Washington D.C.: Diferi inter la revizi
+texto |
+texto, refero/referi |
||
| Lineo 1: | Lineo 1: | ||
{{por altra senco|altra urbi, personi, edc. kun la nomo '''Washington'''|[[Washington]]}} |
{{por altra senco|altra urbi, personi, edc. kun la nomo '''Washington'''|[[Washington]]}} |
||
{{Urbi |
{{Urbi |
||
|nomo = Washington D.C. |
|nomo = Washington D.C. |
||
|Flago = Flag of the District of Columbia.svg |
|Flago = Flag of the District of Columbia.svg |
||
|Blazono= Seal of the District of Columbia.svg |
|Blazono = Seal of the District of Columbia.svg |
||
|Imajo = DCmontage4.jpg |
|Imajo = DCmontage4.jpg |
||
|TextodilImajo = Kelk imaji pri Washington D.C. |
|TextodilImajo = Kelk imaji pri Washington D.C. |
||
|Shablono_lando = {{USA}} |
|Shablono_lando = {{USA}} |
||
|Tipodisubdividuro |
|Tipodisubdividuro = |
||
|Regiono2 |
|Regiono2 = |
||
|Surfaco |
|Surfaco = 177 |
||
|Habitanti= 693972 |
|Habitanti = 693972 |
||
|Yaro= 2017 |
|Yaro = 2017 |
||
|Denseso di habitantaro |
|Denseso di habitantaro= 4389 |
||
|Latitudo= 38°53'42" N |
|Latitudo = 38°53'42" N |
||
|Longitudo= 77°02'12" W |
|Longitudo = 77°02'12" W |
||
|Altitudo= 0 |
|Altitudo = 0 til 125 |
||
|Chefurbo |
|Chefurbo = |
||
|Disto = |
|||
|Distanco= |
|||
|Urbestro= Muriel Bowser (D) |
|Urbestro = Muriel Bowser (D) |
||
|Horala_zono= UTC-5<br><small>(UTC-4 dum la somero) |
|Horala_zono = UTC-5<br><small>(UTC-4 dum la somero) |
||
|Reto = www.dc.gov |
|Reto = www.dc.gov |
||
|Mapo= DC locator map with state names w usmap.png |
|Mapo = DC locator map with state names w usmap.png |
||
}} |
}} |
||
'''Washington D.C.''' esas chef-urbo di [[Usa]] per lego de 1790 e fakte de 1801, su situante en la federala distrikto '''District of Columbia'''. Ol kreesis de |
'''Washington D.C.''' esas chef-urbo di [[Usa]] per lego de 1790 e fakte de 1801, su situante en la federala distrikto '''District of Columbia'''. Ol kreesis de tereni del stati [[Maryland]] e [[Virginia]], qua ja enhavis l'urbi Georgetown ed Alexandria. Granda parti di Alexandria pose retrodonesis a Virginia. La [[Blanka Domo]] (''White House''), oficala domo dil predizanto di Usa, e l'edifico dil [[parlamento]] (''United States Capitol''), jacas ambe in Washington D.C. Segun statistiki dil yaro 2017, l'urbo havis {{formatnum:693972}} habitanti<ref name=quickfacts>{{cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/DC |title=QuickFacts: District of Columbia |date=1ma di julio 2017 |publisher=[[Usana Kontado-Ministerio|U.S. Census Bureau]] |accessdate= 11ma di oktobro 2018}}</ref>. Lua tota surfaco esas 177 km². |
||
Franca arkitekto [[Pierre Charles L'Enfant]] projetis la urbo en [[1791]]. Ol |
Franca arkitekto [[Pierre Charles L'Enfant]] projetis la urbo en [[1791]]. Ol nomizesis pro [[George Washington]] ([[1732]] til [[1799]]), l'unesma [[Listo di prezidanti di Usa|prezidanto di Usa]]. Onu neformale ofte nomas la chef-urbo nur '''Washington''' o '''D.C.''' (quale ''di-si'' [di.si]). |
||
==Historio== |
==Historio== |
||
Diversa tribui del populo ''Piscataway'' di lingui Algonquiana habitis regioni vicina al [[fluvio Potomac]] kande l'[[Europa]]ni arivis ibe dum la [[17ma yarcento]]. Un ek |
Diversa tribui del populo ''Piscataway'' di lingui Algonquiana habitis regioni vicina al [[fluvio Potomac]] kande l'[[Europa]]ni arivis ibe dum la [[17ma yarcento]]. Un ek ca tribui, konocata kom ''Nacotchtank'', habitis apud la rivero Anacostia, an la nuna Distrikto Kolumbia. Pro konflikti kun la koloniigisti, la tribuo diplasis su a la nuna [[Maryland]]. |
||
En lua esayo ''Federalist N° 43'' de la 23ma di januaro [[1788]], [[James Madison]] argumentis ke la nova federala guvernerio bezonus krear chef-urbo por la |
En lua esayo ''Federalist N° 43'' de la 23ma di januaro [[1788]], [[James Madison]] argumentis ke la nova federala guvernerio bezonus krear nova chef-urbo por la naciono, por mantenar su sekura. Kin yari ante, soldati qui ne recevis pago siejis la Kongreseyo di [[Philadelphia]] dum renkontro di lua membri. To emfazis la bezono pri kreado di chef-urbo en teritorio separita de irga stato, por ne dependar de altri por sua propra sekureso. |
||
[[Arkivo:Dcmapanimated.gif|thumb|200px|left|Progreso dil teritorio di Washington D.C.]] |
[[Arkivo:Dcmapanimated.gif|thumb|200px|left|Progreso dil teritorio di Washington D.C.]] |
||
| Lineo 42: | Lineo 42: | ||
Kande komencis l'[[interna milito di Usa]] en 1861 la federala guverno expansis e la habitantaro di Washington D.C. augmentis, inkluzite pro granda eniro di liberigita sklavi.<ref name="Dodd">{{cite book |last=Dodd |first=Walter Fairleigh|publisher=John Byrne & Co.|title=The government of the District of Columbia|year=1909 |location=Washington, D.C.|url=https://books.google.com/books?id=_29DAAAAIAAJ |pages=40–45}}</ref> En 1862, lora prezidanto [[Abraham Lincoln]] signatis lego qua liberigis omna sklavi che distrikto Kolumbia. |
Kande komencis l'[[interna milito di Usa]] en 1861 la federala guverno expansis e la habitantaro di Washington D.C. augmentis, inkluzite pro granda eniro di liberigita sklavi.<ref name="Dodd">{{cite book |last=Dodd |first=Walter Fairleigh|publisher=John Byrne & Co.|title=The government of the District of Columbia|year=1909 |location=Washington, D.C.|url=https://books.google.com/books?id=_29DAAAAIAAJ |pages=40–45}}</ref> En 1862, lora prezidanto [[Abraham Lincoln]] signatis lego qua liberigis omna sklavi che distrikto Kolumbia. |
||
Cirkume 1870 la habitantaro dil urbo kreskis 75% ante l'antea [[demografiala kontado]], til atingar preske 132 mil personi.<ref name="histpop">{{cite web|title=Historical Census Statistics on Population Totals By Race, 1790 to 1990|publisher=United States Census Bureau|url=https://web.archive.org/web/20110804230047/http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/tab23.pdf}}</ref> Malgre lua habitantala kresko, ol duris havar desneta stradi, ed indijis bona saneso. Kelka kongresisti sujestis translojar la chef-urbo adweste, tamen lora prezidanto [[Ulysses S. Grant]] refuzis to. En 1873, Grant nominis Alexander Robey Shepherd kom guberniestro dil distrikto Kolumbia. Shepherd aprobis granda projeti por modernigar Washington D.C., tamen to bankrotis la urbo. |
|||
En 1888 inauguresis l'unesma sistemo di [[tramveturo|tramveturi]] dil distrikto. Dum la komenco dil [[yari 1900a]] komencis urbala rinovigo, kun skopo plubeligar ol. Dum la [[yari 1930a]] konstruktesis altra publika edifici, memorigili e muzei, kom rezulto dil programo "[[New Deal]]".<ref>{{cite book|last=Gelernter|first=Mark|title=History of American Architecture |year=2001|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-4727-5|url=https://books.google.com/books?id=tCe8AAAAIAAJ|page=248}}</ref> La komenco di la [[duesma mondomilito]] augmentis la quanto di publika oficisti en la urbo, qua atingis {{formatnum:808178}} habitanti en 1950.<ref name="histpop"/> |
|||
En 1961 la Kongreso Usana ratifikesis la 23ma Emendo a la [[konstituco]], qua grantis a Washington D.C. 3 voti en l'elektala kolegio, por elektar la prezidanto e la viceprezidanto di la lando. En 1963 eventis la Granda Marcho vers Washington, qua demandis civila ed ekonomiala yuri por negri e la fino di [[rasismo]] en Usa. La quanto di partopreninti kalkulita varias de 200 mil til 300 mil personi.<ref name=WDL>{{cite web|title=Civil Rights March on Washington, D.C.: Dr. Martin Luther King, Jr., President of the Southern Christian Leadership Conference, and Mathew Ahmann, Executive Director of the National Catholic Conference for Interracial Justice, in a Crowd|url=http://www.wdl.org/en/item/2738/|publisher=World Digital Library}}</ref> |
|||
==Geografio== |
==Geografio== |
||
Versiono ye 00:52, 8 feb. 2021
- Por altra urbi, personi, edc. kun la nomo Washington, videz Washington.
| Washington D.C. | ||
| ||
| Kelk imaji pri Washington D.C. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Usa
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 38°53'42" N | |
| Longitudo: | 77°02'12" W | |
| Altitudo: | 0 til 125 m | |
| Surfaco: | 177 km² | |
| Habitanti: | 693972 (2017) | |
| Denseso di habitantaro: | 4389 hab./km² | |
| Horala zono: | UTCUTC-5 (UTC-4 dum la somero) | |
| Urbestro: | Muriel Bowser (D) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.dc.gov | ||
Washington D.C. esas chef-urbo di Usa per lego de 1790 e fakte de 1801, su situante en la federala distrikto District of Columbia. Ol kreesis de tereni del stati Maryland e Virginia, qua ja enhavis l'urbi Georgetown ed Alexandria. Granda parti di Alexandria pose retrodonesis a Virginia. La Blanka Domo (White House), oficala domo dil predizanto di Usa, e l'edifico dil parlamento (United States Capitol), jacas ambe in Washington D.C. Segun statistiki dil yaro 2017, l'urbo havis 693 972 habitanti[1]. Lua tota surfaco esas 177 km².
Franca arkitekto Pierre Charles L'Enfant projetis la urbo en 1791. Ol nomizesis pro George Washington (1732 til 1799), l'unesma prezidanto di Usa. Onu neformale ofte nomas la chef-urbo nur Washington o D.C. (quale di-si [di.si]).
Historio
Diversa tribui del populo Piscataway di lingui Algonquiana habitis regioni vicina al fluvio Potomac kande l'Europani arivis ibe dum la 17ma yarcento. Un ek ca tribui, konocata kom Nacotchtank, habitis apud la rivero Anacostia, an la nuna Distrikto Kolumbia. Pro konflikti kun la koloniigisti, la tribuo diplasis su a la nuna Maryland.
En lua esayo Federalist N° 43 de la 23ma di januaro 1788, James Madison argumentis ke la nova federala guvernerio bezonus krear nova chef-urbo por la naciono, por mantenar su sekura. Kin yari ante, soldati qui ne recevis pago siejis la Kongreseyo di Philadelphia dum renkontro di lua membri. To emfazis la bezono pri kreado di chef-urbo en teritorio separita de irga stato, por ne dependar de altri por sua propra sekureso.
Ye la 9ma di julio 1790 aprobesis lego nomizita Residence Act, qua aprobis la kreado di la nacionala chef-urbo apud la fluvio Potomac. L'exakta loko selektesus dal prezidanto George Washington, qua signatis la lego ye la 16ma di julio. Formacita per tereni donita dal stati Maryland e Virginia, ye la 9ma di septembro 1791 komencis la konstrukto di la nova chef-urbo, sub inspekto da tri komisiti. La nomo Columbia, homina formo por la nomo "Columbus", selektesis por la distrikto. L'unesma sesiono dil Usana Kongreso eventis en la urbo ye la 17ma di novembro 1800.
En 1801 aprobesis l'"Organika Akto" qua oficale organizis la Distrikto e pozis ol sub exkluziva kontrolo dil centrala guverno. Pluse, l'areo neenkorpigita dal Distrikto organizesis en du komtii: la komtio Washington, este del Potomac, e la komtio Alexandria, weste. Pos l'aprobo dil Akto, la civitani qui rezidis en la Distrikto ne pluse konsideresis habitanti di Maryland o Virginia.
De la 24ma til la 25ma di agosto 1814, l'urbo invadesis dal Britaniani, dum la Milito di 1812. La Kongreseyo, l'edifico dil Fisko e la Blanka Domo, inter altra edifici, brulesis dal invaderi. La maxim multa edifici rikonstruktesis rapide, tamen l'edifico dil Kongreso ne esabis konstruktita komplete kande l'atako eventis. Lua konstrukto kompleteskis en lua nuna aspekto erste en 1868.
Dum la yari 1830a la distrikto Alexandria komencis dekadar, partale pro neglijo dal Kongreso. Alexandria esis importanta loko por la komerco di sklavi, e la habitanti favorebla a sklaveso timis ke l'abolisismani che la Kongreso dekretus fino dil sklaveso en la distrikto, e to depresus pluse lua ekonomio. La civitani di Alexandria peticionis pri la retrodoneso dil distrikto a Virginia.[2] En februaro 1846 la Generala Asemblitaro di Virginia aprobis itere recevar Alexandria, ed ye la 9ma di julio 1846 la Kongreso aprobis retrodonar la teritorio a Virginia. Konseque, la nuna areo dil distrikto konsistas nur ek l'areo cedita da Maryland.
Kande komencis l'interna milito di Usa en 1861 la federala guverno expansis e la habitantaro di Washington D.C. augmentis, inkluzite pro granda eniro di liberigita sklavi.[3] En 1862, lora prezidanto Abraham Lincoln signatis lego qua liberigis omna sklavi che distrikto Kolumbia.
Cirkume 1870 la habitantaro dil urbo kreskis 75% ante l'antea demografiala kontado, til atingar preske 132 mil personi.[4] Malgre lua habitantala kresko, ol duris havar desneta stradi, ed indijis bona saneso. Kelka kongresisti sujestis translojar la chef-urbo adweste, tamen lora prezidanto Ulysses S. Grant refuzis to. En 1873, Grant nominis Alexander Robey Shepherd kom guberniestro dil distrikto Kolumbia. Shepherd aprobis granda projeti por modernigar Washington D.C., tamen to bankrotis la urbo.
En 1888 inauguresis l'unesma sistemo di tramveturi dil distrikto. Dum la komenco dil yari 1900a komencis urbala rinovigo, kun skopo plubeligar ol. Dum la yari 1930a konstruktesis altra publika edifici, memorigili e muzei, kom rezulto dil programo "New Deal".[5] La komenco di la duesma mondomilito augmentis la quanto di publika oficisti en la urbo, qua atingis 808 178 habitanti en 1950.[4]
En 1961 la Kongreso Usana ratifikesis la 23ma Emendo a la konstituco, qua grantis a Washington D.C. 3 voti en l'elektala kolegio, por elektar la prezidanto e la viceprezidanto di la lando. En 1963 eventis la Granda Marcho vers Washington, qua demandis civila ed ekonomiala yuri por negri e la fino di rasismo en Usa. La quanto di partopreninti kalkulita varias de 200 mil til 300 mil personi.[6]
Geografio
Washington D.C. jacas inter la stati Virginia adweste, e Maryland adnorte, adeste ed adsude. Lua reliefo esas plana, kun kelka kolini. La maxim alta punto jacas 125 metri super la marala nivelo. La maxim basa punto jacas an la marala nivelo, apud la fluvio Potomac, qua formacas la naturala frontiero inter la urbo e la stato Virginia.
La klimato di Washington D.C. esas subtropikala humida (Cfa segun la klimatala klasifikuro da Köppen) kun quar sezoni klare definita. La mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 26,6°C, dum ke la mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 2,2°C. Dum la somero la tempesti kun fulmini e kelkafoye tornadi esas frequa. Dum la vintro, nivas mezavalore 381 mm omnayare. La printempo konsideresas la maxim bona sezono, pro la basa humideso dil aero, milda temperaturi e peizaji plu verda.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1009,4 mm, e la maxim pluvoza monato esas mayo, kun mezavalore 101,3 mm.
Transporto
Washington havas plu kam 2.400 km di stradi ed avenui. Lua urbala ferovoyo inauguresis ye la 27ma di marto 1976, e konsistas ek 86 stacioni kun 171,1 km di reli. Union Station esas la precipua treno-staciono dil urbo, e recevas plu kam 70 000 personi omnadie.
Tri aeroportui servas Washington D.C.: L'aeroportuo Ronald Reagan, en Arlington, Virginia recevas domestika flugi. Altra esas l'aeroportuo internaciona Washington Dulles en la stato Virginia, qua jacas jacas 42.3 km weste dil urbo inter la komtii Fairfax e Loudoun. Fine, l'aeroportuo Internaciona Baltimore-Washington Thurgood Marshall en Maryland, 51 km nord-este de Washington D.C.
Referi
- ↑ (1ma di julio 2017) QuickFacts: District of Columbia. U.S. Census Bureau. URL vidita ye la 11ma di oktobro 2018.
- ↑ The American Conflict: A History of the Great Rebellion in the United States Loko di publikigo: Chicago. Pagino/pagini: 142–144
- ↑ The government of the District of Columbia Loko di publikigo: Washington, D.C.. Pagino/pagini: 40–45
- ↑ 4,0 4,1 Historical Census Statistics on Population Totals By Race, 1790 to 1990. United States Census Bureau.
- ↑ History of American Architecture
- ↑ Civil Rights March on Washington, D.C.: Dr. Martin Luther King, Jr., President of the Southern Christian Leadership Conference, and Mathew Ahmann, Executive Director of the National Catholic Conference for Interracial Justice, in a Crowd. World Digital Library.