Gruzia: Diferi inter la revizi

Redaktar ligili
De Wikipedio
Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
+mikra texto
+kurta texto, imaji
Lineo 1: Lineo 1:
La korekta nomo di lando esas '''Gruzia'''. ''[[Georgia]] la nomo di un [[Usa]]na stato. (videz [[Georgia (Usa)]])''
La korekta nomo di lando esas '''Gruzia'''. ''[[Georgia]] esas la nomo di un [[Usa]]na stato. Videz [[Georgia (Usa)]]:''
{{Landi
{{Landi
| Nomo = Gruzia
| Nomo = Gruzia
Lineo 14: Lineo 14:
| Titulo_chefo_stato = prezidanto
| Titulo_chefo_stato = prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Mikhail Saakashvili]]
| Chefo_di_stato = [[Mikhail Saakashvili]]
| Nomo_listo_chefo_guvernerio = Listo di chefministri di Gruzia
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefministri di Gruzia
| Titulo_chefo_guvernerio = chefministro
| Titulo_chefo_guverno = Chefministro
| chefo_guvernerio = [[Nikoloz Gilauri]]
| chefo_guverno = [[Irakli Garibashvili]]
| Surfaco = 69.700
| Surfaco = 69.700
| Rango_surfaco = 120
| Rango_surfaco = 120
Lineo 27: Lineo 27:
| Nomo_himno = ''Tavisupleba''
| Nomo_himno = ''Tavisupleba''
| Pekunio = [[Lari]]
| Pekunio = [[Lari]]
| Religii = [[ortodoxa kristanismo]], 83% }}
| Religii = [[ortodoxa kristanismo]], 83%
}}

'''Gruzia''' (en [[Gruziana linguo|Gruziana]] საქართველო ''sak’art’velo'') esas lando qua jacas en suda parto di [[Kaukazo]]-montaro en estala rivo di [[Nigra maro]], inter [[Azia]] ed [[Europa]]. Lua vicina landi esas [[Rusia]] en nordo, [[Turkia]] ed [[Armenia]] en sudo, e [[Azerbaijan]] en sud-esto.
'''Gruzia''' (en [[Gruziana linguo|Gruziana]] საქართველო ''sak’art’velo'') esas lando qua jacas en suda parto di [[Kaukazo]]-montaro en estala rivo di [[Nigra maro]], inter [[Azia]] ed [[Europa]]. Lua vicina landi esas [[Rusia]] en nordo, [[Turkia]] ed [[Armenia]] en sudo, e [[Azerbaijan]] en sud-esto.


Lineo 34: Lineo 34:
=== Historio ===
=== Historio ===
{{PA|Historio di Gruzia}}
{{PA|Historio di Gruzia}}
Homo habitas kontinue la regiono di nuna Gruzia de la [[petr-epoko]]. La regiono esis okupita da [[Anciena Grekia|Greki]] e pose da [[Persian imperio|Persiani]]. Nuna chefurbo, Tbilisi, esis fondita en [[380 aK]].
Homo habitas kontinue la regiono di nuna Gruzia de la [[petr-epoko]]. La regiono esis okupita da [[Anciena Grekia|Greki]] e pose da [[Persian imperio|Persiani]]. Nuna chef-urbo, Tbilisi, fondesis en [[380 aK]].


[[Arkivo:Earlycaucasus655.jpg|thumb|left|200px|Mapo di la regiono di [[Kaukazo]], kun le stati di [[Kolchido]] ed Iberia.]]
[[Arkivo:Earlycaucasus655.jpg|thumb|left|200px|Mapo di la regiono di [[Kaukazo]], kun le stati di [[Kolchido]] ed Iberia.]]
[[Roman imperio|Romani]] konquestis la regiono komplete en 66 aK, e lua dominacajo lastis preske 400 yari. Li introduktis [[kristanismo]] dum la [[4ma yarcento]], e rejulo [[Mirvan 3ma di Iberia]] deklaris lu l'oficala religio di lando en [[327]]. Ta akto proximigis Iberia e la [[Bizancana Imperio]].
[[Roman imperio|Romani]] konquestis la regiono komplete en 66 aK, e lua dominacajo lastis preske 400 yari. Li introduktis [[kristanismo]] dum la [[4ma yarcento]], e rejulo [[Mirvan 3ma di Iberia]] deklaris lu l'oficala religio di lando en [[327]]. Ta akto proximigis Iberia e la [[Bizanciana imperio]].


[[Arkivo:Queen_Tamara_of_Georgia.jpg|thumb|180px|Rejino [[Tamar di Gruzia]].]]
[[Arabia|Arabi]] okupis Tbilisi en [[645]], ma Gruziani konservis granda autonomeso sub l'Araba rejio<ref>"Christianity and the Georgian Empire" (early history) Library of Congress, marto 1994</ref>. Dum la komenco di la [[12ma yarcento]] rejulo [[Davit 4ma di Gruzia]] lente ekpulsis [[Seljuk-imperio|Seljuka turki]] de la regiono, ma ye [[1292]] [[Mongolia|Mongoli]] okupis la regiono, til [[1310]].
[[Arabia|Arabi]] okupis Tbilisi en [[645]], ma Gruziani konservis granda autonomeso sub l'Araba rejio<ref>"Christianity and the Georgian Empire" (early history) Library of Congress, marto 1994</ref>. Dum la komenco di la [[12ma yarcento]] rejulo [[Davit 4ma di Gruzia]] gradope ekpulsis [[Seljuk-imperio|Seljuka turki]] de la regiono, e vinkis l'importanta [[Didgori-batalio]], en [[12 di agosto]] [[1121]]. Gruziana rejio atingis lua zenito dum lasta yari de la [[12ma yarcento|12ma]] e l'unesma yari de la [[13ma yarcento]], epoko en ke religiala tolero kreskis e la [[filozofio]] expansis su, ma en [[1292]] [[Mongolia|Mongoli]] okupis la regiono. Mongola okupeso lastis til [[1310]].


En [[1783]] Gruzia esis okupita da [[Rusian imperio]] signatis [[Georgievsk-kontrato]] en ke [[Rusian imperio|Rusia]] defendus la mikra rejio di Kartli-Kakheti, restajo di anciena rejii di Gruzia. Malgre ta, Rusia ne defendis Kartli-Kakheti kande [[Otoman imperio|Turkiani]] e Persiani atakis Tbilisi ye [[1875]] e nove ye [[1795]].
En [[1783]] Gruzia okupesis da [[Rusian imperio]] signatis [[Georgievsk-kontrato]] en ke [[Rusian imperio|Rusia]] defendus la mikra rejio di Kartli-Kakheti, restajo di anciena rejii di Gruzia. Malgre ta, Rusia ne defendis Kartli-Kakheti kande [[Otoman imperio|Turkiani]] e Persiani atakis Tbilisi en [[1875]] e nove en [[1795]].


Ye la [[22ma di decembro]] [[1800]] caro [[Pavel 1ma di Rusia]] anexis la rejio di Kartli-Kakheti a Rusian imperio, e konfirmis l'anexo da dekreto ye la [[8 di januaro]] [[1801]]<ref>Gvosdev, Nikolas K.: ''Imperial policies and perspectives towards Georgia: 1760-1819'', Macmillan, Basingstoke 2000</ref>. Gruziana nobeleso ne aceptis la dekreto til [[1802]].
Ye la [[22ma di decembro]] [[1800]] caro [[Pavel 1ma di Rusia]] anexis la rejio di Kartli-Kakheti a Rusian imperio, e konfirmis l'anexo da dekreto ye la [[8 di januaro]] [[1801]]<ref>Gvosdev, Nikolas K.: ''Imperial policies and perspectives towards Georgia: 1760-1819'', Macmillan, Basingstoke 2000</ref>. Gruziana nobeleso ne aceptis la dekreto til [[1802]].


De [[1803]] til [[1878]] kom konsequo di diversa militi kontre [[Otoman imperio|Otomani]] e [[Persa imperio|Persiani]], Gruziana teritorio kreskis. [[Abkhazia]], por exemplo, esis okupita komplete en [[1864]]. Dum [[Rusiana Revoluciono]] komencis movemento di nedependeso ma en februaro [[1921]] la Sovieta [[Reda Armeo]] okupis la lando e retrodonis la teritorio a Turkia.
De [[1803]] til [[1878]] kom konsequo di diversa militi kontre [[Otoman imperio|Otomani]] e [[Persa imperio|Persiani]], Gruziana teritorio kreskis. [[Abkhazia]], por exemplo, esis okupita komplete en [[1864]]. Dum [[Rusiana Revoluciono]] komencis movemento di nedependo ma en februaro [[1921]] la Sovieta [[Reda Armeo]] okupis la lando e retrodonis la teritorio a Turkia.


Gruzia divenis nove nedependanta pos falo di [[Sovietia]], ye la [[9ma di aprilo]] [[1991]]. Ye la [[26ma di mayo]] sam yaro, [[Zviad Gamsakhurdia]] esis elektita prezidanto. Gamsakhurdia pariis pri Gruziana nacionalismo, e deklaris ke [[Abkhazia]] e [[Sud-Osetia]] sejornus sub Gruzian autoritato.
Gruzia divenis nove nedependanta pos falo di [[Sovietia]], ye la [[9ma di aprilo]] [[1991]]. En la [[26ma di mayo]] sam yaro, [[Zviad Gamsakhurdia]] esis elektita prezidanto. Gamsakhurdia pariis pri Gruziana nacionalismo, e deklaris ke [[Abkhazia]] e [[Sud-Osetia]] sejornus sub Gruzian autoritato.


De [[22 di decembro]] [[1991]] til [[6 di januaro]] [[1992]] okuris sangoza [[stato-stroko]] ke ekpulsis Gamsakhurdia de povo. On komencis [[interna milito]] ke lastis til [[1995]]. Ye [[1992]] [[Eduard Shevardnadze]] retroiris a Gruzia ed unionis su a la chefi di revolto, Kitovani e Ioseliani, ed organizis triumviraro, nomizita "Konsilantaro di Stato" por guvernar lando. En [[1995]] Shevardnadze esis oficale elektita prezidanto di lando.
De [[22 di decembro]] [[1991]] til [[6 di januaro]] [[1992]] okuris sangoza [[stato-stroko]] ke ekpulsis Gamsakhurdia de povo. On komencis [[interna milito]] ke lastis til [[1995]]. En [[1992]] [[Eduard Shevardnadze]] retroiris a Gruzia ed unionis su a la chefi di revolto, Kitovani e Ioseliani, ed organizis triumviraro, nomizita "Konsilantaro di Stato" por guvernar lando. En [[1995]] Shevardnadze esis oficale elektita prezidanto di lando.


En [[2008]] okuris milito kontre la nedependeso di [[Sud-Osetia]]. [[Rusia]] agnoskis la nedependeso di Sud-Osetia e di [[Abkhazia]] e sendis trupi por defendar Sud-Osetiana teritorio.
En [[2008]] okuris milito kontre la nedependo di [[Sud-Osetia]]. [[Rusia]] agnoskis la nedependo di Sud-Osetia e di [[Abkhazia]] e sendis trupi por defendar Sud-Osetiana teritorio.


=== Politiko ===
=== Politiko ===
Gruzia esas [[demokratio|demokratiala]] parlamentala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesas dal populo por 5-yara periodo. La [[chefministro]] esas la [[chefo di guvernerio]], ed elektesas dal prezidanto.

La [[legifala povo]] kompozesas da la parlamento, formata da unika chambro kun 235 membri qui elektesas dal populo por 4-yara periodo.

[[Arkivo:Georgia high detail map.png|thumb|right|Mapo di Gruzia kun Abkhazia (en verda) e Sud-Osetia (en violea).]]
[[Arkivo:Georgia high detail map.png|thumb|right|Mapo di Gruzia kun Abkhazia (en verda) e Sud-Osetia (en violea).]]


;Autonomio en Gruzia
====Autonoma regioni en Gruzia====
* [[Adjaria]] (en sud-westo apud Nigra maro)
* [[Adjaria]] (en sud-westo apud Nigra maro)


Lineo 71: Lineo 76:
* [[Sud-Osetia]]
* [[Sud-Osetia]]


Autonomio di '''Abkhazia''' proklamis su nedependanta ye [[1992]], ma nula stato agnoskabis la nedependanteso. Nur Rusia havas bona relati kun Abkhazia. La regiono di [[Sud-Osetia]], en [[Kaukazo]] montaro (nordo di lando), deklaris su nedependanta de Gruzia ye la [[28ma di novembro]] [[1991]] ([[Nord-Osetia]] esas parto di [[Rusia]]).
Autonoma regiono di '''Abkhazia''' proklamis su nedependanta en [[1992]], ma nula stato agnoskabis la nedependo. Nur Rusia havas bona relati kun Abkhazia. La regiono di [[Sud-Osetia]], en [[Kaukazo]] montaro (nordo di lando), deklaris su nedependanta de Gruzia ye la [[28ma di novembro]] [[1991]] ([[Nord-Osetia]] esas parto di [[Rusia]]).


En agosto [[2008]] Gruzia probis nesucesoze retrokonquestar [[Sud-Osetia]] kun forco, pro quo [[Rusia]] helpis [[Sud-Osetia]].
En agosto [[2008]] Gruzia probis nesucesoze retrokonquestar [[Sud-Osetia]] per forco, pro quo [[Rusia]] helpis [[Sud-Osetia]].


=== Geografio ===
=== Geografio ===
Gruzia jacas en suda [[Kaukazo]], inter [[latitudo|latitudi]]41ºN e 44ºN e [[Longitudo|longitudi]] 40ºE e 47ºE. Kun 67,900 km² ol esas montoza lando. Monto Shkhara, kun 5,068 metri di [[altitudo]] esas lua maxim alta monto.


=== Ekonomio ===
=== Ekonomio ===
Lineo 91: Lineo 97:
** Armeniana 5,6%
** Armeniana 5,6%


* Religio: Ortodoxismo (83%)
* Religio: [[Ortodoxa kristanismo]] (83%)
* Postulata vivo-duro: 61 yari (di viri), 68 yari (di mulieri)
* Postulata vivo-duro: 61 yari (por viri), 68 yari (por mulieri)


La maxim granda urbo esas [[Tbilisi]], la chefurbo. Altra granda urbi esas [[Kutaisi]], Batumi, Rustavi e Sokhumi.
La maxim granda urbo esas [[Tbilisi]], la chef-urbo. Altra granda urbi esas [[Kutaisi]], Batumi, Rustavi e Sokhumi.


=== Kulturo ===
=== Kulturo ===

Versiono ye 20:03, 6 jul. 2014

La korekta nomo di lando esas Gruzia. Georgia esas la nomo di un Usana stato. Videz Georgia (Usa):

Gruzia
საქართველოს რესპუბლიკა
Sakartvelos Respublika
Standardo di Gruzia Blazono di Gruzia
Nacionala himno:
Tavisupleba
Urbi:
Chefurbo: Tbilisi
Precipua urbo: Tbilisi
Lingui:
Oficala lingui: Gruziana
Guvernerio:
Tipo: Republiko
· prezidanto: Mikhail Saakashvili
· Chefministro: Irakli Garibashvili
Surfaco: (120ma maxim granda)
· Totala: 69.700 km²
· Aquo: Neglijebla %
Plusa informi:
Valuto: Lari
Veho-latero: dextre
ISO: GE
GEO
268
Reto-domeno: .ge*, .გე*
Precipua religio: ortodoxa kristanismo, 83%


Gruzia (en Gruziana საქართველო sak’art’velo) esas lando qua jacas en suda parto di Kaukazo-montaro en estala rivo di Nigra maro, inter Azia ed Europa. Lua vicina landi esas Rusia en nordo, Turkia ed Armenia en sudo, e Azerbaijan en sud-esto.

Bazala fakti pri Gruzia.

Historio

 Precipua artiklo: Historio di Gruzia

Homo habitas kontinue la regiono di nuna Gruzia de la petr-epoko. La regiono esis okupita da Greki e pose da Persiani. Nuna chef-urbo, Tbilisi, fondesis en 380 aK.

Mapo di la regiono di Kaukazo, kun le stati di Kolchido ed Iberia.

Romani konquestis la regiono komplete en 66 aK, e lua dominacajo lastis preske 400 yari. Li introduktis kristanismo dum la 4ma yarcento, e rejulo Mirvan 3ma di Iberia deklaris lu l'oficala religio di lando en 327. Ta akto proximigis Iberia e la Bizanciana imperio.

Rejino Tamar di Gruzia.

Arabi okupis Tbilisi en 645, ma Gruziani konservis granda autonomeso sub l'Araba rejio[1]. Dum la komenco di la 12ma yarcento rejulo Davit 4ma di Gruzia gradope ekpulsis Seljuka turki de la regiono, e vinkis l'importanta Didgori-batalio, en 12 di agosto 1121. Gruziana rejio atingis lua zenito dum lasta yari de la 12ma e l'unesma yari de la 13ma yarcento, epoko en ke religiala tolero kreskis e la filozofio expansis su, ma en 1292 Mongoli okupis la regiono. Mongola okupeso lastis til 1310.

En 1783 Gruzia okupesis da Rusian imperio signatis Georgievsk-kontrato en ke Rusia defendus la mikra rejio di Kartli-Kakheti, restajo di anciena rejii di Gruzia. Malgre ta, Rusia ne defendis Kartli-Kakheti kande Turkiani e Persiani atakis Tbilisi en 1875 e nove en 1795.

Ye la 22ma di decembro 1800 caro Pavel 1ma di Rusia anexis la rejio di Kartli-Kakheti a Rusian imperio, e konfirmis l'anexo da dekreto ye la 8 di januaro 1801[2]. Gruziana nobeleso ne aceptis la dekreto til 1802.

De 1803 til 1878 kom konsequo di diversa militi kontre Otomani e Persiani, Gruziana teritorio kreskis. Abkhazia, por exemplo, esis okupita komplete en 1864. Dum Rusiana Revoluciono komencis movemento di nedependo ma en februaro 1921 la Sovieta Reda Armeo okupis la lando e retrodonis la teritorio a Turkia.

Gruzia divenis nove nedependanta pos falo di Sovietia, ye la 9ma di aprilo 1991. En la 26ma di mayo sam yaro, Zviad Gamsakhurdia esis elektita prezidanto. Gamsakhurdia pariis pri Gruziana nacionalismo, e deklaris ke Abkhazia e Sud-Osetia sejornus sub Gruzian autoritato.

De 22 di decembro 1991 til 6 di januaro 1992 okuris sangoza stato-stroko ke ekpulsis Gamsakhurdia de povo. On komencis interna milito ke lastis til 1995. En 1992 Eduard Shevardnadze retroiris a Gruzia ed unionis su a la chefi di revolto, Kitovani e Ioseliani, ed organizis triumviraro, nomizita "Konsilantaro di Stato" por guvernar lando. En 1995 Shevardnadze esis oficale elektita prezidanto di lando.

En 2008 okuris milito kontre la nedependo di Sud-Osetia. Rusia agnoskis la nedependo di Sud-Osetia e di Abkhazia e sendis trupi por defendar Sud-Osetiana teritorio.

Politiko

Gruzia esas demokratiala parlamentala republiko. La chefo di stato esas la prezidanto, qua elektesas dal populo por 5-yara periodo. La chefministro esas la chefo di guvernerio, ed elektesas dal prezidanto.

La legifala povo kompozesas da la parlamento, formata da unika chambro kun 235 membri qui elektesas dal populo por 4-yara periodo.

Mapo di Gruzia kun Abkhazia (en verda) e Sud-Osetia (en violea).

Autonoma regioni en Gruzia

  • Adjaria (en sud-westo apud Nigra maro)
  • Abkhazia (en nord-westo apud Nigra maro)
    • Surfaco: 8 400 km²
    • Chefurbo: Sukhumi
    • Habitanti:
      • 45 % Gruziani
      • 17 % (etnikale) Abkhaziani
      • 14 % Armeniani
      • 12 % Rusi
      • 6 % Greki.

Autonoma regiono di Abkhazia proklamis su nedependanta en 1992, ma nula stato agnoskabis la nedependo. Nur Rusia havas bona relati kun Abkhazia. La regiono di Sud-Osetia, en Kaukazo montaro (nordo di lando), deklaris su nedependanta de Gruzia ye la 28ma di novembro 1991 (Nord-Osetia esas parto di Rusia).

En agosto 2008 Gruzia probis nesucesoze retrokonquestar Sud-Osetia per forco, pro quo Rusia helpis Sud-Osetia.

Geografio

Gruzia jacas en suda Kaukazo, inter latitudi41ºN e 44ºN e longitudi 40ºE e 47ºE. Kun 67,900 km² ol esas montoza lando. Monto Shkhara, kun 5,068 metri di altitudo esas lua maxim alta monto.

Ekonomio

 Precipua artiklo: Ekonomio di Gruzia
  • Pekunio:Gruziana lari (vice Rusa rublo). 1 lari = 100 tetri.
  • Exportaco-produkti: citruso-frukti, teo, vino.
  • Fluido-konduktilo per petrolo e balde fervoyo inter Kaspia maro e Turkia.

Demografio

  • Habitanti: 4.934.413(2004)
  • Lojanto-denseso: 78 km²
  • Chefa lingui:
    • Gruziana (Kartveli) 83 %
    • Azeriana 6,5 %
    • Armeniana 5,6%

La maxim granda urbo esas Tbilisi, la chef-urbo. Altra granda urbi esas Kutaisi, Batumi, Rustavi e Sokhumi.

Kulturo

  • Lekto-saveso: 99 %.
  • Propralinguala nomo: Sakartvelo

Cetera aferi

Referi

  1. ↑ "Christianity and the Georgian Empire" (early history) Library of Congress, marto 1994
  2. ↑ Gvosdev, Nikolas K.: Imperial policies and perspectives towards Georgia: 1760-1819, Macmillan, Basingstoke 2000

Shablono:Link FA Shablono:Link FA

Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=Gruzia&oldid=873259"