Historio di Belize: Diferi inter la revizi

De Wikipedio
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
1xy0a yari => yari 1xy0ma
Fry1989 (diskutez | kontributadi)
File renamed. (GlobalReplace v0.6.5)
Lineo 6: Lineo 6:
Dum kelka tempo eventis konflikti inter [[Anglia|Angli]] e Hispani pri Yukatan. Fine Britaniani kaptis la regiono pos milito, en [[1796]]. [[Sklaveso]] abolisesis en Britanian imperio en [[1838]]. Tamen, poka kozi chanjis por la laboristi en la regiono di Belize. En [[1862]] [[Unionita Rejio]] formale deklaris Belize kolonio di Britaniana Krono, subordinita a [[Jamaika]]. Kom kolonio, Belize komencis atraktar kolokinti, exemple l'entraprezo ''Belize Estate e Produce Company'', qua divenis proprietero di cirkume 50% de la [[privata proprieto|privata proprieti]] di Belize.
Dum kelka tempo eventis konflikti inter [[Anglia|Angli]] e Hispani pri Yukatan. Fine Britaniani kaptis la regiono pos milito, en [[1796]]. [[Sklaveso]] abolisesis en Britanian imperio en [[1838]]. Tamen, poka kozi chanjis por la laboristi en la regiono di Belize. En [[1862]] [[Unionita Rejio]] formale deklaris Belize kolonio di Britaniana Krono, subordinita a [[Jamaika]]. Kom kolonio, Belize komencis atraktar kolokinti, exemple l'entraprezo ''Belize Estate e Produce Company'', qua divenis proprietero di cirkume 50% de la [[privata proprieto|privata proprieti]] di Belize.


[[Arkivo:Flag_of_British_Honduras_(1919-1981).svg|thumb|250px|left|Flago di Britaniana Honduras.]]
[[Arkivo:Flag of British Honduras (1919–1981).svg|thumb|250px|left|Flago di Britaniana Honduras.]]
L'exploro di [[ligno]], note [[mahagono]], esis la precipua ekonomial agado di la kolonio, ma preske sufris krako dum la [[yari 1930ma]], pos l'[[ekonomiala krizo di 1929]]. L'ekonomiala situo plubonigis dum la [[Duesma mondomilito]], kande granda nombro di Belizeani eniris l'armeo, o kunlaboris kun laboro por la militala esforco. Pos la milito, l'ekonomio divenis itere stagnita. La decido di [[Unionita Rejio]] pri diminutar la valoro dil Dolaro di Honduras (lokala valuto) maladesis la situo di ekonomio ed enduktis la kreado di ''People's Committee'' (populala komitato), partiso qua defensis [[nedependo]]. La sucedinto di Populala Komitato, ''People's United Party'' - PUP - demandis konstitucala reformi por grantar yuro pri voto por omna adulti.
L'exploro di [[ligno]], note [[mahagono]], esis la precipua ekonomial agado di la kolonio, ma preske sufris krako dum la [[yari 1930ma]], pos l'[[ekonomiala krizo di 1929]]. L'ekonomiala situo plubonigis dum la [[Duesma mondomilito]], kande granda nombro di Belizeani eniris l'armeo, o kunlaboris kun laboro por la militala esforco. Pos la milito, l'ekonomio divenis itere stagnita. La decido di [[Unionita Rejio]] pri diminutar la valoro dil Dolaro di Honduras (lokala valuto) maladesis la situo di ekonomio ed enduktis la kreado di ''People's Committee'' (populala komitato), partiso qua defensis [[nedependo]]. La sucedinto di Populala Komitato, ''People's United Party'' - PUP - demandis konstitucala reformi por grantar yuro pri voto por omna adulti.



Versiono ye 20:38, 3 feb. 2019

Maya konstrukturo en El Caracol, Belize.

Ante l'arivo di Europani, Maya populi habitis la regiono di nuna Belize. Ante la yaro 1000 cirkume 400 mil personi vivis en ta regiono. Hispania komencis konquestar la peninsulo di Yukatan en 1527. Tamen, Maya populi rezistis la konquesto.

Dum la 17ma yarcento Hispaniana misioneri establisis kirki en Maya urbeti. Samatempe, en 1638 Angla e Skota pirati establisis su en la regiono por atakar Hispaniana navi, e pose por explorar mahagono. En 1642 ed itere en 1648 pirati atakis Salamanca de Bacelar (nune Bacalar, Quintana Roo, en Mexikia), sideyo di Hispaniana guvernerio en la peninsulo di Yukatan. Kom rezulto Hispaniani abandonis Yukatan.

Dum kelka tempo eventis konflikti inter Angli e Hispani pri Yukatan. Fine Britaniani kaptis la regiono pos milito, en 1796. Sklaveso abolisesis en Britanian imperio en 1838. Tamen, poka kozi chanjis por la laboristi en la regiono di Belize. En 1862 Unionita Rejio formale deklaris Belize kolonio di Britaniana Krono, subordinita a Jamaika. Kom kolonio, Belize komencis atraktar kolokinti, exemple l'entraprezo Belize Estate e Produce Company, qua divenis proprietero di cirkume 50% de la privata proprieti di Belize.

Flago di Britaniana Honduras.

L'exploro di ligno, note mahagono, esis la precipua ekonomial agado di la kolonio, ma preske sufris krako dum la yari 1930ma, pos l'ekonomiala krizo di 1929. L'ekonomiala situo plubonigis dum la Duesma mondomilito, kande granda nombro di Belizeani eniris l'armeo, o kunlaboris kun laboro por la militala esforco. Pos la milito, l'ekonomio divenis itere stagnita. La decido di Unionita Rejio pri diminutar la valoro dil Dolaro di Honduras (lokala valuto) maladesis la situo di ekonomio ed enduktis la kreado di People's Committee (populala komitato), partiso qua defensis nedependo. La sucedinto di Populala Komitato, People's United Party - PUP - demandis konstitucala reformi por grantar yuro pri voto por omna adulti.

En 1954 komencis konstitucala reformi, e rezultis la kreado di nova konstituco 10 yari pose. Unionita Rejio grantis propra guvernerio a Belize en 1964, e George Cadle Price, chefo di PUP, divenis chefa ministro di lando. En 1973 nomo di kolonio esis chanjita de Britaniana Honduras vers Belize. Fine Belize divenis nedependanta ye la 28ma di septembro 1981, ma Guatemala refuzis aceptar la nedependo. Cirkum 1 500 Britaniana soldati restis en Belize por grantar lua nedependo.

Kun George Cadle Price kom lua chefo, PUP vinkis tota l'elekti til 1984, kande la partiso United Democratic Party - UDP - vinkis elekto e Manuel Esquivel divenis chefministro. Price itere ganis povo per l'elekti di 1989, ma en 1993 Esquivel e lua UDP itere vinkis. En 1994 lasta Britaniana soldati foriris Belize.

En 1998 la partiso People's United Party ganis l'elekti, e Said Musa divenis chefministro. Il promisis plubonigar l'ekonomiala stando dil sudo di la lando. En 2005 eventis protesti kontre la guverno dil partiso People's United Party, pro la propozita augmento di imposti. En 2008, Dean Barrow, del partiso UDP, divenis l'unesma chefministro negra di Belize.