Angla linguo

Angliana linguo
English
Parolata en:	Unionita Rejio, Usa, Kanada, ed altra 70 landi
Regiono:	Europa Ocidentala, Nord-Amerika, Oceania, Afrika
Quanto di parolanti:	380 milioni (1ma linguo), 600 milioni (2ma linguo)
Rango:	3
Klasifikuro:	Indo-Europana   Germana   Westala grupo    Anglo-Friziana lingui     Angliana
Oficala stando
Oficala linguo en:	Unionita Rejio, Kanada, Australia ed altra stati, kelka stati di Usa
Regulata da:	Nulu, tamen la OED esas grava
Kodexi
ISO 639-1:	en
ISO 639-2:	eng
ISO 639-3:	{{{Iso3}}}
Totala personi ke parolas l'angliana linguo.
Videz anke: – Linguaro

L'Angliana (English, pronuncata /ˈɪŋɡlɪʃ/) esas la linguo qua originas de la lando di Anglia. L'Angliana esas oficala en 73 landi, ed esas un di la maxim parolata lingui di la mondo.

Esas forte uzata kom internaciona linguo en komerco inter nacioni, en komunikaji, aviacado, en Interreto, ed en multa internaciona organismi.

Historie, l'Angliana originis de la fuziono di lingui e dialekti nune nomizita ancien Angla linguo, qua adportesis a l'estala rivo di Britania da Germana koloniigo, dum la 5ma yarcento. Granda nombro di vorti konstruktesis sur latina radiki, pro ol esis la linguo di katolik eklezio e di intelektal Europana vivo dum yarcenti. Angliana linguo anke influesis dal antiqua Nordala linguo pro la Vikinga invadi di Britania dum la 8ma e 9ma yarcenti.

Normanda konquesto di Anglia en la 11ma yarcento adportis multa pruntaji de Normanda e la chanji en vortaro donacis ad ol latinida mieno a lo que lore esis Mez-Angla. La displaso dil vokali qua komencis en la sdo di Anglio en la 15ma yarcento esas la komenco dil modern Angliana.

Historio

L'Angliana esas probable la triesma linguo dil mondo en nombro di parolanti qui havas lo kam matrala linguo (inter 300 e 400 milioni di personi), e la triesma la plu parolata, pos la chiniana se on anke kontas qui havas lo kam duesma linguo (200 milioni di personi).

L'Angliana, kam Anglio extensis lua linguo tra la mondo (Britanian imperio), e kam Usa divenis la pli granda ekonomiala e militala potenco, divenis la lingua di internaciona komunikado hodie.

Quankam l'existo di altra internaciona lingui e di lingui quale Ido o Esperanto qui serchas l'uzado di plu neutrala linguo, l'Angliana nune esas la precipua linguo di internaciona komunikado. To esas pro dominanta "civilizado" ne adoptas altra linguo e ol impozis lua; ta esas la kauzo pro qua en multa landi di Europa parolesas latinida lingui, char lu esis la linguo dil Roman imperio.

Prezente ol existas propozi por la neutraleso en l'uzado di helpolinguo; quankam, ek l'ekonomiala vidpunto oni perdus granda quantesi di arjento pro pagar dum la proceso di docado-lernado; ta esas, exemple, la preci dil libri, de plus l'exameni di certifiko ke on devas rinovigi singla certa tempo. To esas la kauzo dil repulso a adoptar un internaciona linguo diferanta di l'Angliana da qui obtenas profito di ta negocio.

Linguaro

EN (ISO 639-1)

L'Angliana esas Indo-Europana linguo dil germana lingui. Quamkam la sociolinguistiko dil Britanian insuli ek l'invadi dil vikingi e dil normandi, ricevis grava pruntaji dil nordala germana lingui e dil franciana, e granda parto di lua lexiko esis rekreita ek latinala kultismi. La du lasta influi facas ke l'Angliana esus probable unu dil germana lingui plu atipa tam en vortaro kam en gramatiko.

La viva parento plus simila a l'Angliana esas la Friziana, linguo parolata da mezmiliono di perzoni en la provinco di Frizia (Nederlando), proxime Germania e altra insuli en Norda Maro. Lua simileso esas plu klara kam on komparas l'antiqua Angliana kun l'antiqua Friziana, char la ristruktureso di l'Angliana pro la stranjera influo facis dil modern Angliana linguo notbale min simila a la Friziana kam lo esis en antiqua epoki.

Konstruktita varietati di l'Angliana

• Basic English
• E-Prime
• Attempto Controlled English
• Special English

Dialekti

Ol esas multa dialekti di l'Angliana. En Britania la diversa dialekti devenas regionala variadi di l'anglosaxona e meza Angliana. En diversa landi esas diversa variadi dil linguo, kun gramatikala e lexikala diferenci.

Statistiki

Savo di l'Angliana en l'Europana Uniono.

Proxime 375 milioni di personni parolas l'Angliana kam unesma linguo. L'Angliana hodie esas probable la triesma linguo plus granda per nombro di parolanti kam matrala linguo, pos la mandarina e la hispaniana. Tamen, kande on kombinanta la ennaskita e la neennaskita parolanti ol esas probable la linguo plus parolata en la mondo.

Evalui qua includas la parolanti kam duesma linguo varia ek 470 milioni a la biliono dependanta di kam esas mezurata. La linguistiko-instruisto David Crystal kalkulas ke la nombro di neennaskita parolanti dominaca en nombro a la ennaskita en proporciono di 3 a 1.

En 1990 la landi kun la maxim granda nombro di inata parolanti di Angliana:

1. 223 900 000 Usa
2. 60 000 000 Nigeria
3. 53 300 000 Britania
4. 32 000 000 Filipini
5. 21 000 000 India
6. 16 000 000 Kanada
7. 14 800 000 Australia
8. 5 500 000 Malaizia
9. 3 700 000 Tanzania
10. 3 500 000 Sudafrika
11. 3 300 000 Irlando
12. 3 200 000 Nova-Zelando
13. 2 700 000 Liberia
14. 2 300 000 Jamaika
15. 1 200 000 Trinidad e Tobago
16. 1 000 000 Singapur

Notora skriptisti en Angliana

Geoffrey Chaucer William Shakespeare John Milton William Blake Charles Dickens Mark Twain James Joyce

Ernest Hemingway George Orwell Jack Kerouac Jerome David Salinger J.R.R. Tolkien D. H. Lawrence

Usa e Britania esas du landi separata per komuna linguo

Extera ligili

• Angla Louis de Beaufront, Louis Couturat, Paul Hugon, English-international dictionary (1908) sur http://www.archive.org