Nord-Korea: Diferi inter la revizi

Redaktar ligili
De Wikipedio
Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
mNula rezumo di redakto
kelka korektigi
Lineo 1: Lineo 1:
{{Landi|
{{Landi
| Nomo = Nord-Korea
| Nomo = Nord-Korea
| Lokala_nomo = 조선민주주의인민공화국<br />Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk
| Lokala_nomo = 조선민주주의인민공화국<br />Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk
Lineo 19: Lineo 19:
| Rango_surfaco = 98
| Rango_surfaco = 98
| Surfaco_aquo = 4,87
| Surfaco_aquo = 4,87
| Lojanti = 24.051.218<ref>http://news.joins.com/article/686/4109686.html</ref>
| Habitanti = 24.051.218<ref>http://news.joins.com/article/686/4109686.html</ref>
| Rango_lojanti = 51
| Rango_habitanti = 51
| Yaro = 2009
| Yaro = 2009
| Lojanto-denseso = 198,3
| Denseso di habitantaro = 198,3
| Reto_kodo = .kp
| Reto_kodo = .kp
| Nomo_himno = ''Aegukka''
| Nomo_himno = ''Aegukka''
| Pekunio = [[Nord-Koreana won]]
| Pekunio = [[Nord-Koreana won]]
| Religii = [[Ateismo]] 55%. [[Budismo]], [[kungfuceismo]], [[kristanismo]] (minoritato). Lando esas ateista stato. }}
| Religii = [[Ateismo]] 55%. [[Budismo]], [[Kunfucianismo]], [[Kristanismo]] (minoritato). Lando esas ateista stato.
}}
'''Nord-Korea''' esas lando formacita per norda parto di la dividita [[Korea]]. Lua vicina landi esas [[Populala Republiko di Chinia]] norde, [[Rusia]] nord-este, e [[Sud-Korea]] sude. Este jacas la [[Maro di Japonia]] ed en westo jacas [[Bayo di Korea]].

'''Nord-Korea''' esas lando formita da norda parto di dividita [[Korea]]. Lua vicina landi esas:
* en nordo, [[Chinia]]
* en nord-esto, [[Rusia]]
* en sudo: [[Sud-Korea]].
En esto jacas [[Maro di Japonia]] ed en westo jacas [[Bayo di Korea]].


'''Bazala fakti pri Nord-Korea.'''
'''Bazala fakti pri Nord-Korea.'''
=== Historio ===
=== Historio ===
{{PA|Historio di Nord -Korea}}
{{PA|Historio di Nord-Korea}}
Homi ja habitis la regiono di Nord-Korea dum [[paleolitiko]]. Ye 2333 aK Gojoseon rejio esis fondita sur la rivo di Liao fluvio<ref>http://rki.kbs.co.kr/english/korea/aboutkorea/korea_abouthistory.htm</ref>. Cirkum la yaro [[108]] ta rejio desaparis e krulis en mikra stati. Dum la sequanta yari, tre rejii (Goguryeo, Silla, e Baekje) konquestis l'altra sucedanta stati ed expansis vers [[Mandjuria]].
Homi ja habitis la regiono di Nord-Korea dum [[paleolitiko]]. En 2333 aK Gojoseon rejio fondesis sur la rivo di Liao fluvio<ref>http://rki.kbs.co.kr/english/korea/aboutkorea/korea_abouthistory.htm</ref>. Cirkum la yaro [[108]] ta rejio desaparis e krulis en mikra stati. Dum la sequanta yari, tre rejii (Goguryeo, Silla, e Baekje) konquestis l'altra sucedanta stati ed expansis vers [[Mandjuria]].


La rejio di Silla desaparis e krulis en mikra stati dum la [[9ma yarcento]]. Ye [[918]] aparis Goryeo dinastio, qua guvernis tota Koreana peninsulo til [[1392]], kande esis sucedita da Joseon dinastio, suvereni di Korea til [[1897]].
La rejio di Silla desaparis e krulis en mikra stati dum la [[9ma yarcento]]. En [[918]] aparis la dinastio ''Goryeo'', qua guvernis tota Koreana peninsulo til [[1392]], kande esis sucedita da Joseon dinastio, suvereni di Korea til [[1897]].


Ye [[1897]] [[Gojong di Korea|Gojong]] kronigis su [[Imperio di Korea|imperiestro di Korea]]. Korea kom nedependanta imperio lastis til [[1910]], ma ye [[1905]] Japonia transformis lando en lua protektorato. Ye [[1910]] ol esis formale anexita. Ye [[1919]] esis formita provizora guverno di Korea en exilo, qua lastis til [[1948]].
En [[1897]] [[Gojong di Korea|Gojong]] kronigis su [[Imperio di Korea|imperiestro di Korea]]. Korea kom nedependanta imperio duris til [[1910]], ma en [[1905]] Japonia transformis lando en lua protektorato. En [[1910]] ol formale anexesis. En [[1919]] formacesis provizora guvernerio di Korea en exilo, qua duris til [[1948]].


Ye [[9 di decembro]] [[1941]] dum la [[duesma mondomilito]], provizora guverno di Korea deklaris milito kontre [[Japonia]]na okupeso. Dum ta epoko, multa ekonomiala rekursi di Korea esis uzita da Japoniani<ref>[http://hdr.undp.org/docs/publications/ocational_papers/oc24aa.htm "Economic growth and human production in North Korea (1945-1992)"] United Nations developing program</ref>. Pos la milito [[Usa]] prenis la suda parto e [[Sovietia]] la norda parto di Korea. Ye [[1948]] amba Korea proklamis su nedependanta.
Ye la [[9ma di decembro]] [[1941]] dum la [[duesma mondomilito]], la provizora guvernerio di Korea deklaris milito kontre [[Japonia]]n okupeso. Dum ta epoko, multa ekonomiala rekursi di Korea uzesis da la Japoniani<ref>[http://hdr.undp.org/docs/publications/ocational_papers/oc24aa.htm "Economic growth and human production in North Korea (1945-1992)"] United Nations developing program</ref>. Pos la milito [[Usa]] prenis kontrolo di la sudala parto e [[Sovietia]] di la nordala parto di la peninsulo. En [[1948]] amba Korea proklamis su nedependanta.


Ye [[1950]] komencis la [[Korea-milito|milito]] en Koreala [[peninsulo]]. La sangoza milito duris til [[1953]], ma til nun la pacala pakto ne esas subskribita. Oficale la milito esas haltigita nur per l'armistico. [[Kim Il Sung]] divenis la chefo di Nord-Korea e pokope il kreis persono-kulto por ipsa.
En [[1950]] komencis la [[Milito di Korea|milito]] en Koreana [[peninsulo]]. La sangoza milito duris til [[1953]], ma til nun la pacala pakto ne signatabis. Oficale la milito esas haltigita nur per armistico. [[Kim Il Sung]] divenis la chefo di Nord-Korea e gradope ilu kreis persono-kulto por su ipsa.


Kim Il Sung mortis ye [[1994]]. Lia sucedanto esis lia filiulo, [[Kim Jong-il]], qua guvernis til lua morto ye [[17 di decembro]] [[2011]]. Dum guverno di lasta, okuris [[famino]] en Nord-Korea qua lastis de [[1995]] til [[1998]]. On kalkulas ke de {{formatnum:900000}} til 3.5 milioni di personi mortis da famino dum ta periodo<ref>http://www.iie.com/publications/wp/99-2.pdf</ref>. Ye [[9 di oktobro]] [[2006]] Nord-Korea probis sucesoze lua unesma [[atom-bombo]]. [[Sismologio|Sismologiala]] instituti en [[Usa]] e [[Japonia]] detektis [[ter-tremo]] kun forteso 4.3 en [[Richter-skalo]], qua kolacionis la posibleso di ta testo. Nord-Korea probis altra atom-bombo, lua lasta, ye [[25 di mayo]] [[2009]].
Kim Il Sung mortis en [[1994]]. Lua sucedanto esis lua filiulo, [[Kim Jong-il]], qua guvernis til lua morto ye la [[17ma di decembro]] [[2011]]. Dum guvernerio di lasta, eventis [[famino]] en Nord-Korea qua duris de [[1995]] til [[1998]]. On kalkulas ke de {{formatnum:900000}} til 3.5 milioni personi mortis pro famino dum ta periodo<ref>http://www.iie.com/publications/wp/99-2.pdf</ref>. En [[9 di oktobro]] [[2006]] Nord-Korea probis sucesoze lua unesma [[atomobombo]]. [[Sismologio|Sismologiala]] instituti en [[Usa]] e [[Japonia]] detektis [[ter-tremo]] kun forteso 4.3 che la [[skalo di Richter]], qua kolacionis la posibleso di ta testo. Nord-Korea probis altra atomobombo, lua lasta, en [[25 di mayo]] [[2009]].


Ye [[17 di decembro]] [[2011]] Kim Jong-il mortis. Lia sucedanto esas lia filiulo, [[Kim Jong-un]].
Ye la [[17ma di decembro]] [[2011]] Kim Jong-il mortis. Lua sucedanto esas lua filiulo, [[Kim Jong-un]].


=== Politiko ===
=== Politiko ===
[[Arkivo:Dprk_pyongyang_cinema_studio_kim_sculpture_05.jpg|thumb|left|200px|Skulto en homajo a [[Kim Il-sung]].]]
[[Arkivo:Dprk_pyongyang_cinema_studio_kim_sculpture_05.jpg|thumb|left|200px|Skulto memoriganta [[Kim Il-sung]].]]
L'[[ideologio]] dil stato nomesas [[Yuche-ideo]]. Ol repozas a [[marxismo-leninismo]] e [[kungfuceismo]]. L'ideo emfazas l'autarka ekonomio di la stato, omnalaterala sendependeso, forca chefeso e diciplino.
L'[[ideologio]] dil stato nomesas [[Yuche-ideo]]. Ol repozas a [[marxismo-leninismo]] e [[Konfucianismo]]. L'ideo emfazas l'autarka ekonomio di la stato, omnalaterala sendependeso, forca chefeso e diciplino.


Nord-Korea esas diktatorale governita. La chefo di stato esas [[Kim Jong-un]], indikita da [[Kim Jong-il]] ante sua morto. Dum lua regno Nord-Korea izoleskis plu force. Lua [[konstituco]] esis aprobita ye [[1972]] e sufris emendi ye [[1992]] ed ye [[1998]]. Lua unesma artiklo deklaras ke Nord-Korea esas nedependanta [[socialismo|socialista]] stato, qua reprezentas "l'interesi di tota Koreana populo".
Nord-Korea administresas diktatorale. La chefo di stato esas [[Kim Jong-un]], indikita da [[Kim Jong-il]] ante la sua morto. Dum lua regno Nord-Korea izoleskis plu force. Lua [[konstituco]] aprobesis en [[1972]] emendesis en [[1992]] ed en [[1998]]. Lua unesma artiklo deklaras ke Nord-Korea esas nedependanta [[socialismo|socialista]] stato, qua reprezentas "l'interesi di tota Koreana populo".


La [[parlamento]] di Nord-Korea (Supra Asemblajo di la Populo) havas 687 membri, elektita por 5-yari. Generale, l'asemblajo riunigas du foyi dum yaro, dum poka dii. L'asemblajo generale selektas, kompromisas sur o ratifikas politikala temi prezentita da tre oficala partisi: la Partiso di Laboristi di Korea (PLK, komunista), la Sociala Demokratiala Partiso di Korea, e la Chongu Partiso, malgre la precipua partiso esas la PLK.
La [[parlamento]] di Nord-Korea (Supra Asemblajo di la Populo) havas 687 membri, elektita por 5-yari. ordinare, l'asemblajo riunigas du foyi dum yaro, dum poka dii. L'asemblajo ordinare selektas, kompromisas sur o ratifikas politikala temi prizentita da tre oficala partisi: la Partiso di Laboristi di Korea (PLK, komunista), la Sociala Demokratiala Partiso di Korea, e la Chongu Partiso, malgre la precipua partiso esas la PLK.


== Geografio ==
== Geografio ==
[[Arkivo:North Korea 1996 CIA map.jpg|thumb|right|250px|Mapo di Nord-korea kun lua precipua urbi e stradi.]]
[[Arkivo:North Korea 1996 CIA map.jpg|thumb|right|250px|Mapo di Nord-korea kun lua precipua urbi e stradi.]]
Nord-Korea havas 1416 km di frontieri kun [[Populala Republiko di Chinia]] en nordo, 19 km kun [[Rusia]] en nord-esto, e 238 km kun [[Sud-Korea]] en sudo alonge ne-militarigata zono.
Nord-Korea havas 1416 km di frontieri kun la [[Populala Republiko di Chinia]] norde, 19 km kun [[Rusia]] nord-este, e 238 km kun [[Sud-Korea]] sude, alonge ne-militarigata zono.


La maxim alta regioni di lando jacas cirkum la frontiero kun [[Chinia]]. La maxim alta monto esas Baekdu, kun 2744 metri di [[altitudo]] en ta regiono.
La maxim alta regioni di lando jacas proxim la frontiero kun la Populala Republiko di Chinia. La maxim alta monto esas Baekdu, kun 2744 metri di [[altitudo]] en ta regiono.


La [[klimato]] di lando esas dolca. [[pluvo|Pluvi]] esas intensa dum somero. L'averajala [[temperaturo|temperaturi]] en Pyongyang varias de -3&nbsp;°C til -13&nbsp;°C en [[januaro]] (vintro), e de 20&nbsp;°C til 29&nbsp;°C en [[agosto]] ([[somero]]).
La [[klimato]] di la lando esas dolca. [[pluvo|Pluvi]] esas intensa dum somero. L'averajala [[temperaturo|temperaturi]] en Pyongyang varias de -3&nbsp;°C til -13&nbsp;°C en [[januaro]] (vintro), e de 20&nbsp;°C til 29&nbsp;°C en [[agosto]] ([[somero]]).


La maxim extensa fluvio esas Amok, kun 790 km, di qua 678 km esas navigebla.
La maxim extensa fluvio esas Amok, kun 790 km, di qui 678 km esas navigebla.


== Ekonomio ==
== Ekonomio ==
Lineo 77: Lineo 73:
* di viri: 68 yari
* di viri: 68 yari
* di mulieri: 74 yari
* di mulieri: 74 yari
{{nekompleta}}

=== Kulturo ===
=== Kulturo ===
Nord-Korea dividas lua tradicionala kulturo kun [[Sud-Korea]], ma nun-tempala kulturo pos [[1945]] en la du landi esas diferanta. [[Literaturo]] e arto en Nord-Korea esas kontrolata da lua guverno.
Nord-Korea dividas lua tradicionala kulturo kun [[Sud-Korea]], ma nun-tempala kulturo pos [[1945]] en la du landi esas diferanta. La guverno di Nord-Korea kontrolas lua [[literaturo]] ed arto.


Ye [[2004]] [[Unionita Nacioni]] deklaris la komplexo di tombi en Goguryeo kulturala patrimonio di homala speco.
En [[2004]] [[Unionita Nacioni]] deklaris la komplexo di tombi en Goguryeo kulturala patrimonio di la homaro.


Nord-Korea oficale esas [[ateismo|ateista]] stato, ma populo praktikas [[budismo]], [[kungfuceismo]], [[Kristanismo]].
Nord-Korea oficale esas [[ateismo|ateista]] stato, tamen la habitantaro praktikas [[budismo]], [[Konfucianismo]], e [[Kristanismo]].


=== Referi ===
=== Referi ===
{{reflist}}
{{reflist}}
{{Commons|Category:North_Korea|Nord-Korea}}
{{Commons|Kategorio:North_Korea|Nord-Korea}}


{{Landi en Azia}}
{{Landi en Azia}}

Versiono ye 10:23, 10 apr. 2017

Nord-Korea
조선민주주의인민공화국
Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk
Standardo di Nord-Korea Blazono di Nord-Korea
Nacionala himno:
Aegukka
Urbi:
Chefurbo: Pyongyang
Precipua urbo: Pyongyang
Lingui:
Oficala lingui: Koreana
Guvernerio:
Tipo: Republiko
· Chefo di Stato: Kim Jong-un
· Chefa ministro: Choe Yong-rim
Surfaco: (98ma maxim granda)
· Totala: 120 540 km²
· Aquo: 4,87 %
Habitanti: (51ma maxim granda)
· Totala: 24.051.218[2] (2009)
· Denseso di habitantaro: 198,3 hab./km²
Plusa informi:
Valuto: Nord-Koreana won
Veho-latero: dextre
ISO: KP
PRK
408
Reto-domeno: .kp*
Precipua religio: Ateismo 55%. Budismo, Kunfucianismo, Kristanismo (minoritato). Lando esas ateista stato.


Nord-Korea esas lando formacita per norda parto di la dividita Korea. Lua vicina landi esas Populala Republiko di Chinia norde, Rusia nord-este, e Sud-Korea sude. Este jacas la Maro di Japonia ed en westo jacas Bayo di Korea.

Bazala fakti pri Nord-Korea.

Historio

 Precipua artiklo: Historio di Nord-Korea

Homi ja habitis la regiono di Nord-Korea dum paleolitiko. En 2333 aK Gojoseon rejio fondesis sur la rivo di Liao fluvio[3]. Cirkum la yaro 108 ta rejio desaparis e krulis en mikra stati. Dum la sequanta yari, tre rejii (Goguryeo, Silla, e Baekje) konquestis l'altra sucedanta stati ed expansis vers Mandjuria.

La rejio di Silla desaparis e krulis en mikra stati dum la 9ma yarcento. En 918 aparis la dinastio Goryeo, qua guvernis tota Koreana peninsulo til 1392, kande esis sucedita da Joseon dinastio, suvereni di Korea til 1897.

En 1897 Gojong kronigis su imperiestro di Korea. Korea kom nedependanta imperio duris til 1910, ma en 1905 Japonia transformis lando en lua protektorato. En 1910 ol formale anexesis. En 1919 formacesis provizora guvernerio di Korea en exilo, qua duris til 1948.

Ye la 9ma di decembro 1941 dum la duesma mondomilito, la provizora guvernerio di Korea deklaris milito kontre Japonian okupeso. Dum ta epoko, multa ekonomiala rekursi di Korea uzesis da la Japoniani[4]. Pos la milito Usa prenis kontrolo di la sudala parto e Sovietia di la nordala parto di la peninsulo. En 1948 amba Korea proklamis su nedependanta.

En 1950 komencis la milito en Koreana peninsulo. La sangoza milito duris til 1953, ma til nun la pacala pakto ne signatabis. Oficale la milito esas haltigita nur per armistico. Kim Il Sung divenis la chefo di Nord-Korea e gradope ilu kreis persono-kulto por su ipsa.

Kim Il Sung mortis en 1994. Lua sucedanto esis lua filiulo, Kim Jong-il, qua guvernis til lua morto ye la 17ma di decembro 2011. Dum guvernerio di lasta, eventis famino en Nord-Korea qua duris de 1995 til 1998. On kalkulas ke de 900 000 til 3.5 milioni personi mortis pro famino dum ta periodo[5]. En 9 di oktobro 2006 Nord-Korea probis sucesoze lua unesma atomobombo. Sismologiala instituti en Usa e Japonia detektis ter-tremo kun forteso 4.3 che la skalo di Richter, qua kolacionis la posibleso di ta testo. Nord-Korea probis altra atomobombo, lua lasta, en 25 di mayo 2009.

Ye la 17ma di decembro 2011 Kim Jong-il mortis. Lua sucedanto esas lua filiulo, Kim Jong-un.

Politiko

Arkivo:Dprk pyongyang cinema studio kim sculpture 05.jpg
Skulto memoriganta Kim Il-sung.

L'ideologio dil stato nomesas Yuche-ideo. Ol repozas a marxismo-leninismo e Konfucianismo. L'ideo emfazas l'autarka ekonomio di la stato, omnalaterala sendependeso, forca chefeso e diciplino.

Nord-Korea administresas diktatorale. La chefo di stato esas Kim Jong-un, indikita da Kim Jong-il ante la sua morto. Dum lua regno Nord-Korea izoleskis plu force. Lua konstituco aprobesis en 1972 emendesis en 1992 ed en 1998. Lua unesma artiklo deklaras ke Nord-Korea esas nedependanta socialista stato, qua reprezentas "l'interesi di tota Koreana populo".

La parlamento di Nord-Korea (Supra Asemblajo di la Populo) havas 687 membri, elektita por 5-yari. ordinare, l'asemblajo riunigas du foyi dum yaro, dum poka dii. L'asemblajo ordinare selektas, kompromisas sur o ratifikas politikala temi prizentita da tre oficala partisi: la Partiso di Laboristi di Korea (PLK, komunista), la Sociala Demokratiala Partiso di Korea, e la Chongu Partiso, malgre la precipua partiso esas la PLK.

Geografio

Mapo di Nord-korea kun lua precipua urbi e stradi.

Nord-Korea havas 1416 km di frontieri kun la Populala Republiko di Chinia norde, 19 km kun Rusia nord-este, e 238 km kun Sud-Korea sude, alonge ne-militarigata zono.

La maxim alta regioni di lando jacas proxim la frontiero kun la Populala Republiko di Chinia. La maxim alta monto esas Baekdu, kun 2744 metri di altitudo en ta regiono.

La klimato di la lando esas dolca. Pluvi esas intensa dum somero. L'averajala temperaturi en Pyongyang varias de -3 °C til -13 °C en januaro (vintro), e de 20 °C til 29 °C en agosto (somero).

La maxim extensa fluvio esas Amok, kun 790 km, di qui 678 km esas navigebla.

Ekonomio

 Precipua artiklo: Ekonomio di Nord-Korea

La maxim importanta exportacuri: minerali (magnezo, fero e karbo), metala produkturi, armi, militala garnituri, stofi, pesko-produkturi.

Demografio

L'expektita vivo-duro:

  • di viri: 68 yari
  • di mulieri: 74 yari
 Ica seciono esas vakua, nesuficante detaloza o nekompleta. Vua helpo esas bonvenanta!

Kulturo

Nord-Korea dividas lua tradicionala kulturo kun Sud-Korea, ma nun-tempala kulturo pos 1945 en la du landi esas diferanta. La guverno di Nord-Korea kontrolas lua literaturo ed arto.

En 2004 Unionita Nacioni deklaris la komplexo di tombi en Goguryeo kulturala patrimonio di la homaro.

Nord-Korea oficale esas ateista stato, tamen la habitantaro praktikas budismo, Konfucianismo, e Kristanismo.

Referi

  1. ↑ United Nations Statistics Division: Preliminary results of the 2008 Census in People's Republic of Korea
  2. ↑ http://news.joins.com/article/686/4109686.html
  3. ↑ http://rki.kbs.co.kr/english/korea/aboutkorea/korea_abouthistory.htm
  4. ↑ "Economic growth and human production in North Korea (1945-1992)" United Nations developing program
  5. ↑ http://www.iie.com/publications/wp/99-2.pdf
Commons
Commons
Commons havas kontenajo relatante a:


v · d · m
Nedependanta e dependanta teritorii en Azia
Suverena statiAfganistan • Azerbaijan • Bahrain • Bangladesh • Brunei • Bhutan • Chinia • Estal Timor • Filipini • India • Indonezia • Iran • Irak • Israel • Japonia • Jordania • Kambodja • Kazakstan • Kirgizistan • Kuwait • Laos • Libano • Malaizia • Maldivi • Myanmar • Mongolia • Nepal • Nord-Korea • Oman • Pakistan • Katar • Saudi-Arabia • Singapur • Siria • Sri Lanka • Sud-Korea • Tajikistan • Tailando • Taiwan • Turkmenistan • Turkia • Unionita Araba Emirii • Uzbekistan • Vietnam • Yemen
Stati kun restriktita agnosko Abkhazia • Republiko Arcah • Turka republiko di Norda Chipro • Sud-Osetia • Taiwan
Nesuverena teritorii, inkluzite
regioni kun specala stando en Chinia		 Australia: Insulo Christmas • Insuli Cocos (Keeling)
P R Chinia: Hong Kong • Makau
Unionita Rejio: Akrotiri e Dhekelia • Britaniana teritorio che Indiana Oceano
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=Nord-Korea&oldid=911622"