Unionita Rejio
| Unionita Rejio | ||
| ||
.svg)
|
.svg)
| |
| Standardo di Unionita Rejio | Blazono di Unionita Rejio | |
| Nacionala devizo: | ||
| "Dieu et mon droit" (Franca) "Deo e mea yuro" | ||
| Nacionala himno: | ||
| "God Save the King" (Angliana) "Deo sparas la rejino" | ||
| ||
| UR - obskura-verda Europa - obskura-griza Ne-Europala regini - klara-griza | ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | London | |
| · Habitanti: | 8 278 251 (2007) | |
| Precipua urbo: | London | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Angla | |
| Regionala lingui: | ||
Etnii:
| ||
| · 87.1% | Blankano | |
| · 7.0% | Aziano | |
| · 3.0% | Nigrano | |
| · 2.0% | Mixo | |
| · 0.9% | Altra | |
| Demonimo: | Angliano | |
| Tipo: | Unesala stato, Parlamentala, Konstitucala monarkio | |
| · Rejo: | Charles la 3ma | |
| · Chefministro: | Keir Starmer | |
| Legifantaro: | Parlamento | |
| · Uniono di Anglia e Skotia: | 1ma di mayo 1707 | |
| · Uniono di Granda Britania ed Irlando: | 1ma di januaro 1801 | |
| · Akto pri Liberigo di Irlando: | 5ma di decembro 1922 | |
| · Eniro en EEK: | 1ma di januaro 1973 | |
Surfaco: (79ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 244 820 km² | |
| · Aquo: | 1,34 % | |
Habitanti: (22ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 64 511 000 (2014) | |
| · Denseso di habitantaro: | 246 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Britaniana pundo | |
| · Abreviuro: | GBP
| |
| · Simbolo: | £
| |
| Horala zono: | GMT | |
| · Somero tempo: | BST (UTC+1) | |
| Dato-formato: | dd/mm/yyyy | |
| Veho-latero: | sinistre | |
| Telefono-kodexo: | +44
| |
| ISO: | GB
| |
GBR
| ||
826
| ||
| Reto-domeno: | .uk, .gb | |
Unionita Rejio, kompleta nomo Unionita Rejio di Britania e Nord-Irlando esas insulala lando en nord-westal Europa, che nordal Atlantiko, situita este del insulo Irlando. Ol konsistas ek Britania (Anglia, Skotia e Wals) e Nord-Irlando. Ol posedas 14 transmara teritorii, qui esas traci dil anciena Britanian imperio. Lua chef-urbo esas London.
Unionita Rejio anke administras la sequanta regioni:
- Gibraltar
- St Helena
- Bermuda
- Falklandi
- Insuli Kaiman
- Insuli Turks e Kaikos
- Montserrat
- Anguila
- Britaniana Teritorio dil Indiana Oceano
- Pitkern.
La regioni infre judikesas kom dependanti de Britaniana Krono:
Bazala fakti pri Unionita Rejio.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Historio di Unionita Rejio |
Ye la 1ma di mayo 1707 L'Unionita Rejio Britania[1] kreesis kun la politikala uniono di la rejio Anglia (qua inkluzis Wals) e la rejio Skotia. Ta evento esis la rezulto di la Kontrato di Uniono, signatita ye la 22ma di julio 1706[2]. Preske 1 yarcento pose, Rejio Irlando, dominacita dal Angli pos 1691, unionesis a Britania por formacar L'Unionita Rejio di Britania ed Irlando.
Dum l'unesma yarcento di existo, l'Unionita Rejio esis modelo por developar idei pri parlamentala sistemo, ed anke kontributis por la developo di literaturo, arti e cienco[3]. L'industriala revoluciono anke kontributis por forteskar lando e helpar la kresko di Britaniana Imperio.
Kande Napoléon la 1ma vinkesis, l'Unionita Rejio divenis la maxim povoza lando del mondo, e divenis importanta povo til l'unesma duimo de la 20ma yarcento[4]. Kun Rusa Imperio, Francia, e pos 1917 anke kun Usa, ol kombatis Germana Imperio e lua federiti en l'Unesma mondomilito[5]. La lando subisis perdajo di cirkume 2,5 milion soldati, e finis la milito kun granda exterala debo[6]. La lando recevis delego de la Ligo di la nacioni por administrar ex-Otomana kolonii en Mez-Oriento. Tale, Britaniana Imperio expansis a sua maxim granda vasteso, e kovris 1/5 de la tota surfaco e 1/4 de la totala habitantaro di Tero[7].
Pos l'unesma mondomilito, augmentis konflikto en Irlando, demandante la nedependo dil insulo. Pos la vinko dil partiso Sinn Féin dum la general elekti di 1918 e la milito pri nedependo di Irlando, London fine aceptis la kreo dil Libera Stato Irlando en l'insulo, ecepte en 6 komtii qui formacas la nuna Nord-Irlando, qui decidis durar parto dil Unionita Rejio. En 1927, l'oficala nomo di la lando chanjesis ad Unionita Rejio di Britania e Nord-Irlando. La granda depreso ekonomiala di 1929 komencis anke finir la kompleta rekupero di la lando pos l'unesma mondomilito. La respondo di la lando a la krizo esis l'augmento di kredito e presti kun basa interesti, e la kontrolo di importaci per doganala taxado.
Dum la duesma mondomilito, Unionita Rejio luktis kune la federiti kontre Naziista Germania, e sucesis rezistar malgre violentoza ataki, nome dum la batalio di Britania.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]Unionita Rejio esas konstitucala monarkio. Rejo Charles la 3ma di Unionita Rejio esas la nuna chefo di stato pos la morto di lua matro, rejino Elizabeth la 2ma. Ma fakte la povo apartenas a la chefministro, qua esas la chefo di guvernerio.
La duchambra Parlamento konsistas ek la "Domo dil Ordinari" (House of Commons), qua havas 646 membri qui elektesas direte dal populo, e House of Lords (nun kun 713 membri qui ne-elektesas direte dal populo).
Unionita Rejio ne havas singla skribita konstituco, ma kelka legi, quale la Magna Carta adoptita ye la 15ma di junio 1215 ed altra, judikesas kom ta la bazo di lua konstitucala sistemo.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]Unionita Rejio konsistas ek l'insulo Britania, parto del insulo Irlando, ed altra insuli.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio dil Unionita Rejio |
Unionita Rejio nun esas la 6ma maxim granda ekonomio del mondo e la 3ma maxim granda de Europa, dop Germania e Francia. Ol esis la 9ma maxim granda konsumanto di energio de la mondo en 2006, ma la 15ma maxim granda produktero[8].
Brexit (Brekiro)
[redaktar | redaktar fonto]Unionita Rejio esis membro dil Europana Uniono. En 2016 plebicito organizesis pri Britanian Ekiro de l'Uniono (Brekiro) la lando decidis per streta majoritato livar la Europana Uniono. Pos longa negocii e longa interna debati l'Unionita Rejio livis la Europana Uniono ye la 1ma di januaro 2021.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por julio 2021, Unionita Rejio havis 66 052 076 habitanti. La maxim multa (87,2%) esas blanki. Negri Afrikana, Karibiana o Britaniana esas 3%, Indiani od Indiani-Britaniani esas 2,3%, Pakistanani o Pakistanani-Britaniani esas 1,9%, mestici esas 2%, altri esas 3,7% segun la kontado de 2011.[9] La demografiala kresko kalkultata por 2021 esas 0,48%.[9]
L'oficala linguo di la lando esas Angla. Skota (parolata da 30% del Skoti), Skota Gaelana (parolata da 60 mil personi en Skotia), Walsana (parolata da 20% ek la habitantaro di Wals), Irlandana (parolata da 10% ek la habitantaro di Nord-Irlando) e Kornwalana (parolata da 2 mil o 3 mil habitani di Kornwal) agnoskesas regionale kom oficala.[9]
Segun la sama statistiki, la maxim praktikata religio en Unionita Rejio esas Kristanismo (59,5% ek la habitantaro, inkluzite Anglikani, Katoliki, Presbiteriani e Metodisti). Mohamedani esas 4,4%, Hindui esas 1,3%, altri esas 2%, sen informo 7,2%, e 25,7% informis praktikar nula religio en 2011.[9]
La maxim populoza urbo di la lando esas London. Altra importanta urbi esas Birmingham, Leeds, Glasgow, Sheffield e Manchester. Segun 2001 demografiala kontado, blanka Britaniani esas 85.67% de omna habitantaro. Altra blanki esas 5.27%.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]Kom rezulto di Britaniana imperio, Britaniana influo super altra kulturi esas videbla en Angla linguo parolata che multa regioni, ed anke en la kulturi e la legaro di kelka landi.
Literaturo
[redaktar | redaktar fonto]
Britaniana literaturo esas mondale konocata. En 2005 cikum 206.000 libri publikigesis en la lando. William Shakespeare judikesas kom la maxim importanta dramataro di tota tempi. Altra importanta skriptisti esis Geoffrey Chaucer (14ma yarcento), Thomas Malory (15ma yarcento), la filozofi Thomas More (16ma yarcento) e John Milton (17ma yarcento). En 18ma yarcento Daniel Defoe (autoro di Robinson Crusoe) e Samuel Richardson esis pioniri di moderna novelo. Dum la 19ma yarcento la precipua nomi esis Jane Austen, Mary Shelley, Lewis Carroll, Charles Dickens, Emily Brontë e lua fratini Anne e Charlotte, Thomas Hardy, George Eliot, e la poeti William Blake e William Wordsworth. Inter la precipua nomi de la 20ma yarcento esas H. G. Wells, Rudyard Kipling, D. H. Lawrence, Virginia Woolf, George Orwell, Skota skriptisto Arthur Conan Doyle (kreinto di Sherlock Holmes), T. S. Eliot, Agatha Christie, J. R. R. Tolkien, edc.
Muziko
[redaktar | redaktar fonto]
Pos la yari 1960a Britaniana rock dissendis su em omna parto dil mondo, unesme kom The Beatles, grupo ke vendis plu kam 1 miliardi di kopii de lua muziki til nun ed esas konsiderata la maxim influiva bando en l'historio di populala muziko[10]. Altra important artisti e grupi esas The Rolling Stones, Led Zeppelin, Pink Floyd, Queen, Bee Gees, Elton John (qua vendis plu kam 200 milioni kopiuri de lua muziki), The Who, David Bowie, Eric Clapton, Rod Stewart, e The Police. Plu recente esas Coldplay, Radiohead, Oasis, Muse, Spice Girls, Amy Winehouse ed Adele.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Parliament.uk -
- ↑ Acts of Union with Scotland 1707 - Publikigita da www.parliament.uk.
- ↑ [http://en.wikipedia.org/wiki/Niall_Ferguson Empire: The Rise and Demise of the British World Order, Ferguson, Nial. Basic Books, 2003
- ↑ L. Sondhaus, Navies in Modern World History (London: Reaktion Books, 2004)
- ↑ J. Turner, Britain and the First World War (Abingdon: Routledge, 1988)
- ↑ I. Westwell and D. Cove, eds, History of World War I, Volume 3 (London: Marshall Cavendish, 2002)
- ↑ J. Turner, Britain and the First World War (Abingdon: Routledge, 1988
- ↑ "United Kingdom Energy Profile" U.S. Energy Information Administration
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 United Kingdom - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 11ma di junio 2021. Idiomo: Angla.
- ↑ "Beatles a big hit with downloads" www.belfasttelegraph.co.uk
|
| |
|---|---|
Landi:  Anglia |  Skotia | .svg){kind=small} Nord-Irlando |  Wals
| |
Dependadi de la krono:  Guernsey |  Jersey |  Insulo Man
| |
|
| |
| Membrostati: | Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia | |
| Negocianta stati: | Islando - Montenegro – Norda Makedonia – Serbia – Turkia | |
| Peticionanta stati: | Albania | |
| Potenciala kandidati: | Bosnia e Herzegovina - Kosovo | |
|
|
| Albania | Andora | Austria | Belgia | Bielorusia | Bosnia e Herzegovina | Bulgaria | Chekia | Dania | Estonia | Finlando | Francia | Germania | Grekia | Gruzia | Hispania | Hungaria | Islando | Italia | Kroatia | Latvia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgia | Malta | Moldova | Monako | Montenegro | Nederlando | Norda Makedonia | Norvegia | Polonia | Portugal | Republiko Irlando | Rumania | Rusia | San-Marino | Serbia | Slovakia | Slovenia | Suedia | Suisia | Ukraina | Unionita Rejio | Vatikano | |
| Nesuverena teritorii: Alando | Faero | Gibraltar | Guernsey | Jersey | Insulo Man | Svalbard e Jan Mayen | |