Tanzania: Diferi inter la revizi

De Wikipedio
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mNula rezumo di redakto
+kurta texto
Lineo 11: Lineo 11:
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Tanzania
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Tanzania
| Titulo_chefo_stato = prezidanto
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Jakaya Mrisho Kikwete]]
| Chefo_di_stato = [[Jakaya Mrisho Kikwete]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefministri di Tanzania
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefministri di Tanzania
| Titulo_chefo_guverno = chefministro
| Titulo_chefo_guverno = Chefministro
| chefo_guverno = [[Mizengo Kayanza Peter Pinda]]
| chefo_guverno = [[Mizengo Kayanza Peter Pinda]]
| Surfaco = {{formatnum:945090}}
| Surfaco = {{formatnum:945090}}
Lineo 26: Lineo 26:
| Nomo_himno = ''Mungu ibariki Afrika''
| Nomo_himno = ''Mungu ibariki Afrika''
| Pekunio = [[Shiling di Tanzania]]
| Pekunio = [[Shiling di Tanzania]]
| Religii = [[Islamo]] c. 35%, Lokala religii c. 35%<br /> [[Kristanismo]] c. 30% }}
| Religii = [[Islamo]] c. 35%, Lokala religii c. 35%<br /> [[Kristanismo]] c. 30%
}}

'''Tanzania''' (kompleta nomo: '''Unionita Republiko di Tanzania''') esas lando qua jacas en est-[[Afrika]] che [[Equatoro]]. Lua vicina landi esas:
'''Tanzania''' (kompleta nomo: '''Unionita Republiko di Tanzania''') esas lando qua jacas en est-[[Afrika]] che [[Equatoro]]. Lua vicina landi esas:
* en nordo, [[Kenia]] ed [[Uganda]],
* en nordo, [[Kenia]] ed [[Uganda]],
Lineo 39: Lineo 39:
=== Historio ===
=== Historio ===
{{PA|Historio di Tanzania}}
{{PA|Historio di Tanzania}}
''[[Australopithecus afarensis]]'' habitis la regiono di nuna Tanzania cirkum 3 milioni di yari ante nun. Hominidi de genero ''Paranthropus'' habitis la regiono plu kam 2 milioni di yari ante nun. Cirkum {{formatnum:2000}} yari ante nun, [[bantuo]] populi komencis arivar de vicina regioni. Komercisti de [[Persiana gulfo]] introduktis [[islamo]] en litoro di la regiono dum 8ma o 9ma yarcenti.
''[[Australopithecus afarensis]]'' habitis la regiono di nuna Tanzania cirkum 3 milion yari ante nun. Hominidi de genero ''Paranthropus'' habitis la regiono plu kam 2 milioni di yari ante nun. Cirkum {{formatnum:2000}} yari ante nun, [[bantuo]] populi komencis arivar de vicina regioni. Komercisti de [[Persiana gulfo]] introduktis [[islamo]] en litoro di la regiono dum 8ma o 9ma yarcenti.


[[Vasco da Gama]] esis l'unesma [[Europa]]no qua arivis en la regiono di nuna Tanzania, ye [[1498]]. [[Portugal]]ani konquestis komplete la litoro di regiono ye [[1525]], ma esis ekpulsita da Arabi de [[Oman]] dum [[18ma yarcento]]. Sultano [[Seyyid Said]] establisis la chef-urbo di la regiono en [[Zanzibar]] ye [[1840]]. Il developis komercala voyi ke iris til central Afrika e [[Lago Tanganyika]], e la regiono divenis centro por komerco di [[sklaveso|sklavi]].
[[Vasco da Gama]] esis l'unesma [[Europa]]no qua arivis en la regiono di nuna Tanzania, en [[1498]]. [[Portugal]]ani konquestis komplete la litoro di la regiono en [[1525]], ma ekpulsesis da Arabi de [[Oman]] dum la [[18ma yarcento]]. Sultano [[Seyyid Said]] establisis la chef-urbo di la regiono en [[Zanzibar]] en [[1840]]. Il developis komercala voyi qui iris til central Afrika e [[Lago Tanganyika]], e la regiono divenis centro por komerco di [[sklaveso|sklavi]].


De [[1880]] til [[1919]] Tanganyika divenis [[Germania]]na kolonio. Germani establisis bazala skoli e licei en la regiono. Pos fino di [[unesma mondomilito]] [[Unionita Rejio|Britaniani]] okupis la regiono ye [[1919]] ed establisis [[Britana Est Afrika]]. Ye [[1928]] li inauguris l'unesma [[fervoyo]] di la regiono, Tabora-Mwanga. Britan administro lastis til [[1961]].
De [[1880]] til [[1919]] Tanganyika divenis [[Germania]]na kolonio. Germani establisis bazala skoli e licei en la regiono. Pos fino di [[unesma mondomilito]] [[Unionita Rejio|Britaniani]] okupis la regiono en [[1919]] ed establisis [[Britaniana Est Afrika]]. En [[1928]] li inauguris l'unesma [[fervoyo]] di la regiono, Tabora-Mwanga. Britan administro lastis til [[1961]].


Kontinentala parto ([[Tanganyika]]) divenis nedependanta ye [[1961]]. [[Julius Nyerere]] esis lua unesma prezidanto. [[Zanzibar]] divenis nedependanta ye [[1963]]. Ye [[26 di aprilo]] [[1964]] [[Tanganyika]] e Zanzibar unionesis e formis Tanzania, e Nyerere divenis la prezidanto di unionita lando.
Kontinentala parto ([[Tanganyika]]) divenis nedependanta en [[1961]]. [[Julius Nyerere]] esis lua unesma prezidanto. [[Zanzibar]] divenis nedependanta en [[1963]]. En [[26 di aprilo]] [[1964]] [[Tanganyika]] e Zanzibar unionesis e formis Tanzania, e Nyerere divenis la prezidanto di unionita lando.


Nyerere establisis [[diktatoreso]] kun singla partiso, e [[komunismo|komunista]] landi ([[Chinia]], [[Est-Germania]] e [[Sovietia]]) establisis diplomacala relati kun Tanzania. [[Koruptajo]] esis abundeganta<ref>Annabel Skinner. ''Tanzania & Zanzibar''. p. 17.</ref>.
Nyerere establisis [[diktatoreso]] kun singla partiso, e [[komunismo|komunista]] landi ([[Chinia]], [[Est-Germania]] e [[Sovietia]]) establisis diplomacala relati kun Tanzania. [[Koruptajo]] esis abundeganta<ref>Annabel Skinner. ''Tanzania & Zanzibar''. p. 17.</ref>.


La rejimo di singla partiso finis ye [[1985]] kande lando havis lua unesma elekto kun multa partisi, ma l'elekto esis vinkita da [[Ali Hassan Mwinyi]], de la partiso ''Chama Cha Mapinduzi'', fondita da Nyerere. Ye [[1990]] kelka grupi en Zanzibar demandis referendo pri nedependeso dil insulo, ma lia demandi esis neglijita.
La rejimo di singla partiso finis en [[1985]] kande lando havis lua unesma elekto kun multa partisi, ma l'elekto esis vinkita da [[Ali Hassan Mwinyi]], de la partiso ''Chama Cha Mapinduzi'', fondita da Nyerere. En [[1990]] kelka grupi en Zanzibar demandis referendo pri nedependo dil insulo, ma lia demandi esis neglijita.


Malgre neregulozesi en elektala proceso, [[Benjamin William Mkapa]] esis elektita prezidanto ye [[1995]] e guvernis til [[2005]]. Ye [[2005]] okuris nove elekti, e [[Jakaya Mrisho Kikwete]] asumis kom prezidanto.
Quankam neregulozesi en elektala proceso, [[Benjamin William Mkapa]] elektesis prezidanto en [[1995]] e guvernis til [[2005]]. En [[2005]] okuris nove elekti, e [[Jakaya Mrisho Kikwete]] asumis kom prezidanto.


=== Politiko ===
=== Politiko ===
Tanzania esas parlamentala [[republiko]]. La prezidanto - nune [[Jakaya Mrisho Kikwete]] - esas elektata da populo por 5-yara periodo, e selektas ed indikas la [[chefministro]] inter la membri di Nacional Asemblajo. Nacional Asemblajo havas 250 membri anke elektata por 5-yara periodo da populo. Nuna [[konstituco]] esis ratifikita ye [[1977]].
Tanzania esas parlamentala [[republiko]]. La prezidanto - nune [[Jakaya Mrisho Kikwete]] - elektesas dal populo por 5-yara periodo, e selektas ed indikas la [[chefministro]] inter la membri di Nacional Asemblajo. Nacional Asemblajo havas 250 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo. Nuna [[konstituco]] ratifikesis en [[1977]].

[[Judiciala povo]] kompozesas da quar niveli, e kombinas l'autoritato di tradicionala tribuala legi, islama legi e Britaniana komuna legi. Lando establisis specala korto por komercal aferi en [[1999]].


L'arkipelago di [[Zanzibar]] esas mi-autonomo. Ol havas lua propra prezidanto e lua domo di reprezentanti, kun 50 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo.
[[Judiciala povo]] esas kompozata da kin niveli, e kombinas l'autoritato di tradicionala tribuala legi, islama legi e Britana komuna legi. Lando establisis specala korto por komercal aferi ye [[1999]].


=== Geografio ===
=== Geografio ===
Lineo 70: Lineo 72:
[[Agrokultivo]] equivalas cirkum 75% di lua [[KLP]] ed employas 75% de labor-povo. La maxim signifikanta export-vari esas [[kafeo]], [[kotono]], spici, ed industriala produkti. Lando havas multa naturala rekursi, kom minerali, [[naturala gaso]] e potencialo por [[turismo]], qua kreskas omnayare.
[[Agrokultivo]] equivalas cirkum 75% di lua [[KLP]] ed employas 75% de labor-povo. La maxim signifikanta export-vari esas [[kafeo]], [[kotono]], spici, ed industriala produkti. Lando havas multa naturala rekursi, kom minerali, [[naturala gaso]] e potencialo por [[turismo]], qua kreskas omnayare.


Tanzania esas la 3ma maxim granda producero di [[oro]] en Afrika, pos [[Sud-Afrika]] e [[Ghana]]. L'exploro di naturala gaso en Songo Songo insuli komencis en [[2004]]<ref>[http://www.tpdc-tz.com/songo_songo.htm Songo Songo gas to electricity project]</ref>. La gaso esas uzata por produktar [[elektro]] en Dar es Salaam.
Tanzania esas la 3ma maxim granda producero di [[oro]] en Afrika, pos [[Sudafrika]] e [[Ghana]]. L'exploro di [[naturala gaso]] en Songo Songo insuli komencis en [[2004]]<ref>[http://www.tpdc-tz.com/songo_songo.htm Songo Songo gas to electricity project]</ref>. La gaso esas uzata por produktar [[elektro]] en Dar es Salaam.


Laboranta pueri esas komuna en lando, specale por puerini<ref>http://personal.lse.ac.uk/manacorm/tanzania.pdf</ref>. Puerini esas uzata specale por domala verki.
Laboranta pueri esas komuna en lando, specale por puerini<ref>http://personal.lse.ac.uk/manacorm/tanzania.pdf</ref>. Puerini esas uzata specale por domala verki.


=== Demografio ===
=== Demografio ===
On kalkulis ke la totala habitantaro di Tanzania esis 43,188,000 en [[2010]]. On existas plu kam 120 rasala grupi en lando. Sukuma, Haya, Nyakyusa, Nyamwezi, e Chagga populi havas plu kam 1 milioni personi. La maxim granda urbi di lando esas [[Dar es Salaam]] (plu kam 2 milioni lojanti), [[Mwanza]] e [[Zanzibar]] (plu kam 400,000 lojanti).
On kalkulis ke la totala habitantaro di Tanzania esis {{formatnum:43188000}} en [[2010]]. On existas plu kam 120 rasala grupi en lando. Sukuma, Haya, Nyakyusa, Nyamwezi, e Chagga populi havas plu kam 1 milioni personi. La maxim granda urbi di lando esas [[Dar es Salaam]] (plu kam 2 milion habitanti), [[Mwanza]] e [[Zanzibar]] (plu kam 400,000 habitanti).


Segun statistiko de Usana Departmento di Stato, 62% profesas [[Kristanismo]], 35% [[Islamo]] e 3% lokala tribuala religii<ref>http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127259.htm</ref>. Tamen, ''The World Factbook'' kalkulas ke 30% esas kristani, 35% esas islamani e 35% profesas tribuala religii<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tz.html</ref>.
Segun statistiko de Usana Departmento di Stato, 62% profesas [[Kristanismo]], 35% [[Islamo]] e 3% lokala tribuala religii<ref>http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127259.htm</ref>. Tamen, ''The World Factbook'' kalkulas ke 30% esas kristani, 35% esas islamani e 35% profesas tribuala religii<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tz.html</ref>.
Lineo 82: Lineo 84:
Oficala lingui: [[Swahili-linguo|Swahili]], [[Angliana linguo|Angliana]]. Pluse deki de lokala lingui. [[Arabiana linguo|Arabiana]] esas uzata en [[Zanzibar]].
Oficala lingui: [[Swahili-linguo|Swahili]], [[Angliana linguo|Angliana]]. Pluse deki de lokala lingui. [[Arabiana linguo|Arabiana]] esas uzata en [[Zanzibar]].


La maxim populala sporto di lando esas [[futbalo]], malgre lando nulatempe partoprenis en [[Mondala Kupo di Futbalo]]. En [[muziko]], la maxim populala stili esas lokala [[hip hop]] (konocata kom "bongo flava", kantata en [[swahili-linguo]]), [[rumba]] e [[reggae]]. En [[literaturo]] la precipua nomi esas [[Godfrey Mwakikagile]], Mohamed Said, Abdulrazak Gurnah, profesoro Julius Nyang'oro, ed altra.
La maxim populala sporto di lando esas [[futbalo]], quankam lando nulatempe partoprenis en [[Mondala Kupo di Futbalo]]. En [[muziko]], la maxim populala stili esas lokala [[hip hop]] (konocata kom "bongo flava", kantata en [[swahili-linguo]]), [[rumba]] e [[reggae]]. En [[literaturo]] la precipua nomi esas [[Godfrey Mwakikagile]], Mohamed Said, Abdulrazak Gurnah, profesoro Julius Nyang'oro, ed altra.


=== Referi ===
=== Referi ===

Versiono ye 11:51, 3 jul. 2014

Tanzania
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania
Republic of Tanzania
Standardo di Tanzania Blazono di Tanzania
Nacionala himno:
Mungu ibariki Afrika
Urbi:
Chefurbo: Dodoma
Precipua urbo: Dar es Salaam
(2 497 940 lojanti - 2002)
Lingui:
Oficala lingui: Swahili, angliana
Tipo: Republiko
· Prezidanto: Jakaya Mrisho Kikwete
· Chefministro: Mizengo Kayanza Peter Pinda
Surfaco: (27ma maxim granda)
· Totala: 945 090 km²
· Aquo: 6,2 %
Plusa informi:
Valuto: Shiling di Tanzania
Veho-latero: sinistre
ISO: TZ
TZA
834
Reto-domeno: .tz*
Precipua religio: Islamo c. 35%, Lokala religii c. 35%
Kristanismo c. 30%


Tanzania (kompleta nomo: Unionita Republiko di Tanzania) esas lando qua jacas en est-Afrika che Equatoro. Lua vicina landi esas:

En esto jacas Indiana oceano.

Bazala fakti pri Tanzania.

Historio

 Precipua artiklo: Historio di Tanzania

Australopithecus afarensis habitis la regiono di nuna Tanzania cirkum 3 milion yari ante nun. Hominidi de genero Paranthropus habitis la regiono plu kam 2 milioni di yari ante nun. Cirkum 2 000 yari ante nun, bantuo populi komencis arivar de vicina regioni. Komercisti de Persiana gulfo introduktis islamo en litoro di la regiono dum 8ma o 9ma yarcenti.

Vasco da Gama esis l'unesma Europano qua arivis en la regiono di nuna Tanzania, en 1498. Portugalani konquestis komplete la litoro di la regiono en 1525, ma ekpulsesis da Arabi de Oman dum la 18ma yarcento. Sultano Seyyid Said establisis la chef-urbo di la regiono en Zanzibar en 1840. Il developis komercala voyi qui iris til central Afrika e Lago Tanganyika, e la regiono divenis centro por komerco di sklavi.

De 1880 til 1919 Tanganyika divenis Germaniana kolonio. Germani establisis bazala skoli e licei en la regiono. Pos fino di unesma mondomilito Britaniani okupis la regiono en 1919 ed establisis Britaniana Est Afrika. En 1928 li inauguris l'unesma fervoyo di la regiono, Tabora-Mwanga. Britan administro lastis til 1961.

Kontinentala parto (Tanganyika) divenis nedependanta en 1961. Julius Nyerere esis lua unesma prezidanto. Zanzibar divenis nedependanta en 1963. En 26 di aprilo 1964 Tanganyika e Zanzibar unionesis e formis Tanzania, e Nyerere divenis la prezidanto di unionita lando.

Nyerere establisis diktatoreso kun singla partiso, e komunista landi (Chinia, Est-Germania e Sovietia) establisis diplomacala relati kun Tanzania. Koruptajo esis abundeganta[1].

La rejimo di singla partiso finis en 1985 kande lando havis lua unesma elekto kun multa partisi, ma l'elekto esis vinkita da Ali Hassan Mwinyi, de la partiso Chama Cha Mapinduzi, fondita da Nyerere. En 1990 kelka grupi en Zanzibar demandis referendo pri nedependo dil insulo, ma lia demandi esis neglijita.

Quankam neregulozesi en elektala proceso, Benjamin William Mkapa elektesis prezidanto en 1995 e guvernis til 2005. En 2005 okuris nove elekti, e Jakaya Mrisho Kikwete asumis kom prezidanto.

Politiko

Tanzania esas parlamentala republiko. La prezidanto - nune Jakaya Mrisho Kikwete - elektesas dal populo por 5-yara periodo, e selektas ed indikas la chefministro inter la membri di Nacional Asemblajo. Nacional Asemblajo havas 250 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo. Nuna konstituco ratifikesis en 1977.

Judiciala povo kompozesas da quar niveli, e kombinas l'autoritato di tradicionala tribuala legi, islama legi e Britaniana komuna legi. Lando establisis specala korto por komercal aferi en 1999.

L'arkipelago di Zanzibar esas mi-autonomo. Ol havas lua propra prezidanto e lua domo di reprezentanti, kun 50 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo.

Geografio

Mapo di Tanzania.

Tanzania esas la 31ma maxim granda lando dil mondo en totala surfaco. Lua surfaco esas simila ad Nijeria. Ol esis formita da anciena kontinentala stato di Tanganyika plu l'anciena insulala stato di Zanzibar.

En nord-westo, lando esas montala. La maxim alta monto di Afrika, Kilimanjaro (kun 5 895 metri di altitudo) jacas ibe. En nordo ed en westo jacas granda lagi: Lago Viktoria - la maxim vasta lago di Afrika - en nordala bordero kun Uganda, e Lago Tanganyika - la maxim profunda di Afrika - en westala bordero kun Demokratial Republiko Kongo.

En nordo anke jacas la famoza kratero di Ngorongoro, e Naciona Parko di Serengeti.

Ekonomio

 Precipua artiklo: Ekonomio di Tanzania

Agrokultivo equivalas cirkum 75% di lua KLP ed employas 75% de labor-povo. La maxim signifikanta export-vari esas kafeo, kotono, spici, ed industriala produkti. Lando havas multa naturala rekursi, kom minerali, naturala gaso e potencialo por turismo, qua kreskas omnayare.

Tanzania esas la 3ma maxim granda producero di oro en Afrika, pos Sudafrika e Ghana. L'exploro di naturala gaso en Songo Songo insuli komencis en 2004[2]. La gaso esas uzata por produktar elektro en Dar es Salaam.

Laboranta pueri esas komuna en lando, specale por puerini[3]. Puerini esas uzata specale por domala verki.

Demografio

On kalkulis ke la totala habitantaro di Tanzania esis 43 188 000 en 2010. On existas plu kam 120 rasala grupi en lando. Sukuma, Haya, Nyakyusa, Nyamwezi, e Chagga populi havas plu kam 1 milioni personi. La maxim granda urbi di lando esas Dar es Salaam (plu kam 2 milion habitanti), Mwanza e Zanzibar (plu kam 400,000 habitanti).

Segun statistiko de Usana Departmento di Stato, 62% profesas Kristanismo, 35% Islamo e 3% lokala tribuala religii[4]. Tamen, The World Factbook kalkulas ke 30% esas kristani, 35% esas islamani e 35% profesas tribuala religii[5].

Kulturo

Oficala lingui: Swahili, Angliana. Pluse deki de lokala lingui. Arabiana esas uzata en Zanzibar.

La maxim populala sporto di lando esas futbalo, quankam lando nulatempe partoprenis en Mondala Kupo di Futbalo. En muziko, la maxim populala stili esas lokala hip hop (konocata kom "bongo flava", kantata en swahili-linguo), rumba e reggae. En literaturo la precipua nomi esas Godfrey Mwakikagile, Mohamed Said, Abdulrazak Gurnah, profesoro Julius Nyang'oro, ed altra.

Referi

Commons
Commons
Commons havas kontenajo relatante a:

Extera ligili


Nedependanta stati en Afrika
Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | San-Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe
Nesuverena teritorii
Ceuta | Kanarii | Madeira | Melilla | Ocidental Sahara | Mayotte | Reunion | Sokotra
Nedependo ne agnoskata
Somalilando | Puntlando