Khmeri]]<br>[[Pupulala Republiko di Chinia]]<br>[[Nord-Korea]]<br>[[Sovietia]]<br>[[Kuba]]
| armeo1= [[Arkivo:Flag of .svg|20px]] [[Nord-Vietnam]]<br>[[Arkivo:FNL Flag.svg|20px]] Viet Kong<br>[[Pathet Lao]]<br>[[Reda Khmeri]]<br>[[Pupulala Republiko di Chinia]]<br>[[Arkivo:Flag of North Korea.svg|20px]] [[Nord-Korea]]<br>[[Sovietia]]<br>[[Kuba]]
| armeo2 = [[Sud-Vietnam]]<br>[[Usa]]<br>[[Tailando]]<br>[[Rejio di Kambodja]]<br>[[Khmer republiko]]<br>[[Rejio di Laos]]<br>[[Australia]]<br>[[Sud-Korea]]<br>[[Filipini]]<br>[[Nov-Zelando]]<br>[[Taiwan]]
| armeo2 = [[Sud-Vietnam]]<br>[[Usa]]<br>[[Tailando]]<br>[[Rejio di Kambodja]]<br>[[Khmer republiko]]<br>[[Rejio di Laos]]<br>[[Australia]]<br>[[Sud-Korea]]<br>[[Arkivo:Flag of the Philippines.svg|20px]][[Filipini]]<br>[[Nov-Zelando]]<br>[[Taiwan]]
| komandero1= [[Ho Chi Minh]]<br>Lê Duẩn<br>Võ Nguyên Giáp<br>Văn Tiến Dũng<br>Trần Văn Trà<br>Nguyễn Văn Linh
| komandero1= [[Ho Chi Minh]]<br>Lê Duẩn<br>Võ Nguyên Giáp<br>Văn Tiến Dũng<br>Trần Văn Trà<br>Nguyễn Văn Linh
| komandero2 = Ngô Đình Diệm<br>Nguyễn Văn Thiệu<br>Nguyễn Cao Kỳ<br>Cao Văn Viên<br>Lyndon B. Johnson<br>Richard Nixon<br>William Westmoreland<br>Creighton Abrams
| komandero2 = Ngô Đình Diệm<br>Nguyễn Văn Thiệu<br>Nguyễn Cao Kỳ<br>Cao Văn Viên<br>Lyndon B. Johnson<br>Richard Nixon<br>William Westmoreland<br>Creighton Abrams

Versiono ye 19:16, 31 jan. 2014

Vietnam-milito
Franca soldato de exterlanda legiono patrolas regiono cirkum Reda fluvio, inter Hanoi e Haiphong.
Konflikto: Kolda milito
Dato: 1 di novembro 1955 - 30 di aprilo 1975
Loko: Vietnam, Laos e Kambodja
Rezulto: Nord-Vietnamana vinko
Militanti
Nord-Vietnam
Viet Kong
Pathet Lao
Reda Khmeri
Pupulala Republiko di Chinia
Nord-Korea
Sovietia
Kuba
Sud-Vietnam
Usa
Tailando
Rejio di Kambodja
Khmer republiko
Rejio di Laos
Australia
Sud-Korea
Filipini
Nov-Zelando
Taiwan
Komanderi
Ho Chi Minh
Lê Duẩn
Võ Nguyên Giáp
Văn Tiến Dũng
Trần Văn Trà
Nguyễn Văn Linh
Ngô Đình Diệm
Nguyễn Văn Thiệu
Nguyễn Cao Kỳ
Cao Văn Viên
Lyndon B. Johnson
Richard Nixon
William Westmoreland
Creighton Abrams
Trupi/equipuri
650 000
300 000
1 000 000
543 482
Perdaji
1 100 000 soldati, 600 000 vunditi soldati, 420 000 civili
58 209
4 407
460
351
55
{{{perdaji}}}

Milito en Vietnam duris cirkume 35 yari sen ula rupto. Depos duesma mondomilito ol havis kontakto kun kolda milito inter Usa e Soviet-Uniono.

Milito por nedependeso de Francia

  • 1940 - Ho Chi Minh retrovenas de exilo a Vietnam. Japonia invadas tota Indochinia.
  • 1941 - Ho Chi Minh fondas liberiginta organizuro Vietminh, ed ilu divenas lua chefo.
  • 1945 - L’ imperiumo di Japonia falas. Vietminh okupas Hanoi. Demokrata Republiko Vietnam fondesas, e Ho Chi Minh esas elektita kom prezidisto. Franca ed Angla trupi rivovenas en sudala Vietnam.
  • 1946 - Francia e Ho Chi Minh subskribas en Hanoi traktato, quo agnoskas la nedependeso di Vietnam en limiti di uniono inter Federacio Indochinia e Francia. On ne povas decidar pri general plebicito en lando, e Vietnamani atakas en Hanoi Franca trupi.
  • 1950 - Usa promisas a Francia, Vietnam (administrata da Francia) ed altra Indochiniana stati nedirekta militala helpo.
  • 1954 - La trupi di Vietminh komandita da generalo Võ Nguyên Giáp vinkas Franci en Dien Bien Phu. Usa suportas financiale Francia e pagas 80 % de spenso di Indochinia-milito. Dum konfero en Genève esas ligita armistico, ed esas decidita temporale dividor Vietnam alonge linio di 17ma nordala latitudo. Quankam Usa e Vietnam ne subskribas la pakto. On projetas organizar elekti ante la fino di agosto en yaro 1956, e pos elekti unionor sudala e nordala parto. Usa ligas por protektar Indochinia Sud-est-Azia-Pakto, e lua milital agadon jeras SEATO. Ho Chi Minh okupas nove Hanoi, quo divenas chef-urbo di Norda-Vietnam. En Suda-Vietnam Ngo Dinh Diem ganas povo kun helpo da Usa.

La preco di milito til nun:

  • 100 000 mortinta e 140 000 lezinta Franci.
  • 200 000 mortinta Vietminh-partizani.
  • Militala spensi di Francia entote c. 5 miliardi dolari.
  • Financala suporto di Usa c. 2 miliardi dolari.

Epoko di Usana partopreno

Historio di Usa
  • 1955 - Usa komencas edukar l’armeo di Suda-Vietnam. Diem deklamas, ke Geneve-pakto ne koncernas Suda-Vietnam, do on ne mustas organizar general elekti en Suda-Vietnam.

1956 - Vice-prezidisto di Usa Richard Nixon vizitas Saigon, chef-urbo di Suda-Vietnam

  • 1958 - Rebeli unesme atakas objekto apud Saigon.
  • 1959 - Unesma Usana “mentori” mortas dum kombato di Bien Hoa.
  • 1960 - En Suda-Vietnam agrokultivisti e membri di religionala minoritati e sekti objecionas kontra rejimo di Diem. Fondesas Nacionala Liberiginta Frontiero (FNL) di Suda-Vietnam.

1961 - Vice-prezidisto di Usa Lyndon B. Johnson vizitas Saigon e promizas plusa helpo a Suda-Vietnam. Usa sendas plue e plue specala soldati, ed ante la fino dil yaro la quanteso di “mentori” esas plu kam 3 000. Depos 1955 Usa donabis helpo a Suda-Vietnam per 1 300 milioni dolari.

  • 1962 - Esas fondita stabo di Usana helpo militala en Saigon direktita da generalo Harkins. Usa anuncas unesma oficala numeri pri perdinti: dum 10 monati 46 Usana soldati mortabis.
  • 1963 - Budhisti demonstras plu forte kontre rejimo di Diem. En Suda-Vietnam komencas serio di kombusto-suocidi. Diem deklaras militala stando, ma Usa oficale blamas lua politiko. Pose Suda-Vietnamana oficeri represas ed exekutas Diem, e samatempe Usa silence aceptas l'agi.
  • 1964 - Ye agosto Usa asertas, ke Norda-Vietnamana torpedo-bateli atakis en Tonkin-bayo Usana destruktisto-navi. Lo esas la motivo por kontra-agi, ed Usana senato komisas a prezidisto vasta yuri. Usa sendas en oktobro 20 000 soldati plue. Norda-Vietnam negas omna eventi en Tonkin-bayo, e segun posa studio l’ atako esis inventita.
  • 1965 - FNL atakas militala bazo di Usa en Pleiku. Prezidisto Johnson imperas totala bombardo di Norda-Vietnam. Johnson elektesas nove prezidisto.
  • 1966 - Ye januaro en Suda-Vietnam esas 190 000 Usana soldati. La bombardo di Norda-Vietnam duras, e kom objekti esas i.a. oleo-magazini e portuo di Haiphong. Ye septembro on Suda-Vietnam esas 308 000 Usana soldati, ye fino di yaro 400 000.
  • 1967 - La milito expansas. Ye julio en Suda-Vietnam esas 450 000 Usana soldati, ye agosto 525.000. Suda-Vietnam recevas nova konstituco. Nguyen Van Thieu esas elektita prezidisto, Nguyen Kao Ky vice-prezidisto.
  • 1968 - Ye februaro partizani facas Tet-atako en tota Suda-Vietnam, ed anke en Saigon esas severa kombati. Usa e Norda-Vietnam tastas paco-posibleso, Usa finas la bombardo en nordo de 20ma latitudo, e negocio pri paco komencas en Paris. En Usa Johnson ne kuras por prezidanteso pro komuna opiniono, e Richard Nixon esas elektita prezidisto. Usa havas en Vietnam c. 543 000 soldati.
Personi mortigita dum My Lai masakro.
  • 1968, 16 di marto - My Lai masakro: Usana soldati mortigas plu kam 300 personi en My Lai. Tota la viktimi esis civili, inkluze bebei.
  • 1969 - Nixon anuncas, ke milito esos Vietnamizita, altre dicante Usa pokope retretos sua trupi e komencos helpar Suda-Vietnamani nur per pekunio, edukado ed equipado. Ho Chi Minh mortas. En Suda-Vietnam FNL fondas temporala revoluciono-rejimo.
  • 1969 - La mondo saveskas pri masakro en My Lai.
  • 1970 - Kapitano Ernest Medina esas akuzita da milito-krimino por My Lai masakro.
  • 1970 - La milito expansas aden Kambodja, ma la quanteso di Usana soldati diminutas en Vietnam. La stabo di partizani ne esas trovita en Kambodja ed Usa retretas.
  • 1971 - Usa atakas en Laos kontra Norda-Vietnamana trupi. En Suda-Vietnam la sola kandidato Thieu esas ri-elektita prezidisto (per 94,3 % de voti). En Paris la negocio pri paco duras.
  • 1972 - Usa diminutas la quanteso di sua trupi, ma aceleras bombardo en Nordo. En Suda-Vietnam esas exekutita plu kam 40 000 homi dum “paciginta operaco” tendensante extirpar l'organizuro di FNL. Kontraste FNL atakas dum multa semani. Usa prolongas la bombardo en Norda-Vietnam per B-52 bombo-aeroplani. Omna portui e kanali esas minilizita de aero. Ye oktobro en Paris la paco esas obtenita, ma Usa forlasas ol en lasta momento. Nixon komencas nove bombardo en tota Norda-Vietnam ye decembro.
  • 1973 - Ye 27 di januaro en Paris la paco-pakto esas subskribita da Usa, Suda-Vietnam e Norda-Vietnam. Usa e lua unioninti retretas ek Vietnam dum du monati. Quankam la kombati duras anke pos paco-pakto. La bombardo di Kambodja finas ye 15 di agosto.

Lasta yaro: 1975

Vietnamana refujanti en Saigon movas vers Usana ambasadeyo.

Ye 10 di marto 1975 Sud-Vietnamani lansis Kampanio 275, restrikta atakado kontre l'urbo di Buôn Ma Thuột, ma l'armeo di Sud-Vietnam demonstris esar nekapabla por atakar, e l'atako krulis la sequanta dio. Kun la falio di ataki kontre Nord-Vietnamana e Viet Cong, refujanti komencis fugar vers Saigon sequanti la trupi en retreto. La neferma stando di voyi impedis rapida fugo.

Ye 20 di marto, Thieu imperis ke Hue rezistas, ma ye 31 di marto Hue falis. Ye 7 di aprilo tre Nord-Vietnamana divizioni atakis Xuan Loc, 64 km este de Saigon. Ye 29 di aprilo Usa anoncis la retreto di tota militisti e oficiri di Usana ambasadeyo da helikopteri. Centi di Sud-Vietnamani en desespero anke invadis l'helikopteri por fugar de lando. Finale, ye 30 di aprilo la lasta Usana soldato livas Saigon, Suda-Vietnam.

Memorigilo en homajo a soldati mortinta dum Vietnam-milito en Houston, Texas.

La preco di milito:

  • depos 1965 c. 1 miliono Vietnamana civili mortis e 3 300 milioni vundis.
  • depos 1961 Usa perdis 45 941 soldati en kombati, 10 300 altre e 300 635 lezis. 4 900 helikopteri, 3 700 aeroplani esis destruktita. La milito kustis por Usani 146,5 miliardi dolari.
  • 5 225 soldati di unioninti (de Australia, Nova Zelando, Thailando, Suda-Korea) mortis.
  • Sud-Vietnam perdis 183 528 soldati, 499 026 esis vundita.
  • Nord-Vietnam e FNL perdis 924 048 soldati.

Shablono:Link FA Shablono:Link FA