Asuncion: Diferi inter la revizi

De Wikipedio
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
Nula rezumo di redakto
Lineo 1: Lineo 1:
{{Urbi
{{Urbi
| nomo= Asunción
| nomo = Asunción
| Flago = Bandera de Asunción (Paraguay).png
| Flago = Bandera de Asunción (Paraguay).png
| Blazono = Escudo de Asunción (Paraguay).png
| Blazono = Escudo de Asunción (Paraguay).png
| Imajo= Asuncion_Montage.jpg
| Imajo = Asuncion_Montage.jpg
| TextodilImajo= Kelk imaji pri Asunción.
| TextodilImajo = Kelk imaji pri Asunción.
| Lando= Paraguay
| Lando = Paraguay
| Shablono_lando= {{PRY}}
| Shablono_lando = {{PRY}}
| Regiono=
| Regiono =
| FonditaYe=
| FonditaYe =
| FonditaDa=
| FonditaDa =
| Latitudo= 25°16' S
| Latitudo = 25°16' S
| Longitudo= 57°40' W
| Longitudo = 57°40' W
| Altitudo= 43
| Altitudo = 43
| Surfaco= 117
| Surfaco = 117
| Habitanti = {{formatnum:522287}}
| Habitanti = {{formatnum:522287}}
| Yaro= 2019
| Yaro = 2019
| Denseso di habitantaro = {{formatnum:4480}}
| Denseso di habitantaro= {{formatnum:4480}}
| Horala_zono= -4
| Horala_zono = -4
| Mapo= Paraguay-CIA WFB Map.png
| Mapo = Paraguay-CIA WFB Map.png
| Urbestro = Mario Ferreiro (PRF)
| Urbestro = Mario Ferreiro (PRF)
| Reto= www.mca.gov.py
| Reto = www.mca.gov.py
}}
}}
[[Arkivo:Paraguay-001.jpg|thumb|left|250px|Centro di Asunción, Paraguay.]]
[[Arkivo:Paraguay-001.jpg|thumb|left|250px|Centro di Asunción, Paraguay.]]
'''Asuncion''' ([[Hispana linguo|Hispane]]: ''Asunción'') esas [[chef-urbi|chef-urbo]] e maxim populoza urbo di [[Paraguay]]. Ol havis {{formatnum:522287}} habitanti en [[2019]]. Lua totala [[surfaco]] esas 117 km². L'urbo esas sideyo por Exekutiva, Legifala e Judiciala povi de Paraguay, e la precipua komercala ed industriala centro di lando, e lua precipua [[portuo]]. Ol esas autonoma urbo, e apartenas a nula departmento de Paraguay.
'''Asuncion''' ([[Hispana linguo|Hispane]]: ''Asunción'') esas [[chef-urbi|chef-urbo]] e maxim populoza urbo di [[Paraguay]]. Ol havis {{formatnum:522287}} habitanti en [[2019]]. Lua totala [[surfaco]] esas 117 km². L'urbo esas sideyo por Exekutiva, Legifala e Judiciala povi de Paraguay, e la precipua komercala ed industriala centro di la lando, e lua precipua [[portuo]]. Ol esas autonoma urbo, e apartenas a nula departmento de Paraguay.


== Historio ==
== Historio ==
Asuncion esas un ek la maxim anciena urbi de [[Sud-Amerika]]. En [[1537]] [[Hispania|Hispanian]] exploreri konstruktis fuorto hike lor la Festo di Asunciono (ye la [[15ma di agosto|15ma agosto]]), e baptis ol kun la plena nomo ''Nuestra Señora de la Asunción'' (Nia Siorino dil Asunciono).
Asuncion esas un ek la maxim anciena urbi de [[Sud-Amerika]]. En [[1537]] [[Hispania|Hispanian]] exploreri konstruktis fuorto hike lor la Festo di Asunciono (ye la [[15ma di agosto|15ma agosto]]), e baptis ol kun la plena nomo ''Nuestra Señora de la Asunción'' (Nia Damo dil Asunciono).


Asunción divenis konocita kom "la matro di la urbi", pro ke dum la konquesto di Amerika multa expedicioni departis de ol por fondar nova urbi en la kolonii Hispana, exemple [[Buenos Aires]] (rifondita en 1580), [[Córdoba (Arjentinia)|Córdoba]], [[Santa Fe (Arjentinia)|Santa Fe]] e [[Santa Cruz de la Sierra]].
Asunción divenis konocita kom "la matro di la urbi", pro ke dum la konquesto di Amerika multa expedicioni departis de ol por fondar nova urbi en la kolonii Hispana, exemple [[Buenos Aires]] (rifondita en 1580), [[Córdoba (Arjentinia)|Córdoba]], [[Santa Fe (Arjentinia)|Santa Fe]] e [[Santa Cruz de la Sierra]].
Lineo 51: Lineo 51:
Asuncion jacas an la sinistra rivo dil [[fluvio Paraguay]], inter la [[latitudo|latitudi]] 25°15' e 25°20' S, e la [[longitudo|longitudi]] 57°30' e 57°40' W. La fluvio Paraguay formacas "bayo" proxim la centro dil urbo. La mezavalora [[altitudo]] dil urbo esas 43 m adsur la maro, ed ol okupas 7 kolini (''lomas''). Multa migranta uceli eskalas ibe dum la vintro.
Asuncion jacas an la sinistra rivo dil [[fluvio Paraguay]], inter la [[latitudo|latitudi]] 25°15' e 25°20' S, e la [[longitudo|longitudi]] 57°30' e 57°40' W. La fluvio Paraguay formacas "bayo" proxim la centro dil urbo. La mezavalora [[altitudo]] dil urbo esas 43 m adsur la maro, ed ol okupas 7 kolini (''lomas''). Multa migranta uceli eskalas ibe dum la vintro.


Segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger]], la [[klimato]] di Asuncion esas [[subtropikala klimato|subtropikala humida]]. Lua mezavalora yarala [[temperaturo]] esas 23°C e lua mezavalora [[pluvo-quanto]] esas 1400 mm omnayare. Dum la [[somero]] la mezavalora temperaturo esas 28°C, dum ke dum la [[vintro]] esas 18°C. La pluvozeso diminutas dum la vintro.
Segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger]], la [[klimato]] di Asuncion esas [[subtropikala klimato|subtropikala humida]]. Lua mezavalora yarala [[temperaturo]] esas 23°C e lua mezavalora [[pluvo-quanto]] esas 1400 mm omnayare. Dum la [[somero]] la mezavalora temperaturo esas 28°C, dum ke dum la [[vintro]] esas 18°C. La pluvo-quanto diminutas dum la vintro.


== Demografio ==
== Demografio ==
Cirkume 30% de la habitantaro di Paraguay vivas en Asuncion, e 65% de lua habitanti evas min kam 30 yari.<ref>http://www.mec.gov.py/cmsmec/?page_id=2719</ref>. Cirkume 90% del habitantaro esas [[katolikismo|katolika]]. Altra religala grupi esas Mormoni, Mohamedani, Budisti e Judi.
Cirkume 30% de la habitantaro di Paraguay rezidas en Asuncion, e 65% ek lua habitantaro evas min kam 30 yari.<ref>http://www.mec.gov.py/cmsmec/?page_id=2719</ref>. Cirkume 90% del habitantaro esas [[katolikismo|katolika]]. Altra religala grupi esas Mormoni, Mohamedani, Budisti e Judi.


La maxim multa habitanti di Asuncion parolas ambe la linguo Hispana e Guaraní. Ordinare, multi parolas ''Jopará'', mixo di Hispana kun Guaraní.
La maxim multa habitanti di Asuncion parolas ambe la lingui Hispana e Guaraní. Ordinare, multi parolas ''Jopará'', mixo di Hispana kun Guaraní.


== Transporto ==
== Transporto ==
Lineo 66: Lineo 66:


Ne existas linei di [[metroo]] en Asuncion, e granda parto dil urbala transporto facesas per autobusi. Existas poka oficala autobuso-halteyi en Asuncion, ma on povas haltar ul autobuso preske omnaloke del urbo.
Ne existas linei di [[metroo]] en Asuncion, e granda parto dil urbala transporto facesas per autobusi. Existas poka oficala autobuso-halteyi en Asuncion, ma on povas haltar ul autobuso preske omnaloke del urbo.

== Turismo ==
En 2009, plu kam 12 mil personi selektis sep loki del urbo, ek 45, kom "loki di kulturala heredo". Ca loki esas:
[[Arkivo:Palacio de Lopez from above.jpg|thumb|280px|Palaco de Los López.]]
* La palaco de Los López, laboro-loko dil prezidanto di la republiko e sideyo di la prezidanteso, ca edifico konstruktesis de 1857 til 1867.
* La Metropolala Katedralo di Asuncion, inaugurita da [[Carlos Antonio López]] en 1845. Ol dedikesis a Nia Damo dil Asunciono, patronino dil urbo.
* La Katedralo di la Santa Triuno, anke konstruktita dum la guvernisteso di Carlos António López, ed inaugurita en 1854.
* L'edifico dil ''Cabildo'', nune sideyo di la Kulturala Centro di la Republiko, konstruktita dal arkitekto Pascual Urdapilleta dum l'administrado di Carlos Antonio López.<ref>{{cite web|url=https://travel.sygic.com/es/poi/centro-cultural-de-la-republica-el-cabildo-poi:31017|title=Centro Cultural de la República "El Cabildo" |accessdate=23ma di aprilo 2020|language={{es}}}}</ref>


== Referi ==
== Referi ==

Versiono ye 14:24, 23 apr. 2020

Asuncion
Kelk imaji pri Asunción.
Standardo Blazono
Lando: Paraguay
Informo:
Latitudo: 25°16' S
Longitudo: 57°40' W
Altitudo: 43 m
Surfaco: 117 km²
Habitanti: 522 287 (2019)
Denseso di habitantaro: 4 480 hab./km²
Horala zono: UTC-4
Urbestro: Mario Ferreiro (PRF)
Mapo di Asuncion
Oficala retosituo:
www.mca.gov.py
Centro di Asunción, Paraguay.

Asuncion (Hispane: Asunción) esas chef-urbo e maxim populoza urbo di Paraguay. Ol havis 522 287 habitanti en 2019. Lua totala surfaco esas 117 km². L'urbo esas sideyo por Exekutiva, Legifala e Judiciala povi de Paraguay, e la precipua komercala ed industriala centro di la lando, e lua precipua portuo. Ol esas autonoma urbo, e apartenas a nula departmento de Paraguay.

Historio

Asuncion esas un ek la maxim anciena urbi de Sud-Amerika. En 1537 Hispanian exploreri konstruktis fuorto hike lor la Festo di Asunciono (ye la 15ma agosto), e baptis ol kun la plena nomo Nuestra Señora de la Asunción (Nia Damo dil Asunciono).

Asunción divenis konocita kom "la matro di la urbi", pro ke dum la konquesto di Amerika multa expedicioni departis de ol por fondar nova urbi en la kolonii Hispana, exemple Buenos Aires (rifondita en 1580), Córdoba, Santa Fe e Santa Cruz de la Sierra.

Kande Buenos Aires destruktesis dal indijeni en 1541 Hispani fugis ad Asunción, e l'urbo divenis chef-urbo di vasta koloniala provinco, inkluzite tota nuna Paraguayana teritorio, parti de nuna Arjentinia e kelka regioni qui nune apartenas a Brazilia. Pos 1603 Hispana misioneri komencis evangeliizar indijeni en lua linguo: Guarani.

Revolti kontre Hispana dominaco

Cabildo (municipal administreyo) di Asunción, en 1854.

En 1731 eventis l'unesma rebeleso kontre Hispana dominaco, konocita en Hispana kom Revolta de los Comuneros, pos l'ocido dil judiciisto José de Antequera y Castro. Antequera sendesis ad Asunción en 1721 por investigar akuzaji kontre lora guberniestro Diego de los Reyes Balmaseda, e konkluzis ke l'akuzaji esis vera e decidis arestar Reyes Balmaseda. Pose Antequera divenis guberniestro di Paraguay suportita da la municipala konsilistaro (cabildo). Antequera anke akuzis la jezuiti por diversa krimini, ekpulsis li ed sklavigis l'indijeni qui vivis en komoni kreita dal jezuiti. La habitantaro di Asunción suportis ta decidi, ma lora vicerejulo Diego Morcillo ne aceptis l'agadi di Antequera ed imperis la retrosendo di Reyes a povo. La sucedinto di Morcillo, markezo di Castelfuerte, decidis atakar Antequera. Quankam komence Antequera vinkis la trupi de Castelfuerte, ilu decidis renuncar en 1725 e fugar. Kin yari pose, Antequera kaptesis ed ocidesis.

La sucedinto di Antequera kom guberniestro, Martín de Barua, judikesis amiko di la koloniisti ed enemiko di la jezuiti. Kande Barúa remplasesis da Ignacio de Soroeta - judikita kom amiko di la jezuiti ed enemiko di la koloniisti - la habitanti di Asunción ne aceptis to. Fernando de Mómpox y Zayas, amiko di Antequera, deklaris a la habitantaro ke la povo dil populo - el común - esis plu granda kam la povo dil guberniestro, e mem plu granda kam la povo dil rejo. Pos kelka incidenti dum la sequanta yari, Bruno Mauricio de Zabala, lor la guberniestro di Buenos Aires, supresis la revolto.

Pos ke l'informi pri la revoko dil rejulo Fernando la 7ma di Hispania da Napoleonala trupi arivis en Amerika, e pos ke komencis la procedo qua rezultis la nedependo di nuna Arjentinia, dum la nokto di la 14ma til la 15ma di mayo 1811, lora kapitano Pedro Juan Caballero García komandis sucesoza revolto kontre Hispana administrado. Paraguay fine deklaris su nedependanta de Hispania, e Asunción divenis chef-urbo di la lando.

Nedependanta Paraguay

Dum la diktatoreso di José Gaspar Rodríguez de Francia en Paraguay, qua duris til 1840, granda parto dil centro di Asunción demolisesis por rikonstruktesar segun projeto. Pos la Milito di Paraguay Asunción okupesis da Braziliana trupi de 1869 til 1876, e l'urbo itere rikonstruktesis.

Dum la fino dil 19ma e komenco dil 20ma yarcento multa enmigranti de Europa e de Otoman imperio komencis arivar en Asunción. L'urbo itere komencis nova periodo di prospereso. De 1932 til 1935 Paraguay militis kontre Bolivia en la milito dil Chaco, e Asunción divenis loko por sokurso di la vunditi dil milito.

Til la komenco dil yari 1980ma, Asunción esis l'unika urbo di Paraguay kun plu kam 100 mil habitanti. En marto 1991 signatesis ibe la pakto inter Paraguay, Brazilia, Arjentinia ed Uruguay qua originis Mercosur. Asuncion duris kreskar e formacis metropolala regiono kun vicina urbi, konocita kom "Granda Asunción", kun plu kam 2 milion habitanti, cirkume 1/3 del habitantaro di la lando.

Geografio

Panoramo pri Asunción, kun moderna edifici.
Panoramo pri Asunción, kun moderna edifici.

Asuncion jacas an la sinistra rivo dil fluvio Paraguay, inter la latitudi 25°15' e 25°20' S, e la longitudi 57°30' e 57°40' W. La fluvio Paraguay formacas "bayo" proxim la centro dil urbo. La mezavalora altitudo dil urbo esas 43 m adsur la maro, ed ol okupas 7 kolini (lomas). Multa migranta uceli eskalas ibe dum la vintro.

Segun la klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger, la klimato di Asuncion esas subtropikala humida. Lua mezavalora yarala temperaturo esas 23°C e lua mezavalora pluvo-quanto esas 1400 mm omnayare. Dum la somero la mezavalora temperaturo esas 28°C, dum ke dum la vintro esas 18°C. La pluvo-quanto diminutas dum la vintro.

Demografio

Cirkume 30% de la habitantaro di Paraguay rezidas en Asuncion, e 65% ek lua habitantaro evas min kam 30 yari.[1]. Cirkume 90% del habitantaro esas katolika. Altra religala grupi esas Mormoni, Mohamedani, Budisti e Judi.

La maxim multa habitanti di Asuncion parolas ambe la lingui Hispana e Guaraní. Ordinare, multi parolas Jopará, mixo di Hispana kun Guaraní.

Transporto

Areal imajo pri Asunción.
Autobuso-staciono de Asuncion.

Asuncion havas fluviala portuo che la fluvio Paraguay, e ligesas a multa Sud-Amerikana urbi ed altra landi tra lua internaciona aeroportuo, Silvio Pettirossi, distanta 10 km de lua centro, an la vicina urbo Luque.

Quar chosei (1, 2, 3 e 9) ligas Asunción ad altra urbi de la lando ed a la frontieri kun Brazilia, Arjentinia e Bolivia. Existas linei di autobusi qui ligas Asuncion a Brazilia (exemple l'urbi Sao Paulo, Rio de Janeiro, Florianópolis e Brasília), Arjentinia (exemple Buenos Aires, Córdoba), Uruguay, Chili, Bolivia e Peru, ed altra urbi de Paraguay. Li departas del autobuso-staciono nomizita Terminal de Ómnibus de Asunción, distanta cirkume 5 km de lua centrala quartero.

Ne existas linei di metroo en Asuncion, e granda parto dil urbala transporto facesas per autobusi. Existas poka oficala autobuso-halteyi en Asuncion, ma on povas haltar ul autobuso preske omnaloke del urbo.

Turismo

En 2009, plu kam 12 mil personi selektis sep loki del urbo, ek 45, kom "loki di kulturala heredo". Ca loki esas:

Palaco de Los López.
  • La palaco de Los López, laboro-loko dil prezidanto di la republiko e sideyo di la prezidanteso, ca edifico konstruktesis de 1857 til 1867.
  • La Metropolala Katedralo di Asuncion, inaugurita da Carlos Antonio López en 1845. Ol dedikesis a Nia Damo dil Asunciono, patronino dil urbo.
  • La Katedralo di la Santa Triuno, anke konstruktita dum la guvernisteso di Carlos António López, ed inaugurita en 1854.
  • L'edifico dil Cabildo, nune sideyo di la Kulturala Centro di la Republiko, konstruktita dal arkitekto Pascual Urdapilleta dum l'administrado di Carlos Antonio López.[2]

Referi