Arverniana dialekto: Diferi inter la revizi

De Wikipedio
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
krear un artiklo
(Nula difero)

Versiono ye 02:26, 26 sep. 2016

Arverniana esas l'oc-linguo kum esas anke la Provencala, la Cevenola e la Bearneza, la qwar lingui literara de la populi d'oc.

Ica dialekti esas do galo-romana e servas de linguo literara por lui populi.

Ll'Arverniana esas la dialekto de la departamenti Puy de Dôme, Cantal, Haute-Loire integra e de ok-dek pro cento de la Lozero 43. Parolesas anke en mikra triimo de la departamento 07 l'Ardèche ma ofte la homi de l'Ardèche mixas la tri dialekti de lua departamento : Arverniana, Cevenola, e Provencala. Ta facas ofte la kantisto André Anglade.

La granda poeti en Arverniana esis :

en la yarcento dek-e-ok : François de Murat qua sribis "Le berger de l'Averne" e "Lou ber e lou darrei"

en la yarcento dek-e-non : Vermenouze, Monsinioro Géraud, la sacerdoti Jarsaillon e Jean-Simon Matthieu

en la yarcento dudek : Pierre Biron til 1941 e Jean-Marie Gaston til hodie esas la principala.

La skriptisti de prozo esas du : Benezet Vidal en Arvernia-basa til la fino de la yari 1930 ed Alan Broc en Arvernia Alta til hodie.


Arsène Vermenouze, majourau del Felibrige skribis precipue du rekolii de poemi "Flour de brousso" e "Jous la cluchàdo" adoptanta en l'unesma rekolio l'ortografio de l'Escolo Ouvernhato, ed en la duesma l'ortografio de l'Escolo Auvernhato qua chanjis sub l'infuenca granda de la sacerdoto Jean-Simon Matthieu, sekretero de l'Escolo til sua morto d'ilu en 1962.

Monsinioro Géraud publikis sua poemi en Lo Cobreto, revisto de la Felibrige d'Auvernho e ne facis rekolii, ma sua kanto "lou regret de Lisou" esas tre populara e la homi kanta lo o jocas lo kun la cabreto (arverna kornamuzo) e kredas ke l'autoro venis de la populo e ke lu esabas vera pastoro.

Jarsaillon de la Puy de Dôme esas anke konocata hodie malgre ke srkibis en la yarcento dek-non por sua poemo "Odo al Put de Domo", la munto supere Clermont-Ferrand, non la departamento.

Jean-Simon Mathieu publikis du rekolii de poemi ed un peco de teatro : Fusado de repiéugos, Causotos, e la peco la piéuleto.

Pri la yar-centi Dek-Non e Dudek esas anke la tre granda poeto del Puy de Dôme Régis Michalias.

Altra poeti esas konocata anke hodie por un poemo : la sacerdoti Pierre Oddes por la sublima poemo quon skribis a la morto de Mistral, Jean-Marie Pontvianne por "Païs de Biaou", un kanto skribita pri la muziko di un kanto bearneza tre celebra "Bèt cèu de Pau" en qualo lu kantas sua burgado.

La prozatori esas nur du Benezet Vidal por ke kredesis ke nulu havus la kurajo de lektar un integra libro.

Benezet Vidal, de la Puy de Dôme, skribis en la varianto de Salèr / Salers en la Cantalo por esar bone komprenata da omni Arverni. Lu skribi La sèrvo en 1910,ed un amor en 1930.

Alan Broc (20ma e 21ma yarcento)skribis "Countes de la niuét vïvo" qua esas un rekolio de tri noveli fantastika demandita de un editanto, pose "Lou virovent", un romano demandata de altra editanto e "Lei nouvèlos mièjo-negros", por prima foyo de sua propra movo.

Alan Broc traduktis inter altra

Malraux "la routo reialo"

Gheorghiu : "la sazou de las pluèios"

Jules Verne : "L'achipèlo enfioucat"

Jean Ray : "La bando de l'aranho" ed altra noveli por l'adolecanti.

Ossendowski : "De barullado en Ourient"


VERKI GRAMATIKALA E VORTARI :

François de Murat skribis du vortari tre importanta : "Vortaro de la "patois" de Mauriac" 1785) e "Vortaro de la patois de la Alta-Arvernia" (1792)

Frédéric-Guillaume de Ribier de Cheyssac publikis en 1836 la "Vortaro de la Velay e de la Alta-Avernia" a Paris.

Henri Doniol publikis a Paris en 1877 "Gramatiko de le patois de la Basa-Avernia"

François Malval publikis un kurioza libro "Vortaro Arverniana - Franciana - Piemonteza" en 1877

Altra personi publikis mikra vortari de lua vilajo o burgado. La granda poeto de la Puy de Dôme Régis Michalias publikis tale "Vortaro de la regiono d'Ambert"

Alan Broc publikis "Pichouno counjugasou de Nalto-Auvernho" en 2011. Kun la gramatiko de Doniol qua donas la konjugacioni de la Basa-Arvernia vedesas bone la korespondenci e la diferenci.