Historio di Egiptia: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo

← Plu anciena versiono Plu recenta versiono →

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita

Lineo-formo

Versiono ye 18:56, 26 apr. 2020

Egiptia havas tre longa historio e judikesas kom un ek la "bersili" di homala kulturo. Restaji pri homala agadi de Paleolitiko (cirkume 35.500 til 30.000 yari ante nun) trovesis en lua teritorio. Dum mezolitiko Halfan-kulturo prosperis en la valo dil Nilo de 18l000 til 15,000 yari aK. En la regiono di Der Tasa, Alta Egiptia, on trovis restaji de Tasiana-kulturo, qua existis cirkume 4.500 yari aK. Multa altra kulturi prosperis dum yarcenti en Alta e Basa Egiptia.

Cirkume 3.900 yari ante Kristo, Sahara divenis plu arida, e multa populi enmigris vers la valo dil Nilo. Cirkume la yaro 3.150 aK, faraono (rejulo) Menes fondis l'unesma dinastio. Ne esas klara se Menes esas la sama faraono konocita kom Narmer, qua anke judikesas kom un ek la faraoni qui unigis Egiptia.

Egiptiana kulturo - religio, arto, linguo, kustumi - prosperis dum la tri sequanta yarmili. L'unesma quar dinastii konstruktis multa piramidi, inkluzite la piramido di Djoser (de la triesma dinastio) e la piramidi di Giza (de la quaresma dinastio). La periodo historiale konocata kom Anciena Dinastio od Anciena Imperio duris de cirkume 2.700 til cirkume 2.200 aK. Dum ca epoko konstruktesis la piramidi di Djoser e de Giza.

L'unesma periodo nomizita "Meza Egiptia" iras de cirkume 2155 aK til 2040 aK. La granda inundadi del fluvio Nilo e la stabila administrado adportis richeso a l'imperio, nome dum la regno dil faraono Amenemhat la 3ma. Dum la nomizita "duesma Meza Egiptia" (2040 aK til 1650 aK), l'imperio invadesis dal populo Hykso, de raso Semita, qua fondis nova chef-urbo en Avaris, proxim la komenco dil delto di Nilo. Le Hykso ekpulsesis de la regiono da Ahmose la 1ma, qua fondis l'Okesma dinastio cirkume 1549 aK.

La nomizita "Nova Rejio" komencis c. 1550 aK ed iris til c. 1070 aK. Dum ca epoko, Egiptian imperio expansis su a Nubia ed al Oriento (nuna Palestina, Israel, Siria, Libano). Importanta faraoni, exemple Hatshepsut, Tutmosis la 3ma ed Akhenaton regnis dum ca epoko.

Kronologiala periodi di Egiptia:

Triesma Meza periodo, 21ma—24ma dinastii: 1080 aK—712 aK.
Pos-Egiptiana periodo, 25ma—31ma dinastii: 712 aK—332 aK.
Helena periodo: 332 aK—c. 300 pK.
Kopta periodo: c. 300—641.
Araba periodo: 641—.

Nova imperio

Segun tradiciono, la batalio di Megido eventis ye la 9ma di mayo 1457 aK; ol esis la maxim frua batalio qua esis fidinde registrata. Rebeleso kontre Egiptia, de vasala stati Kanaan, Mitanni, Megido e Kadesh, sequis la komenco di la regno di faraono Thutmose la 3ma. L'Egiptian armeo, komandita dal faraono Thutmoses, militis kontre la rebela stati, komandita dal rejulo di Kadesh. L'Egiptian armeo esis vinkoza, e la rebela armeo esis dispersata. Pos ca evento, Thutmose establisis sua dominacado e l'Egiptian imperio divenis plu granda.

20ma yarcento

Moderna Egiptia divenis nedependanta de Unionita Rejio ye la 28ma di februaro 1922, kom monarkio. Pos la 18ma di junio 1953 ol divenis republiko.

Historio di Afrika

@@ Lineo 1: / Lineo 1: @@
 [[Arkivo:Predynastic_collage.png|thumb|150px|Predinastiala restaji trovita en Egiptia.]]
+[[Egiptia]] havas tre longa historio e judikesas kom un ek la "bersili" di homala kulturo. Restaji pri homala agadi de [[Paleolitiko]] (cirkume 35.500 til 30.000 yari ante nun) trovesis en lua teritorio. Dum [[mezolitiko]] Halfan-kulturo prosperis en la valo dil [[Nilo]] de 18l000 til 15,000 yari aK. En la regiono di Der Tasa, Alta Egiptia, on trovis restaji de Tasiana-kulturo, qua existis cirkume 4.500 yari aK. Multa altra kulturi prosperis dum yarcenti en Alta e Basa Egiptia.
+Cirkume 3.900 yari ante Kristo, [[Sahara]] divenis plu arida, e multa populi enmigris vers la valo dil Nilo. Cirkume la yaro 3.150 aK, [[faraono]] (rejulo) Menes fondis l'unesma dinastio. Ne esas klara se Menes esas la sama faraono konocita kom Narmer, qua anke judikesas kom un ek la faraoni qui unigis Egiptia.
-[[Egiptia]] havas tre longa historio e konsideresas un ek la "bersili" di homala kulturo. Restaji pri homala agadi de [[Paleolitiko]] (cirkume 35.500 til 30.000 yari ante nun) trovesis en lua teritorio. Dum [[mezolitiko]] Halfan-kulturo prosperis en la valo dil [[Nilo]] de 18l000 til 15,000 yari aK. En la regiono di Der Tasa, Alta Egiptia, on trovis restaji de Tasiana-kulturo, qua existis cirkume 4.500 yari aK. Multa altra kulturi prosperis dum yarcenti en Alta e Basa Egiptia.
+Egiptiana kulturo - [[religio]], [[arto]], [[linguo]], kustumi - prosperis dum la tri sequanta yarmili. L'unesma quar dinastii konstruktis multa [[piramido|piramidi]], inkluzite la [[piramido di Djoser]] (de la triesma dinastio) e la [[piramidi di Giza]] (de la quaresma dinastio). La periodo historiale konocata kom Anciena Dinastio od Anciena Imperio duris de cirkume 2.700 til cirkume 2.200 aK. Dum ca epoko konstruktesis la [[piramido|piramidi]] di Djoser e de Giza.
-Cirkume 3.900 yari ante Kristo, [[Sahara]] divenis plu arida, e multa populi enmigris vers la valo dil Nilo. Cirkume la yaro 3.150 aK, [[faraono]] (rejulo) Menes fondis l'unesma dinastio. Ne esas klara se Menes esas la sama faraono konocita kom Narmer, qua anke konsideresas un ek la faraoni qui unigis Egiptia.
+L'unesma periodo nomizita "Meza Egiptia" iras de cirkume 2155 aK til 2040 aK. La granda inundadi del fluvio [[Nilo]] e la stabila administrado adportis richeso a l'imperio, nome dum la regno dil [[faraono]] Amenemhat la 3ma. Dum la nomizita "duesma Meza Egiptia" (2040 aK til 1650 aK), l'imperio invadesis dal populo Hykso, de raso Semita, qua fondis nova chef-urbo en Avaris, proxim la komenco dil delto di Nilo. Le Hykso ekpulsesis de la regiono da Ahmose la 1ma, qua fondis l'Okesma dinastio cirkume 1549 aK.
-Egiptiana kulturo - [[religio]], [[arto]], [[linguo]], kustumi - prosperis dum la tri sequanta yarmili. L'unesma quar dinastii konstruktis multa [[piramido|piramidi]], inkluzite la [[piramido di Djoser]] (de la triesma dinastio) e la [[piramidi di Giza]] (de la quaresma dinastio). La periodo historiale konocita kom Anciena Dinastio od Anciena Imperio duris de cirkume 2.700 til cirkum 2.200 aK.
+La nomizita "Nova Rejio" komencis c. 1550 aK ed iris til c. 1070 aK. Dum ca epoko, Egiptian imperio expansis su a [[Nubia]] ed al Oriento (nuna [[Palestina]], [[Israel]], [[Siria]], [[Libano]]). Importanta faraoni, exemple [[Hatshepsut]], Tutmosis la 3ma ed [[Akhenaton]] regnis dum ca epoko.
 Kronologiala periodi di Egiptia:
-* Anciena imperio, 3ma—6ma dinastii: 2665 aK—2155 aK.
-* Unesma Meza periodo, 7ma—10ma dinastii: 2155 aK—2040 aK.
-* Meza imperio, 11ma—14ma dinastii: 2040 aK—1650 aK.
-* Duesma Meza periodo, 15ma—17ma dinastii: 1650 aK—1554 aK.
-* Nova imperio, 18ma—20ma dinastii: 1554 aK—1080 aK.
 * Triesma Meza periodo, 21ma—24ma dinastii: 1080 aK—712 aK.
 * Pos-Egiptiana periodo, 25ma—31ma dinastii: 712 aK—332 aK.