Videz la fonto/fonti por 2024

{{21ma yarcento}}
La yaro '''2024''' (MMXXIV per Romala algarismi) esas [[bisextila yaro]] komencinta ye [[lundio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 24ma yaro de la triesma yarmilo, la 24ma yaro de la 21ma yarcento, e la 5ma yaro de la [[yari 2020a]].

Dum la komenco di ca yaro, l'[[invado di Ukraina da Rusia (2022)|invado di Ukraina da Rusia]], la [[Milito en Sudan (2023)|Milito en Sudan]], l'[[interna milito di Myanmar]] e la [[Milito Israel-Hamas]] duris. Dum la yaro, cirkume 76 landi, qui habitesas da preske 4 miliard individui, havos nacional o regional elekti.

Segun Chiniala [[horoskopo]], 2024 esas la Yaro dil [[Drako]].

== Klimato ed ambiento en 2024 ==
L'efekti di [[klimato|klimatala]] modifikuri, nome [[globala varmesko]], intensigesis en multa loki en 2024. En januaro, duris l'efekti di la [[sikeso]] che Amazoniana regiono di Brazilia. Plu kam 630 mil personi afektesis en 2023<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{pt}}|autoro=Geraldo Campos Jr|url=https://www.poder360.com.br/meio-ambiente/seca-historica-no-norte-tende-a-se-agravar-nas-proximas-semanas/|titulo=Seca histórica no Norte tende a se agravar nas próximas semanas|publikigita ye=7ma di oktobro 2023|editero=Poder360}}</ref>. On previdis ke natural inundadi yarala di Amazoniana riveri esus min intensa kam la mezavalora serio historiala, od admaxime egaleskus ol dum la pluvoza sezono. Altralatere, l'efekti di la sika sezono en la regiono esus plu grava en 2024 kam en 2023<ref>{{extera ligilo|titulo=Seca: Cheia dos rios do Amazonas será menos intensa em 2024, alerta SGB|url=https://www.portaldoholanda.com.br/amazonas/seca-cheia-dos-rios-do-amazonas-sera-menos-intensa-em-2024-alerta-sgb|idiomo={{pt}}|editero=Portal do Holanda|publikigita ye=2ma di aprilo 2024}}</ref>. Fakte, ca previdado konfirmesis en agosto ed en septembro. Ank en januaro komencis serioza [[sikeso]] en [[Zambia]], qua efektigis skarseso di nutrivi ed aquo e judikesis kom la maxim serioza en du yardeki. Prezidanto [[Hakainde Hichilema]] deklaris nacionala dizastro ye la 29ma di februaro<ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=1ma di marto 2024|titulo=Zambia: President Hichilema Declares Drought As A National Disaster and Emergency|url=https://www.lusakatimes.com/2024/03/01/president-hichilema-declares-drought-as-a-national-disaster-and-emergency/|idiomo={{en}}}}</ref>. La sikeso afektis 84 ek la 116 distrikti di la lando. Plu kam 1 milion pueri afektesis.

Ye la 6ma di marto komencis serio di inundadi en [[Pakistan]] ed [[Afganistan]], qui produktis 839 morti, 2154 plusa homi vundita e 40 altri desaparinta til la 16ma di julio. Violentoza pluvegi printempala kontrastis kun exajere sika vintro; sika suli ne absorbis l'aquo efikive, do l'efekti di pluvegi divenis plu grava. En aprilo, eventis neexpektita pluvego sur [[Oman]] ed [[Unionita Araba Emirii]] - UAE. Dum 24 hori, pluvis 254,8 milimetri - to esis la mezavalora [[pluvo-quanto]] expektata por UAE dum la tota yaro<ref name=Dubai>{{extera ligilo|url=https://www.bbc.com/mundo/articles/c51nm89r3zyo|titulo=Qué causó la histórica tormenta que desató el caos en Dubái y generó severas inundaciones en la península arábiga|editero=BBC|idiomo={{es}}|publikigita ye=17ma di aprilo 2024|vidita ye=5ma di mayo 2024}}</ref>. Segun la meteorologiala centro di la lando, ol esis la maxim intensa pluvego enrejistrita dum 75 yari. En [[Oman]], adminime 19 personi mortis pro la pluvegi<ref name=Dubai/>. En estal Afrika, ciklono ''Hidaya'' formacesis ye la 30ma di aprilo proxim [[Seycheli]]. Ol frapis [[Tanzania]] per venti di plu kam 120 km/h ye la 3ma di mayo<ref>{{extera ligilo|url=https://www.msn.com/en-in/news/India/east-africa-floods-cyclone-hidaya-weakens-kenya-tanzania-bear-brunt-of-torrential-rainfall/ar-BB1lQZPC|titulo=East Africa Floods: Cyclone Hidaya weakens; Kenya, Tanzania bear brunt of torrential rainfall|publikigita ye=5ma di mayo 2024}}</ref>. Malgre ne efektigar grandega destruktado, ol esis la 3ma e la maxim intensa ciklono qua frapis la regiono dum la historio.

En aprilo, mayo e junio, ank eventis forta pluvegi en Braziliana stato [[Rio Grande do Sul]], nome en la centro e la nordo dil stato. Urbo [[Santa Maria, Rio Grande do Sul|Santa Maria]] recevis pluvo-quanto di 436,2 milimetri dum quar dii - triople la quanto expektata por la monato, to esas, 140 mm<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/rs/rio-grande-do-sul/noticia/2024/05/02/temporais-no-rs-em-quatro-dias-estado-tem-o-triplo-de-chuvas-10-mortes-e-alerta-para-mais-inundacoes.ghtml|titulo=Temporais no RS: em quatro dias, estado tem o triplo de chuvas, 13 mortes e alerta para mais inundações |editero=G1|publikigita ye=2ma di mayo 2024|idiomo={{pt}}}}</ref>. Segun statistiki publikigita ye la 5ma di mayo, 334 ek la 497 urbi di Rio Grande do Sul afektesis da pluvegi, qui produktabis til lore 75 morti ed afektabis 781 mil personi<ref>{{extera ligilo|url=https://umsoplaneta.globo.com/clima/noticia/2024/05/05/chuvas-afetam-781-mil-pessoas-no-rs-mortes-sobem-para-75.ghtml|titulo=Chuvas afetam 781 mil pessoas no RS; mortes sobem para 75|editero=Um Só Planeta|publikigita ye=5ma di mayo 2024}}</ref>. Weste del stato, che urbo [[Porto Xavier]], an la frontiero kun [[Arjentinia]], [[fluvio Uruguay]] atingis 10 metri super lua mezavalora nivelo<ref>{{extera ligilo|url=https://umsoplaneta.globo.com/clima/noticia/2024/05/05/cheia-do-rio-uruguai-alaga-municipios-do-noroeste-do-rio-grande-do-sul.ghtml|titulo=Cheia do Rio Uruguai alaga municípios do noroeste do Rio Grande do Sul|editero=Um Só Planeta|publikigita ye=5ma di mayo 2024|idiomo={{pt}}}}</ref>. Samatempe, sikeso ed alta temperaturi frapas diversa regioni che norda misfero. En [[India]], 60 personi mortabis de marto til mayo pro l'alta temperaturi<ref name=climainfo>{{extera ligilo|url=https://climainfo.org.br/2024/06/13/onda-de-calor-se-intensifica-na-asia-e-deixa-milhoes-sob-risco-na-india-e-china/|titulo=Onda de calor se intensifica na Ásia e deixa milhões sob risco na Índia e China|editero=Climainfo|idiomo={{pt}}|publikigita ye=16ma di junio 2024}}</ref>, ed en [[Bangladesh]] omna skoli decidis suspensar docado pro l'alta temperaturi, qui atingis 40°C e mem 42°C omnadie. La pluvo-quanto dum [[Musono|musonala sezono]] esis infre la mezavaloro di antea yari, e to afektis la produktado di grani di la lando<ref name=climainfo/>. En [[Popul-Republiko Chinia|Chinia]], severa sikeso afektis nordala provinci, samatempe kam pluvegi ed inundadi frapas la sudo di la lando,<ref name=CNN-China>{{extera ligilo|titulo=China’s record heat and heavy rain raise food security concerns|url=https://edition.cnn.com/2024/06/14/business/china-record-heat-rain-food-security-intl-hnk/index.html|idiomo={{en}}|publikigita ye=14ma di junio 2024|editero=CNN}}</ref> nome provinci Zhejiang, Fujian, Jiangxi, Hunan, Guangxi, e Guizhou. Norde de la lando, enrejistresis 40,2°C che urbo [[Fenyang]], lokala rekordo por monato junio.<ref name=CNN-China/> En aprilo, Chiniana Ministerio pri Agrokultivo enrejistris augmento di pluvo-quanto per 50% til 80% en kelka regioni sude de la lando<ref name=CNN-China/>.

En junio, meteorologiisti anuncis ke [[somero|somerala varmeso]] komencis frue en [[Europa]]. En centrala e sudala [[Grekia]], enrejistresis 43°C dum la duesma semano di junio. En [[Turkia]], temperaturi superirabas per 8°C e mem per 12°C la mezavalora temperaturo expektata por la monato.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.msn.com/en-us/weather/topstories/extreme-heat-wave-to-hit-europe-what-to-expect-this-summer/ar-BB1nGEYl |titulo=Holidaymakers told to prepare for ‘record-breaking temperatures’ in Europe this summer|idiomo={{en}}}|publikigita ye=16ma di junio 2024|editero=The Telegraph}}</ref> Ank en marto komencis serio di kaloro-ondi en Nordal e Central Amerika, duranta til somero, e produktanta serio di rekordi di temperaturi: ye la 25ma di mayo, enrejistresis 34,7°C che urbo [[México]]; ye la 26ma di mayo enrejistresis 48°C che urbo San Juan Bautista Valle Nacional, Mexikia, e 44,4°C che urbo Del Rio, [[Texas]]. Ye la 20ma di junio enrejistresis 52°C che urbeto Tepache, stato [[Sonora]], [[Mexikia]]. Til la fino di junio plu kam 248 personi mortis pro l'alta temperaturi, de qui plu kam 93 en Usa e plu kam 155 en Mexikia.

En marto, ambientalisti* previdis ke [[Brazilia]]na regiono [[Pantanal]] subisus lua maxim serioza sikeso de sua historio<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/ambiente/2024/03/pantanal-tera-a-sua-pior-seca-em-2024-estimam-ambientalistas.shtml|titulo=Pantanal terá a sua pior seca em 2024, estimam ambientalistas|editero=Folha de S. Paulo|publikigita ye=22ma di marto 2024}}</ref>. Segun mezuradi facita dum l'unesma 4 monati del yaro, la nivelo di [[fluvio Paraguay]] esis 68% min alta kam la mezavalora expekto por ca epoko.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.uol.com.br/ecoa/ultimas-noticias/2024/07/03/seca-pantanal.htm|titulo=Seca no Pantanal será a mais grave dos últimos cinco anos, estima estudo|editero=UOL|idiomo={{pt}}|publikigita ye=3ma di julio 2024}}</ref> Pro l'intensa sikeso, til la 9ma di julio forestala incendii destruktabis 760 mil hektari de la vejetantaro di ca [[biomo]]*.

Che norda misfero, [[uragano]] ''Deryl'' formacesis ye la 28ma di junio e disipis ye la 11ma di julio. Klasifikita kom "kategorio 5" (la maxim forta) kande ol eniris [[Karibia]], kun venti qui atingis 270 km/h, ''Deryl'' frapis [[Barbados]], [[Grenada]], [[Trinidad e Tobago]], la nordo di [[Venezuela]], [[Insuli Kaiman]], [[Belize]], [[peninsulo Yukatan]], [[Usa]] (nome [[Texas]], [[Louisiana]] e la valo di rivero Ohio) til [[Kanada]], e produktis 64 morti e 6,2 miliard dolari en domaji. Ol esis la maxim forta uragano historiale enrejistrita dum la komenco di julio. Che [[Pacifiko]], [[tifono]] ''Gaemi'', anke konocata kom "super tifono Carina", frapis [[Taiwan]], [[estal Chinia]] e [[Filipini]]. Olua venti atingis 230 km/h. Til la 26ma di julio, ol produktabis plu kam 43 morti, plu kam 880 plusa homi vundita e plu kam 80 altri desaparinta.

Ye la fino di julio komencis pluvegi en [[Sudan]], qui efektigis granda inundadi e produktis plu kam 68 morti ed afektis adminime 17 mil plusa homi<ref>{{extera ligilo|url=https://reliefweb.int/report/sudan/sudan-humanitarian-impact-heavy-rains-and-flooding-flash-update-no-2-2-august-2024-enar|titulo=Sudan: Humanitarian impact of heavy rains and flooding Flash Update No. 2 (as of 2 August 2024) [EN/AR]|publikigita ye=2ma di agosto 2024|editero=Reliefweb}}</ref>. Plu kam 12 mil domi destruktesis o domajesis. To plumaleskis la humanala situaciono en la lando, ja severe afektita da interna milito. Ye la 24ma di agosto, aquobarilo Arbaat krulis, e la morto-statistiko augmentis til adminime 148 personi. Violentoza pluvegi ank afektis tota central e westal Afrika: segun raporto dal [[Unionita Nacioni]], plu kam 716 mil personi afektesis e plu kam 62 mil domi destruktesis o domajesis en [[Centrafrika]], [[Chad]], [[Ivora Rivo]], [[Demokratial Republiko Kongo]], [[Liberia]], [[Mali]], [[Nigeria]], [[Nijer]] e [[Togo]]<ref name=UN>{{extera ligilo|titulo=West and Central Africa: Flooding Situation Overview - as of 15 August 2024|url=https://www.unocha.org/publications/report/democratic-republic-congo/west-and-central-africa-flooding-situation-overview-15-august-2024|editero=OCHA, Unionita Nacioni|idiomo={{en}}|publikigita ye=15ma di agosto 2024}}</ref>. En la nordo di [[Chad]], pluvegi produktabis adminime 54 morti, e granda destruktado.<ref>{{extera ligilo|titulo=Floods kill 54 in northern Chad: governor|url=https://al24news.com/en/floods-kill-54-in-northern-chad-governor/|editero=AL24 News|idiomo={{en}}|publikigita ye=17ma di agosto 2024}}</ref> La pluvego duris, ed ye la 10ma di septembro, aquobarilo Alau krulis, e centi di mili di personi mustis evakuesar.<ref>{{extera ligilo|url=https://news.un.org/en/story/2024/09/1154301|titulo=Nigeria: Hundreds of thousands in need of aid as flooding wipes out homes – WFP|editero=Unionita Nacioni|idiomo={{en}}|publikigita ye=13ma di septembro 2024}}</ref>

En [[Sud-Amerika]], granda incendii en la [[Norda regiono (Brazilia)|norda regiono di Brazilia]] dum la monato agosto afektis cirkume 540 mil habitanti dil urbo [[Porto Velho]]. Braziliana guvernerio sendis 1500 fairogardisti por kombatar diversa incendii, qui expansas pro la sikeso.<ref>{{extera ligilo|titulo=Brazil sends 1,500 firefighters to combat Amazon forest blazes|url=https://www.theguardian.com/environment/article/2024/aug/22/brazil-sends-1400-firefighters-to-the-amazon-amid-devastating-blazes|editero=The Guardian|publikigita ye=22ma di agosto 2024}}</ref> La sikeso en la [[Norda regiono (Brazilia)|norda regiono di la lando]] afektas la [[pesko]] e la navigado en riveri di la regiono. Omna 62 urbi di [[Amazonas (Brazilia)|Amazonas]] deklaris urjanteso-stando pro la sikeso e l'incendii<ref>{{extera ligilo|titulo=AM declara situação de emergência ambiental e de saúde pública em todas as 62 cidades devido à seca e queimadas|url=https://g1.globo.com/am/amazonas/noticia/2024/08/28/am-declara-situacao-de-emergencia-ambiental-e-de-saude-publica-em-todas-as-62-cidades-devido-a-seca-e-queimadas.ghtml|editero=G1|idiomo={{pt}}|publikigita ye=28ma di agosto 2024}}</ref>. La sikeso e l'incendii ank afektis stati di [[Centro-westala regiono (Brazilia)|Centro-westala regiono]] ed altri, exemple [[Ceará]], [[Minas Gerais]], [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] e [[Rio de Janeiro (stato)|Rio de Janeiro]]. Che urbo [[Ribeirão Preto]], skoli suspensis funcionado pro la granda quanto di [[fuligino]] produktita dum rurala incendii. La fumo di la brulado kovris multa urbi dum monato septembro, exemple [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] e [[Fortaleza, Ceará|Fortaleza]],<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/ce/ceara/noticia/2024/08/25/fumaca-que-cobre-ceu-de-cidades-do-ceara-causa-riscos-a-saude-medico-recomenda-cuidados.ghtml|titulo=Fumaça que cobre céu de cidades do Ceará causa riscos à saúde? Médico recomenda cuidados|editero=G1|publikigita ye=25ma di agosto 2024}}</ref>. Ye la 26ma di agosto, 60 urbi en [[Ceará]] havis incendii en vejetantaro, exemple Icó, [[Sobral]], Itaitinga, [[Maracanaú]] ed [[Ubajara]]. La quanto di incendii en la stato esis la maxim granda depos 2018<ref>{{extera ligilo|titulo=Número de focos de queimadas cresce no Ceará e é o maior desde 2018|url=https://g1.globo.com/ce/ceara/noticia/2024/08/26/numero-de-focos-de-queimadas-cresce-no-ceara-e-e-o-maior-desde-2018.ghtml|editero=G1|idiomo={{pt}}|publikigita ye=26ma di agosto 2024}}</ref>. Segun raporto publikigita ye la 9ma di septembro, 59% ek la surfaco di Brazilia subisis l'efekti di sika vetero<ref>{{extera ligilo|editero=AP|url=https://apnews.com/article/brazil-drought-amazon-wildfires-smoke-heat-7d96dbbf5c4339050fb24bbbde6c3b82|titulo=During Brazil’s worst drought, wildfires rage and the Amazon River falls to a record low|publikigita ye=9ma di septembro 2024|idiomo={{en}}}}</ref>. Ye la 13ma di septembro stato Sao Paulo havis 1752 loki kun incendii, quarople la quanto enrejistrita dum septembro 2023<ref>{{extera ligilo|titulo=Incêndios em SP: estado registra 16 focos ativos neste sábado|url=https://www.metropoles.com/sao-paulo/incendios-em-sp-estado-registra-16-focos-ativos-neste-sabado |editero=Metrópoles|idiomo={{pt}}|publikigita ye=14ma di septembro 2024}}</ref>. Segun INPE, Braziliana instituto por kosmala inquesti, 71,9% de tota forestala incendii di Sud-Amerika enrejistrita til la 14ma di septembro eventis en Brazilia<ref name=BR1>{{extera ligilo |titulo=Brasil concentra 71,9% das queimadas na América do Sul nas últimas 48h|url=https://agenciabrasil.ebc.com.br/geral/noticia/2024-09/brasil-concentra-719-das-queimadas-na-america-do-sul-nas-ultimas-48h|editero=Agência Brasil|publikigita ye=14ma di septembro 2024</ref>. La maxim multa incendii en Brazilia eventis pro homal agado, exemple por eliminar sika vejetantaro ante plantaco<ref name=BR1/>. Del incendii en Brazilia, 49% eventis che [[biomo]]* Amazonia, 30% che biomo ''[[cerrado]]'', 13,2% che Atlantika foresto, 5,4% che biomo* [[Pantanal]], ed 1,9% che biomo* [[caatinga]]<ref name=BR1/>. En [[Peru]], prezidantino [[Dina Boluarte]] deklaris urjanteso-stando en tri regioni ye la 18ma di septembro, pos ke 16 personi mortis, e fairi minacis kultivi.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/americas/peru-declares-state-emergency-regions-scorched-by-forest-fires-2024-09-18/|titulo=Peru declares state of emergency in regions scorched by forest fires|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=18ma di septembro 2024}}</ref> En [[Equador]], la sikeso faciligis la propago di forestal incendii, qui afektis plu kam 20 mil hektari di foresti. L'alta temperaturi di la sezono desfaciligas kombatar la fairi, nome en montoza regioni<ref>{{extera ligilo|titulo= Incendios forestales han afectado más de 20.000 hectáreas en menos de un mes en Ecuador|url=https://www.eluniverso.com/noticias/ecuador/incendios-forestales-han-afectado-mas-de-20000-hectareas-en-menos-de-un-mes-en-ecuador-nota/|idiomo={{es}}|publikigita ye=19ma di septembro 2024|editero=El Universo}}</ref>.

En septembro eventis la maxim serioza pluvegi ed inundadi en central ed estal [[Europa]] en 30 yari, qui produktabis adminime 26 morti e 11 plusa homi desaparinta til la 20ma di septembro<ref>{{extera ligilo|url=https://www.france24.com/en/live-news/20240919-flood-hit-region-leaders-to-meet-in-poland-to-discuss-eu-aid|titulo=Flood-hit region leaders to meet in Poland to discuss EU aid|editero=France 24}}</ref>. Pluvegi afektis [[Austria]], [[Chekia]], [[Germania]], [[Hungaria]], [[Italia]], [[Moldova]], [[Polonia]], [[Rumania]] e [[Slovakia]]. Adminime 250 mil domi afektesis, la maxim multa en [[Chekia]]. En 5 dii, pluvis plu kam 500 mm en Lipová-lázně, vilajo distanta 235 km de [[Praha]]<ref>{{extera ligilo|titulo=Floods claim more lives as torrential rain pounds central Europe|url=https://www.reuters.com/business/environment/floods-southwest-poland-kill-one-force-evacuations-2024-09-15/|editero=Reuters|idiomo={{en}}|publikigita ye=15ma di septembro 2024}}</ref>. Ank en semptembro, [[tifono]] ''Yagi'' frapis [[Myanmar]], ed efektigis pluvegi ed inundadi qui produktis adminime 113 morti til la 15ma di septembro.<ref>{{extera ligilo|titulo=Myanmar's flooding death toll rises to 113, state media reports |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/myanmars-flooding-death-toll-jumps-74-state-media-reports-2024-09-15/ |editero=Reuters |idiomo={{en}}|publikigita ye=15ma di septembro 2024}}</ref> En central e westal Afrika, inundadi produktabis plu kam 1000 morti e diplasis centi di mili di homi til la 20ma di septembro.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.cbsnews.com/news/africa-flooding-crocodiles-snakes-floating-among-human-bodies/ |titulo=Deadly flooding in West and Central Africa leaves corpses of crocodiles and snakes floating among human bodies|idiomo={{en}}|editero=CBS News |publikigita ye=20ma di septembro 2024}}</ref> En [[India]], [[Bangladesh]] e [[Nepal]] anke duras eventar [[musono|musonal]] inundadi dum septembro. Che Indiana stato [[Bihar]], adminime 46 personi, la maxim multa pueri, mortis dronita en riveri pos inundado ye la 26ma di septembro, dum festivalo ''Jivitputrika''. Ye la sama dio, pluvis 275 mm en [[Mumbai]], produktanta adminime 4 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Heavy rains snarl traffic, shut schools in Mumbai and nearby regions|url=https://english.alarabiya.net/News/world/2024/09/26/heavy-rains-paralyze-mumbai-at-least-four-dead- |editero=Al Arabiya|idiomo={{en}} |publikigita ye=26ma di septembro 2024}}</ref>. En [[Nepal]], adminime 38 personi mortas e 29 desaparis inter la 27ma e la 28ma di septembro. La destrukti pro musonal inundadi en la lando augmentabas multe dum recenta yari.

Ye la 27ma di septembro, [[uragano]] ''Helene'' frapis [[Usa]]na stati [[Florida]], [[Georgia]], [[Sudal Karolina]] e [[Tennessee]] per venti qui atingis 225 km/h, atinginta "kategorio 4" che [[skalo Saffir-Simpson]]. Lua morto-statistiko til la 28ma di septembro esis 44 homi, de qui 28 en Sudal Karolina e 21 en Georgia.<ref>{{extera ligilo|titulo=Dozens dead and millions without power after Helene’s deadly march across southeastern US|editero=AP|idiomo={{en}} |url=https://apnews.com/article/hurricane-helene-florida-georgia-north-carolina-south-carolina-92d5caaafe40644e1db687cf6431395f |publikigita ye=28ma di septembro 2024}}</ref> Ye la 5ma di oktobro, uragano ''Milton'' formacesis sur [[gulfo di Mexikia]], e du dii pose ol atingis "kategorio 5" che skalo Saffir-Simpson, kun venti qui atingis 285 km/h. Ante ke ol frapis [[Florida]] ye la 10ma di oktobro, diversa [[tornado|tornadi]] frapis la stato. ''Milton'' atingis Florida kom uragano kategorio 3 ye la 10ma di oktobro. Ol produktis adminime 16 morti en Florida e 2 morti en Mexikia. Ank en oktobro, tropikala tempesto ''Trami'' formacesis weste de [[Guam]] ye la 19ma di oktobro, ed ye la 23ma di oktobro ol frapis urbo Divilacan, en [[Luzon]], [[Filipini]], ed ye la 27ma di oktobro ol atingis [[Da Nang]], en [[Vietnam]]. Til la 28ma di oktobro, la morto-statistiko di la tempesto esis plu kam 124 homi.

== Eventi ==
* [[1ma di januaro]] - [[Egiptia]], [[Etiopia]], [[Iran]], [[Saudi-Arabia]] ed [[Unionita Araba Emirii]] membreskas [[BRICS]].<ref>{{Citez jurnalo od edituro |publikigita ye=24ma di agosto 2023 |nomo=Sharma|surnomo=Shweta |titulo=Brics countries agree major expansion as six countries invited to join |url=https://www.independent.co.uk/news/world/africa/brics-2023-summit-new-members-saudi-uae-iran-b2398553.html |vidita ye=24ma di agosto 2023 |editero=The Independent |idiomo={{en}}}}</ref>
* 1ma di januaro - [[Ter-tremo]] kun forteso 7,6 che [[skalo di Richter]] frapas la centro e la nordo di [[Japonia]], e produktas plu kam 100 morti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/1/6/japan-earthquake-death-toll-crosses-100|titulo=Japan earthquake death toll crosses 100|editero=Al Jazeera|publikigita ye=6ma di januaro 2024|idiomo={{en}}|vidita ye=6ma di januaro 2024}}</ref>
* 1ma di januaro - [[Etiopia]] anuncas pakto kun [[Somalilando]] pri uzo dil portuo di [[Berbera]], e divenos l'unesma lando agnoskanta la nedependo di ca regiono.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/africa/landlocked-ethiopia-signs-pact-use-somalilands-red-sea-port-2024-01-01/|titulo=Ethiopia signs pact to use Somaliland's Red Sea port|editero=Reuters|idiomo={{en}}|publikigita ye=1ma di januaro 2024}}</ref>
* 1ma di januaro - Pos kapitulaco, [[Republiko Arcah]] oficale cesas existar, segun dekreto dal prezidanto [[Samvel Shahramanyan]], e la regiono durigas apartenar ad [[Azerbaijan]].
* [[2ma di januaro]] - En [[Japonia]], aviono [[Airbus A350]] de kompanio ''Japan Airlines'' kolizionas kontre aviono di rivala patroliado che [[aeroportuo]] Haneda, [[Tokyo]], ed incendias komplete. Omna 379 pasajeri e kruani del Airbus sucesas eskapar de flami, tamen 5 kruani de patrolio-aviono mortas.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.nbcnews.com/news/world/plane-fire-japan-haneda-airport-rcna131827|titulo=Plane engulfed in flames at Japan airport after collision kills 5|editero=NBC News|publikigita ye=2ma di januaro 2024|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[3ma di januaro]] - Duopla atako per bombo en [[Kerman]], [[Iran]], dum ceremonio por rimemorigar l'asasino di generalo Qasem Soleimani eventinta en 2020, produktas 84 morti.<ref>{{extera ligilo |publikigita ye=4ma di januaro 2024 |titulo=Iran revises down death toll from Kerman attacks to 84 |url=https://english.news.cn/20240104/ed1335c7dfee41e58fa8d1a3ac3e0717/c.html|idiomo={{en}}|editero=Xinhua}}</ref>
* [[4ma di januaro]] - Rusa prezidanto [[Vladimir Putin]] lansas dekreto qua grantas Rusa civitaneso a stranjeri qui luktas alonge Rusa armeo kontre [[Ukraina]]ni, e lia familii.
* [[7ma di januaro]] - En [[Bangladesh]] eventas parlamental elekti, kun la partopreno di nur 41,8% ek l'individui apta a votar. Partiso ''Ligo Awami'' de chefministrino [[Sheikh Hasina Wazed]] vinkas 222 ek la 300 sidili del parlamento.
* [[8ma di januaro]] - [[Usa]] lansas [[kosmoprobilo]] ''Peregrine Mission One'' vers la [[Luno]]. To esas l'unesma lunala misiono depos olta di programo ''Apollo''.
* 8ma di januaro - [[Invado di Ukraina da Rusia (2023)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusia lansas atako kun 38 fuzei e [[senpilotist aviacilo|senpilotist aviacili]] kontre provinci Dnipropetrovsk, Kharkiv, Khmelnytskyi e Zaporizhzhia, e produktas adminime 4 morti e 38 plusa homi vundita.
* [[9ma di januaro]] - En [[Equador]] deklaresas urjanteso-stando pos ke drogo-komercisto José Adolfo Macías Villamar eskapas de karcero. La deklaro efektigas violentoza respondo de organizita krimino, qua lansas serio di ataki, kapto di gajo-homi, invado di televiziono-staciono en [[Guayaquil]] dum transmisado di programo, e konflikti inter policisti e kriministi. La situaciono plumaleskas, e prezidanto [[Daniel Noboa]] dekretas ke 22 kriminal organizuri esas [[terorismo|terorista]] organizuri.
* [[13ma di januaro]] - Terglitado en El Carmen de Atrato, [[Kolumbia]], produktas 34 morti e vundas adminime 35 plusa homi.
* [[14ma di januaro]] - Rejino [[Margrethe la 2ma di Dania|Margrethe la 2ma]] abdikas la krono di [[Dania]] kande el kompleteskas 52-yara regno. Elua filiulo Frederik asumas la krono kom [[Frederik la 10ma di Dania]]<ref>{{extera ligilo |publikigita ye=14ma di januaro 2024 |titulo=Her er kong Frederiks valgsprog – TV 2 |url=https://nyheder.tv2.dk/2024-01-14-her-er-kong-frederiks-valgsprog|editero=nyheder.tv2.dk |idiomo={{da}}}}</ref>.
* [[15ma di januaro]] - [[Bernardo Arévalo]] divenas prezidanto di [[Guatemala]].
* 15ma di januaro - [[Nauru]] establisas diplomacala relati kun [[Popul-Republiko Chinia]] e revokas lua agnosko di [[Republiko Chinia]].
* [[19ma di januaro]] - [[Japonia]]na [[kosmoprobilo]] ''SLIM'' sucese terovenas sur [[Luno|lunala surfaco]].
* [[22ma di januaro]] - En [[India]], [[Hinduismo|Hindua]] templo inauguresas en Ayodhya, [[Uttar Pradesh]], ube ante existis [[moskeo]] Babri Masjid, demolisita en 1992 da turbo di Hindua nacionalisti.
* [[23ma di januaro]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 7.1 che [[skalo di Richter]] frapas komtio Uqturpan, [[Regiono autonoma Xinjiang Weiwuer|Xinjiang]], [[Popul-Republiko Chinia]], produktas 3 morti e 5 plusa homi vundita.
* 23ma di januaro - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: adminime 18 civili mortas e cirkume 130 plusa homi vundesas pro ataki per fuzei [[Rusia|Rusa]] kontre [[Kyiv]] e [[Kharkiv]].
* [[24ma di januaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Ukraina abatas aviono [[Ilyushin Il-76]] Rusa transportanta 65 enkarcerigita soldati [[Ukraina]]na, 6 kruani e 3 altra individui. Omna 76 personi en nave mortas.<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2024/01/24/aviao-militar-russo-cai.htm |titulo=Ucrânia derruba avião militar russo e mata 74 pessoas em Belgorod|editero=UOL|publikigita ye=24ma di januaro 2024|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[3ma di februaro]] - [[Chili]] deklaras urjanteso-stando pos ke adminime 51 personi mortis e centi de altri reportesis desaparinta dum granda incendii, proxim [[Valparaíso]] e [[Viña del Mar]]. Plu kam 1100 konstrukturi esas destruktita.
* 3ma di februaro - Senpilotist aviacili de [[Ukraina]] atakas petrolo-refinerio en [[provinco Volgograd]], [[Rusia]].
* [[6ma di februaro]] - Ter-glitado en Maco, [[Davao de Oro]], [[Filipini]], produktas adminime 54 morti, e 63 plusa homi desaparinta.<ref>{{extera ligilo |titulo=Death toll rises to 54 in southern Philippines landslide |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/2/11/death-toll-rises-to-54-in-southern-philippines-landslide |vidita ye=11ma di februaro 2024|editero=Al Jazeera |idiomo={{en}}}}</ref>
* 6ma di februaro - En [[Mogadishu]], [[Somalia]], 10 personi mortas e cirkume 20 plusa homi vundesas kande 4 bombi explozas che merkato Bakara, la maxim granda dil urbo.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/2/6/ten-dead-20-others-injured-in-multiple-blasts-in-market-in-somali-capital|titulo=Ten dead, 20 others injured in multiple blasts in market in Somali capital|editero=Al Jazeera|idiomo={{en}}|publikigita ye=6ma di februaro 2024}}</ref>
* [[11ma di februaro]] - En [[Finlando]], ex-chefministro [[Alexander Stubb]] vinkas prezidantal elekto.
* [[21ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Adminime 60 Rusa soldati mortas dum aeral atako en loko por entreno di trupi en [[Donetsk]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-68358008 |titulo=Ukraine war: Dozens of Russian troops 'die in air strike'|editero=BBC News|idiomo={{en}}|publikigita ye=21ma di februaro 2024}}</ref>
* [[29ma di februaro]] - Adminime 112 personi mortas e centi de plusa homi vundesas kande [[Israel]]an armeo pafas kontre grupo vartanta nutrivi en [[Gaza]]<ref>{{extera ligilo|url=https://www.cnnbrasil.com.br/internacional/israel-abre-fogo-mata-e-fere-centenas-que-esperavam-por-comida-em-gaza/|titulo=Israel abre fogo, mata ao menos 112 e fere centenas que esperavam por comida em Gaza, diz Ministério da Saúde palestino|idiomo= {{pt}}|editero=CNN|publikigita ye=29ma di februaro 2024}}</ref>.
* [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: 3 personi mortas e plusa 8 homi vundesas kande [[senpilotist aviacilo]] Rusa atakas apartamento en [[Odesa]], [[Ukraina]].
* [[7ma di marto]] - [[Suedia]] membreskas [[NATO]].
* [[17ma di marto]] - [[Rusia|Rusa]] prezidanto [[Vladimir Putin]] rielektesas 5esma-foye per 87% ek la voti.
* [[21ma di marto]] - [[Europana Konsilistaro]] konkordas pri diskutar membresko di [[Bosnia e Herzegovina]] che [[Europana Uniono]].
* [[22ma di marto]] - Atako per pafado che spektaklo-domo ''Crocus City Hall'' en [[Moskva]], [[Rusia]], produktas adminime 137 morti e 182 plusa homi vundita.<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2024/03/22/tiroteio-e-explosoes-deixam-12-mortos-em-casa-de-espetaculos-na-russia.htm|titulo=Tiroteio e explosões deixam ao menos 40 mortos em casa de shows na Rússia|idiomo={{pt}} |editero=UOL|publikigita ye=22ma di marto 2024}}</ref>
* 22ma di marto - En [[Nijer]], adminime 23 soldati mortas, plusa 17 vundesas e 34 altri desasparas pos embusko da jihadista grupo en Teguey, regiono Tillabéri, weste de la lando. Segun militisti Nijerana, 30 jihadisti anke mortis.<ref>{{extera ligilo|titulo=Terrorists Ambush Nigerien Soldiers Near Mali, Burkina Faso Border, Kill 23; 34 Others Unaccounted For|url=https://saharareporters.com/2024/03/22/terrorists-ambush-nigerien-soldiers-near-mali-burkina-faso-border-kill-23-34-others|editero=Sahara Reporters|idiomo={{en}}|publikigita ye=22ma di marto 2024}}</ref>
* [[25ma di marto]] - [[Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni]] aprobas apelo pri nemediata [[pafo-ceso]] en [[Gaza]] e demandanta nemediata liberigo di gajo-homi.
* [[26ma di marto]] - Navo kolizionas kontre ponto super fluvio Patapsco en [[Baltimore]], [[Maryland]], [[Usa]]. La 3-kma ponto krulas, vehili falas en la fluvio, e 6 personi desaparas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Ponte desaba após colisão de navio cargueiro nos EUA: Guarda Costeira diz que 6 vítimas estariam mortas|url=https://www.bbc.com/portuguese/articles/cp9exyywjdvo|editero=BBC News Brasil|idiomo={{pt}}|publikigita ye=26ma di marto 2024}}</ref>
* [[27ma di marto]] - Domo di Reprezentanti di [[Tailando]] aprobas lego agnoskanta samasexua mariajo per 400 voti kontre 10.
* [[28ma di marto]] - [[Ciklono]] ''Gamane'' frapas [[Madagaskar]] e produktas adminime 11 morti e serioza inundadi.
* [[29ma di marto]] - Aeral atako [[Israel]]ana kontre l'aeroportuo di [[Aleppo]], [[Siria]], mortigas 38 Siriana soldati.
* [[1ma di aprilo]] - [[Israel]] bombardas [[Iran]]ana ambasadeyo en [[Damaskus]], mortiganta 16 personi.
* [[2ma di aprilo]] - Fairo dum labori por rinovigo di noktoklubo en [[Istanbul]], [[Turkia]], produktas 29 morti ed 8 plusa homi vundita.
* [[3ma di aprilo]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 7,4 che [[skalo di Richter]] frapas l'esto di [[Taiwan]].
* [[5ma di aprilo]] - Polico di [[Equador]] invadas [[Mexikia]]n ambasadeyo en [[Quito]], por arestar ex-viceprezidanto Jorge Glas, qua recevabis politikala refujo. To violacas la konvenciono di Wien pri diplomacala relati, e Mexikia e [[Nikaragua]] ruptas relati kun Equador.
* 5ma di aprilo - Krulo dil [[aquobarilo]] Orsk, sur [[fluvio Ural]], produktas 5 morti, ed efektigas plu kam 1,2 miliard [[rublo di Rusia|Rubli]] domaji.
* [[7ma di aprilo]] - [[Paromo]] sinkas en [[Mozambik]], produktanta plu kam 100 morti.<ref>{{Citez jurnalo od edituro|titulo=Mozambique ferry disaster kills more than 90—officials |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-68758345 |editero=BBC News|idiomo={{en}}|autoro=Jose Tembe, Natasha Booty, Ido Vock |publikigita ye=8ma di aprilo 2024}}</ref>
* [[9ma di aprilo]] - Pos renunco di [[Leo Varadkar]], [[Simon Harris]] divenas la maxim yuna chefministro (''Taoiseach'') di [[Republiko Irlando]].
* [[13ma di aprilo]] - [[Iran]] atakas [[Israel]] per [[senpilotist aviacilo|senpilotisti aviacili]], pos ke Israel bombardis Iranan ambasadeyo en [[Damaskus]] dum la komenco di la monato.
* [[16ma di aprilo]] - Adminime 32 personi mortas pro pluvegi en la regiono di [[Persiana gulfo]], qui efektigas rapida inundadi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Dubai airport chaos as UAE and Oman reel from deadly storms|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-68831408}}</ref>
* [[8ma di mayo]] - [[Gordana Siljanovska-Davkova]] divenas l'unesma prezidantino di [[Norda Makedonia]], pos ke centra-sinistrana partisi perdas l'elekti.<ref>{{extera ligilo|url=https://apnews.com/article/north-macedonia-election-corruption-european-union-bulgaria-ac12182171ed7d46f160feeb469c7aa4 |titulo=North Macedonia elects first woman president as center-left incumbents suffer historic losses|editero=AP|idiomo={{en}}|publikigita ye=8ma di mayo 2024}}</ref>
* [[15ma di mayo]] - [[Robert Fico]], chefministro di [[Slovakia]], subisas atento per pafo dum renkontro kun suporteri che urbo Handlová<ref>{{extera ligilo|titulo=VÍDEO: Robert Fico, primeiro-ministro da Eslováquia, é baleado na rua; estado de saúde é crítico, com risco de vida|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2024/05/15/primeiro-ministro-da-eslovaquia-e-baleado-e-levado-ao-hospital-diz-imprensa-local.ghtml|editero=G1|idiomo={{pt}}|publikigita ye=15ma di mayo 2024}}</ref>.
* [[22ma di mayo]] - [[Norvegia]], [[Hispania]] e [[Republiko Irlando]] agnoskas [[Palestinana stato]].
* [[24ma di mayo]] - Ter-glitado en [[Papua-Nova-Guinea]] produktas adminime 2 mil morti e cirkume 670 plusa homi desaparinta.<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{pt}}|autoro=Redação Terra|url=https://www.terra.com.br/planeta/papua-nova-guine-deslizamento-deixou-ao-menos-2-mil-mortos-segundo-autoridades,a7c39939e7645748ee91bf8510513d07uowe36ya.html|titulo=Papua-Nova Guiné: deslizamento deixou ao menos 2 mil mortos, segundo autoridades|publikigita ye=27ma di mayo 2024|editero=Terra}}</ref>
* [[2ma di junio]] - En [[Mexikia]] eventas prezidantal elekti, e [[Claudia Sheinbaum]], kandidatino suportita dal prezidanto [[Andrés Manuel López Obrador]], elektesas kom l'unesma prezidantino di la lando.
* [[12ma di junio]] - En [[Kuwait-Urbo]], incendio che lojeyo por exterlandana laboristi produktas 50 morti e 40 plusa homi vundita.<ref>{{extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2024/06/13/incendio-no-kuwait-deixa-50-mortos-a-maioria-indianos.htm|titulo=Incêndio no Kuwait deixa 50 mortos, a maioria indianos |editero=UOL (de AFP)|idiomo={{pt}}|publikigita ye=13ma di julio 2024}}</ref>
* [[24ma di junio]] - En Hwaseong, provinco Gyeonggi, [[Sud-Korea]], incendio che fabrikerio di baterii ek [[litio]] produktas 22 morti e 2 plusa homi vundita.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/about-20-bodies-found-after-fire-south-korea-battery-plant-yonhap-reports-2024-06-24/|titulo=Blaze at South Korea lithium battery plant kills 22 workers|editero=Reuters|idiomo={{en}}|vidita ye=24ma di junio 2024}}</ref>
* [[25ma di junio]] - Mili di demonstreri atakas e brulas [[Kenia]]na parlamento en [[Nairobi]], e 19 personi mortas, e 200 plusa homi vundesas. Plu kam 130 plusa homi arestesas da polico dum konflikti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/6/21/at-least-200-injured-100-arrested-in-kenya-tax-protests-rights-groups|titulo=At least 200 injured, 100 arrested in Kenya tax protests: Rights groups |idiomo={{en}}|editero=Al Jazeera|publikigita ye=23ma di junio 2024}}</ref>
* [[26ma di junio]] - En [[Bolivia]], militisti invadas prezidantala palaco en [[La Paz]] probanta sensucese facar [[stato-stroko]]. La komandinto di sediciva militisti, generalo Juan José Zúñiga, arestesas. Entote 12 civili vundesas e 21 militisti arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Bolivian general arrested and accused of coup after dramatic showdown with president|url=https://www.cnn.com/2024/06/26/americas/bolivia-coup-attempt-claims-intl-latam/index.html|editero=CNN|idiomo={{en}}|publikigita ye=27ma di junio 2024}}</ref>
* [[2ma di julio]] - En Hathras, [[Uttar Pradesh]], [[India]], fugo-paniko dum religioza festo produktas 123 morti.
* 2ma di julio - En [[Nederlando]], [[Dick Schoof]] divenas chefministro.
* [[4ma di julio]] - Eventas parlamental elekti che [[Unionita Rejio]]. Konservemi vinkesas da Laboristi unesmafoye depos 2005 en [[Anglia]], ed unesmafoye depos 2010 en [[Skotia]].
* [[5ma di julio]] - [[Volkano|Volkani]] [[Etna]] e Stromboli eruptas en [[Italia]]na insulo [[Sicilia]], e l'aeroportuo Catania-Fontarossa mustas klozesar.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/7/5/sicily-closes-airport-as-etna-and-stromboli-volcanoes-erupt|titulo=Sicily closes airport as Etna and Stromboli volcanoes erupt|editero=Al Jazeera|idiomo={{en}}|publikigita ye=5ma di julio 2024}}</ref>
* 5ma di julio - [[Keir Starmer]], de Laboristala partiso, divenas chefministro dil [[Unionita Rejio]].
* [[13ma di julio]] - [[Donald Trump]] subisas atento kontre ilua vivo kande diskursanta kom kandidato a prezidanteso di [[Usa]] en Butler, [[Pensilvania]]. Trump vundesas en lua dextra orelo, e l'atakero, Thomas Matthew Crooks, mortigesas da un ek la membri di Usana Sekreta Servado.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/live/2024/07/13/us/biden-trump-election|titulo=Trump is Safe After Assassination Atempt; Suspected Gunman is Dead|editero=The New York Times|idiomo={{en}}|publikigita ye=13ma di julio 2024|vidita ye=31ma di julio 2024}}</ref>
* [[19ma di julio]] - Falio en aktualigo di sekureso-programo developita da Usana kompanio ''CrowdStrike Inc.'' por [[Microsoft]] produktas disrupto en la funcionado di cirkume 8,5 milion [[komputatoro|komputatori]]* qui uzas [[funcionanta sistemo]] ''[[Microsoft Windows]]''. La falio, qua kreis tale nomizita "blua skreno di la morto" afektis komputatori en [[aeroportuo|aeroportui]], [[banko|banki]], [[hospitalo|hospitali]] e televiziono-kanali.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.cnnbrasil.com.br/economia/negocios/microsoft-apagao-cibernetico-paralisou-85-milhoes-de-dispositivos/|titulo=Microsoft: apagão cibernético paralisou 8,5 milhões de dispositivos|editero=CNN|idiomo={{pt}}|publikigita ye=20ma di julio 2024}}</ref>
* [[21ma di julio]] - Pro saneso-motivi, [[Joe Biden]] decidas renuncar lua kandidateso a rielekto por prezidanto di Usa.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2024/07/21/us/politics/biden-drops-out.html|titulo=Biden Drops Out of Race, Scrambling the Campaign for the White House|editero=The New York Times|publikigita ye=21ma di julio 2024}}</ref>
* [[22ma di julio]] - Terglitadi produktas 229 morti en Geze Gofa, [[Etiopia]].
* [[26ma di julio]] - En [[Francia]], kriminoza incendii afektas ferovoyala transporto, nome per [[treno di granda rapideso|treni di granda rapideso]] ante l'inauguro-ceremonio dil [[Olimpiala Ludi en Paris, 2024|Olimpiala Ludi en Paris]].
* 26ma di julio til la [[18ma di agosto]] - Triesmafoye en la historio, [[Olimpiala Ludi]] eventas en [[Paris]], [[Francia]].
* [[28ma di julio]] - En [[Venezuela]], [[Nicolás Maduro]] deklaras sua vinko en prezidantal elekto, tamen kelka [[Sud-Amerika]]na landi ne agnoskas to. Konseque, Venezuelana guvernerio suspendas diplomacala relati kun li.
* [[4ma di agosto]] - En [[Bangladesh]], chefministrino [[Sheikh Hasina Wazed]] anuncas elua renunco pos intensa populala protesti.<ref>{{Citez jurnalo od edituro |editero=Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2024/08/05/bangladesh-hasina-student-protest-quota-violence/463cd814-52e8-11ef-9a60-5b6e8b4da7c0_story.html |titulo=Bangladesh's PM resigns and flees country as protesters storm her residence capping weeks of unrest |publikigita ye=5ma di agosto 2024 |idiomo={{en}}}}</ref>
* [[9ma di agosto]] - Aviono [[ATR 72]] de Braziliana kompanio ''Voepass Linhas Aéreas'' falas proxim rezidal areo che municipo [[Vinhedo]], [[Sao Paulo (stato)|stato Sao Paulo]], e nulu ek la 62 personi en nave transvivas.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/campinas-regiao/noticia/2024/08/09/acidente-aviao-vinhedo.ghtml|titulo=Avião com 62 pessoas a bordo cai em Vinhedo e não há sobreviventes|editero=G1 |idiomo={{pt}}|publikigita ye=9ma di agosto 2024|vidita ye=11ma di agosto 2024}}</ref>
* [[11ma di agosto]] - [[Ukraina]]na prezidanto [[Volodimir Olexandrovich Zelenski|Volodimir Zelenski]] anuncas ke Ukrainan armeo komencabis atako che [[provinco Kursk]], en [[Rusia]]. Ye la sama dio, Rusia anuncas ke 76 mil personi evakuesis de la regiono.<ref>{{extera ligilo |publikigita ye=11ma di agosto 2024|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/cze5n6w06j3t|titulo=Zelensky confirms troops fighting inside Russia as Ukraine hit in overnight attack|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[12ma di agosto]] - [[NASA]] anuncas ke datumi kolektita da kosmosondilo ''InSight'' konfirmis l'existo di liquida [[aquo]] en [[Marso]], de 10 til 20 km sub la surfaco<ref>{{extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/articles/czxl849j77ko|titulo=Reservoir of liquid water found deep in Martian rocks|idiomo={{en}}|editero=BBC News|publikigita ye=12ma di agosto 2024}}</ref>.
* [[15ma di agosto]] - Sekureso-servado di [[Ukraina]] arestas 102 militisti [[Rusia|Rusa]] kom militala kaptiti, pos ke li kapitulacas<ref>{{extera ligilo|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-08-15/ukraine-reports-largest-surrender-by-russian-troops-of-the-war|titulo=Ukraine claims the War's Largest Surrender of Russian Troops|editero=Bloomberg|publikigita ye=15ma di agosto 2024|idiomo={{en}}}}</ref>.
* [[17ma di agosto]] - Malgre nekompleta, [[Nusantara]] inauguresas kom chefurbo di [[Indonezia]]. La ceremonio homajanta la nedependo di la lando unesmafoye eventas en la nova chefurbo<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Indonesia holds unfinished future capital’s first Independence Day ceremony |url=https://apnews.com/article/indonesia-widodo-new-capital-nusantara-43641d95d2d88caeda772c87dffc0f23|editero=Associated Press|autoro=Achmad Ibrahim, Edna Tarigan |idiomo={{en}}|publikigita ye=17ma di agosto 2024}}</ref>.
* 17ma di agosto - [[Milito en Sudan (2023)|Milito en Sudan]]: En Galgani, [[Sudan]], adminime 85 personi mortas dum kriminoza incendii e spoliado meze tumulto, pos atako da paramilitisti* de la Trupi por Rapida Atako.<ref>{{extera ligilo|titulo=Sudan’s paramilitary fighters killed 85 people in an attack on a central village, residents say|url=https://apnews.com/article/sudan-war-rsf-village-galgani-0e63ef15da694a558934ad2b32d6cc9b#|publikigita ye=17ma di agosto 2024|idiomo={{en}}|editero=AP}}</ref>
* [[21ma di agosto]] - En [[Iran]], omnibuso transportanta [[Pakistan]]ana shia pilgrimanti qui iris a pilgrimo Arba'in en [[Karbala]], [[Irak]], kolizionas e renversas, produktanta 28 morti e 23 plusa homi vundita.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/28-killed-23-injured-bus-accident-carrying-pakistani-pilgrims-iran-isna-reports-2024-08-21/|titulo=Pakistani pilgrim bus overturns, killing 28, injuring 23 in Iran |editero=Reuters|idiomo={{en}}|publikigita ye=21ma di agosto 2024}}</ref>
* [[22ma di agosto]] - En Shiroro, [[Nigeria]], 13 farmisti mortigesas dum atako atribuita a grupo [[Boko Haram]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www.barrons.com/news/suspected-boko-haram-gunmen-kill-13-farmers-in-nigeria-3535096d|titulo=Suspected Boko Haram Gunmen Kill 13 Farmers In Nigeria|editero=Barron's|publikigita ye=22ma di agosto 2024}}</ref>
* [[28ma di agosto]] til la [[8ma di septembro]] - [[Paralimpiala Ludi]] eventas en [[Paris]].
* [[29ma di agosto]] - [[Ciklono]] ''Shanshan'' frapas prefektio Kagoshima en [[Kyushu]], [[Japonia]], per venti qui atingis 215 km/h. Adminime 3 personi mortas, e plu kam 250 mil rezideyi privacesas di elektro. [[Toyota]] e [[Nissan]] suspendas produktado en fabrikerii di la regiono.
* [[2ma di septembro]] - Supera Korto di Brazilia decidas blokusar interretala platformo ''X'' (olim [[Twitter]]) pos diversa demandi, ignorita da platformo, por removar kontenaji kalumnioza e falsa novaji, e pos ke [[Elon Musk]] refuzis indikar reprezentanto legala di la platformo en [[Brazilia]].
* 17ma til la 18ma di septembro - Per du ciberataki*, 32 personi mortigesas e 3200 plusa homi vundesas kande mesajili e komunikili uzita da membri de [[Hezbollah]] explozas. On judikas ke la Sekreta Servado di [[Israel]] esis l'exekutanto dil ciberataki*.
* [[21ma di septembro]] - Adminime 51 personi mortas e 20 plusa homi vundesas pro explozo en mineyo di [[karbono]] proxim Tabas, [[Iran]]<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2024/09/22/explosao-mina-carvao-ira-deixa-mortos-e-feridos.ghtml|titulo=Explosão em mina de carvão no Irã deixa 51 mortos e 20 feridos|editero=G1|idiomo={{pt}}|publikigita ye=22ma di septembro 2024}}</ref>.
* [[27ma di septembro]] - [[Uragano]] ''Helena'' frapas [[Usa]]na stati [[Florida]], [[Georgia]], [[Sudal Karolina]] e [[Tennessee]] per venti qui atingis 225 km/h, produktanta adminime 40 morti e lasanta plu kam 4 milion domi ed entraprezi sen elektro.<ref>{{extera ligilo|titulo=Furacão Helene deixa 40 mortos nos EUA e 4 milhões sem energia na costa leste|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2024/09/furacao-helene-deixa-3-mortos-nos-eua-e-e-rebaixado-para-tempestade-tropical.shtml|editero=Folha de S.Paulo|idiomo={{pt}}|publikigita ye=28ma di septembro 2024}}</ref>
* 27ma di septembro - [[Israel]]an avioni bombardas [[Beirut]], [[Libano]], produktanta adminime 6 morti e vundanta 91 plusa homi.<ref>{{extera ligilo |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/9/27/several-explosions-in-beirut-as-israel-says-it-attacked-hezbollah-hq|titulo=Waves of explosions rock Beirut as Israel says it attacked Hezbollah HQ|editero=Al Jazeera|idiomo={{en}}|publikigita ye=27ma di septembro 2024}}</ref>
* [[30ma di septembro]] - [[Unionita Rejio]] divenas l'unesma lando de [[G7]] qua eliminas komplete l'uzo di [[karbono]] por produktar [[elektro]], pos 142-yar-uzo.
* [[1ma di oktobro]] - Du [[Palestinana stato|Palestinani]] pafas kontre pediranti en [[Jaffa]], [[Israel]] e produktas adminime 7 morti e 17 plusa homi vundita.
* [[3ma di oktobro]] - Batelo kulbutas che [[lago Kivu]], en [[Demokratial Republiko Kongo]], ed adminime 78 personi dronas su.<ref>{{extera ligilo|titulo=At least 78 people killed after boat capsizes in DRC|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/10/3/at-least-78-people-killed-after-boat-capsizes-in-drc|editero=Al Jazeera|idiomo={{en}}|publikigita ye=3ma di oktobro 2024}}</ref>
* [[4ma di oktobro]] - Inundadi e terglitadi en Jablanica, [[Bosnia e Herzegovina]], produktas 16 morti.<ref>{{extera ligilo|titulo=Bosnia hit by heavy floods and landslides, killing at least 16 people|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/10/4/bosnia-hit-by-heavy-floods-after-rainstorms-several-people-killed|editero=Al Jazeera|idiomo={{en}}|publikigita ye=4ma di oktobro 2024}}</ref>
* [[10ma di oktobro]] - Adminime 10 personi mortas pro [[tornado|tornadi]] efektigita da [[uragano]] ''Milton'' en Usana stato [[Florida]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www.reuters.com/world/us/hurricane-milton-weakens-it-marches-across-central-florida-homes-destroyed-2024-10-10/|titulo=Hurricane Milton leaves at least 10 dead, millions without power in Florida|editero=Reuters|idiomo={{en}}|publikigita ye=11ma di oktobro 2024}}</ref>
* [[20ma di oktobro]] - Eventas plebicito en [[Moldova]], questionanta se la [[konstituco]] di la lando mustus modifikesar por ke la lando adherez al [[Europana Uniono]], ed "yes" recevas 50,38% ek la voti.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=21ma di oktobro 2024|titulo=Reacție în tabara Maiei Sandu, după rezultatul pe muchie de cuţit la referendumul din Republica Moldova: "O victorie la limită este tot o victorie" - HotNews.ro |url=https://hotnews.ro/reactie-in-tabara-maiei-sandu-dupa-rezultatul-pe-muchie-de-cutit-la-referendumul-din-republica-moldova-o-victorie-la-limita-este-tot-o-victorie-1817806 |vidita ye= 22ma di oktobro 2024|idiomo={{ro}}}}</ref>
* [[24ma di oktobro]] - Tropikala tempesto ''Trami'' frapas la nordo di [[Luzon]], [[Filipini]], e produktas adminime 76 morti. Adminime plusa {{formatnum:320000}} personi mustas evakuesar.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/10/25/dozens-killed-as-tropical-storm-trami-batters-the-philippines |titulo=At least 76 killed as Tropical Storm Trami batters the Philippines|editero=Al Jazeera|idiomo={{en}}|publikigita ye=25ma di oktobro 2024}}</ref>
* [[25ma di oktobro]] - Avional aktaki [[Israel]]ana an la nordo di [[Gaza]] produktas 72 morti, inkluzinte adminime 38 personi en [[Khan Younis]].
* [[26ma di oktobro]] - [[Israel]] lansas aeral atako noktala kontre [[Iran]]. Iranana statala komunikilaro raportas explozi en [[Tehran]] e [[Karaj]], e la morto di 4 soldati.

== Naski ==

== Morti ==
[[Arkivo:Basdeo Panday with Mikko Pyhälä (Ambassador of Finland) (cropped).jpg|thumb|130px|[[Basdeo Panday]]]]
* [[1ma di januaro]] - [[Basdeo Panday]], chefministro di Trinidad e Tobago (n. 1933)<ref>{{Citez jurnalo od edituro |surnomo=Kissoon |nomo=Carolyn |titulo=Basdeo Panday has died |url=https://trinidadexpress.com/newsextra/basdeo-panday-has-died/article_1ba603b6-a8fa-11ee-8e06-db209099480c.html |vidita ye=2ma di januaro 2024 |editero=Trinidad Daily Express |publikigita ye=1ma di januaro 2024}}</ref>
* 1ma di januaro - [[Niklaus Wirth]], Suisa komputera ciencisto, kreinto di programifo-linguo ''Pascal'' (n. 1934)<ref>{{Citez jurnalo od edituro|titulo=Niklaus Wirth ist tot: IT-Welt trauert um Erfinder von Pascal |url=https://winfuture.de/news,140430.html|editero=WinFuture |idiomo={{de}}|publikigita ye=3ma di januaro 2024}}</ref>
* [[2ma di januaro]] - [[Zvi Zamir]], Israelana militisto, ex-chefo di Mosad (n. 1925)
* [[4ma di januaro]] - [[David Soul]], Usana-Britanian aktoro e kantisto (n. 1943)
* [[5ma di januaro]] - [[Mário Jorge Lobo Zagallo]], Braziliana futbalisto (n. 1931)<ref>{{extera ligilo|titulo=Morre Zagallo aos 92 anos no Rio; Brasil perde uma de suas maiores lendas|url=https://www.uol.com.br/esporte/futebol/ultimas-noticias/2024/01/06/morre-zagallo.htm |editero=UOL|idiomo={{pt}}|publikigita ye=6ma di januaro 2024}}</ref>
* [[7ma di januaro]] - [[Franz Beckenbauer]], Germana futbalisto (n. 1945)<ref>{{extera ligilo |titulo=Lenda do futebol alemão, Franz Beckenbauer morre aos 78 anos|url=https://www.terra.com.br/esportes/futebol/internacional/lenda-do-futebol-alemao-franz-beckenbauer-morre-aos-78-anos,54317015497b52123eb3f60c0e00ac3dsmotwp6u.html|editero=terra.com.br|publikigita ye=8ma di januaro 2024|idiomo={{pt}}}}</ref>
* [[16ma di januaro]] - [[Alexei Anatolyevich Navalni|Alexei Navalni]], Rusa politikisto e aktivisto kontre korupteso (n. 1976)
* [[22ma di januaro]] - [[Arno Penzias]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>{{Citez jurnalo od edituro |surnomo=Hafner |nomo=Katie |url=https://www.nytimes.com/2024/01/22/science/space/arno-a-penzias-dead.html |publikigita ye=22ma di januaro 2024|titulo=Arno A. Penzias, 90, Dies; Nobel Physicist Confirmed Big Bang Theory|idiomo={{en}}|publikigo=The New York Times}}</ref>
[[Arkivo:Frank Farian.jpeg|thumb|130px|[[Frank Farian]]]]
* [[23ma di januaro]] - [[Frank Farian]], Germana muzikala produktisto, kompozisto e kantisto (n. 1941)<ref>{{Extera ligilo|titulo=German music producer Frank Farian dies aged 82 – DW – 01/23/2024|url=https://www.dw.com/en/german-music-producer-frank-farian-dies-aged-82/a-68063478 |vidita ye=23ma di januaro 2024|editero=dw.com|idiomo={{en}}}}</ref>
* 23ma di januaro - [[Melanie]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1947)
* [[24ma di januaro]] - [[Carl Andre]], Usana skultisto (n. 1935)
* [[30ma di januaro]] - [[György Barkó]], Hungara aktoro (n. 1931)
* [[2ma di februaro]] - [[Oskar Negt]], Germana filozofo (n. 1934)<ref>{{extera ligilo|url=https://www.spiegel.de/kultur/oskar-negt-ist-tot-sozialphilosoph-war-mentor-der-68er-a-4f32eb25-674a-4df8-8c7d-4cbfef9d204b|titulo=Oskar Negt ist tot|idiomo={{de}}|publikigita ye=2ma di februaro 2024|editero=Der Spiegel}}</ref>
* [[4ma di februaro]] - [[Hage Geingob]], prezidanto e chefministro di Namibia (n. 1941)<ref>{{extera ligilo|titulo=Namibia's President Geingob Dies; Mbumba Sworn in as Successor|url=https://allafrica.com/view/group/main/main/id/00088397.html|editero=AllAfrica|idiomo={{en}}|publikigita ye=4ma di februaro 2024}}</ref>
* [[5ma di februaro]] - [[Dries van Agt]], chefministro di Nederlando (n. 1931)
* [[6ma di februaro]] - [[Sebastián Piñera]], prezidanto di Chili (n. 1949)<ref>{{Citez jurnalo od edituro |last1=Toro Jeria |first1=Daniela |titulo=Muere ex Presidente Sebastián Piñera en accidente aéreo en Lago Ranco |url=https://www.emol.com/noticias/Nacional/2024/02/06/1120872/pinera-muerte-accidente-aereo.html |idiomo={{es}}|editero=El Mercurio Online |publikigita ye=6ma di februaro 2024}}</ref>
* 6ma di februaro - [[John Bruton]], chefministro di Republiko Irlando (n. 1947)<ref>{{extera ligilo|url=https://www.independent.ie/irish-news/politics/former-taoiseach-john-bruton-has-died-aged-76/a615938608.html |titulo=Former Taoiseach John Bruton has died, aged 76|editero=Irish Independent|publikigita ye=6ma di februaro 2024|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[10ma di februaro]] - [[Edward Lowassa]], chefa ministro di Tanzania (n. 1953)
* [[11ma di februaro]] - [[Kelvin Kiptum]], Kenian atleto (n. 1999)
[[Arkivo:Alexey Navalny 2.jpg|thumb|130px|[[Alexei Navalni]]]]
* [[21ma di februaro]] - [[Roger Guillemin]], Franca endokrinologiisto, Nobel-laureato (n. 1924)<ref>{{Citez jurnalo od edituro|titulo=Roger Guillemin, 100, Nobel-Winning Scientist Stirred by Rivalries, Dies|url=https://www.nytimes.com/2024/02/22/science/roger-guillemin-dead.html|idiomo={{en}}|editero=The New York Times|surnomo=Wade|nomo=Nicholas|publikigita ye=23ma di februaro 2024}}</ref>
* [[23ma di februaro]] - [[Wilson Fittipaldi Júnior]], Brazilian automobilisto (n. 1943)
* [[28ma di februaro]] - [[Félix Aráuz]], Equadorana piktisto (n. 1935)
* 28ma di februaro - [[Nikolai Ivanovich Rijkov|Nikolai Rijkov]], Rusa politikisto (n. 1929)
* [[29ma di februaro]] - [[Ali Hassan Mwinyi]], prezidanto di Tanzania (n. 1925)<ref>{{extera ligilo|titulo=Former Tanzania President Ali Hassan Mwinyi dies at 98|url=https://www.theeastafrican.co.ke/tea/news/east-africa/former-tanzania-president-ali-hassan-mwinyi-dies-at-98-4541336|editero=The East African|idiomo={{en}}|publikigita ye=29ma di februaro 2024}}</ref>
[[Arkivo:Mulroney-Reismann Shill.JPG|thumb|130px|[[Brian Mulroney]]]]
* 29ma di februaro - [[Brian Mulroney]], chefministro di Kanada (n. 1939)<ref>{{extera ligilo|titulo=Former Canadian Prime Minister Brian Mulroney dies at 84, according to media reports|url=https://edition.cnn.com/2024/02/29/americas/brian-mulroney-obit/index.html|publikigita ye=29ma di februaro 2024|editero=CNN|idiomo={{en}}}}</ref>
* 29ma di februaro - [[Paolo Taviani]], Italiana cinematografisto, un ek la [[fratuli Taviani]] (n. 1931)
* [[1ma di marto]] - [[Iris Apfel]], Usan aferisto, interior-konceptisto e vest-ikono (n. 1921)
* 1ma di marto - [[Akira Toriyama]], Japoniana desegnisto di ''manga'' (n. 1955)
* [[3ma di marto]] - [[Agbéyomé Kodjo]], chefministro di Togo (n. 1954)
* [[8ma di marto]] - [[Herbert Kroemer]], German-Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1928)
* [[11ma di marto]] - [[David Mixner]], Usan aktivisto pri homeosexual yuri (n. 1946)
* [[13ma di marto]] - [[Marcello Gandini]], Italian automobilo-desegnisto (n. 1938)
[[Arkivo:Frans_de_Waal.jpg|thumb|130px|[[Frans de Waal]]]]
* [[14ma di marto]] - [[Frans de Waal]], Nederlandana biologo (n. 1948)
* [[24ma di marto]] - [[Def Rhymz]], Surinamana-Nederlandana rap-muzikisto (n. 1970)
* [[26ma di marto]] - [[Richard Serra]], Usana skultisto e videoartisto (n. 1938)
* [[29ma di marto]] - [[Louis Gossett jr.]], Usan aktoro (n. 1936)
* [[2ma di aprilo]] - [[Maryse Condé]], Franca-Guadelupana skriptistino (n. 1934)
* [[5ma di aprilo]] - [[Mahammed Dionne]], chefministro di Senegal (n. 1959)
* [[6ma di aprilo]] - [[Ziraldo Alves Pinto]], Braziliana kartunisto, skriptisto, humuristo e jurnalisto (n. 1932)
* [[8ma di aprilo]] - [[Peter Ware Higgs]], Britaniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1929)
[[Arkivo:O.J. Simpson 1990 · DN-ST-91-03444 crop.JPEG|thumb|130px|[[O. J. Simpson]]]]
* [[10ma di aprilo]] - [[O. J. Simpson]], Usan aktoro e ludisto di Usana futbalo (n. 1947)
* 10ma di aprilo - [[Edward Lowassa]], chefa ministro di Tanzania (n. 1953)
* [[20ma di aprilo]] - [[Gediminas Kirkilas]], chefministro di Lituania (n. 1951)<ref>{{extera ligilo|titulo=Mirė politikas, buvęs Lietuvos premjeras Gediminas Kirkilas|url=https://www.lrt.lt/naujienos/lietuvoje/2/2255380/mire-politikas-buves-lietuvos-premjeras-gediminas-kirkilas |idiomo={{lt}}}}</ref>
* [[4ma di mayo]] - [[Frank Stella]], Usana piktisto e grafik-artisto (n. 1936)
* [[5ma di mayo]] - [[César Luis Menotti]], Arjentiniana futbalisto ed entrenisto (n. 1938)
* [[6ma di mayo]] - [[Bernard Pivot]], Franca jurnalisto e televiziono-prizentisto (n. 1935)
* [[9ma di mayo]] - [[Roger Corman]], rejisisto e film-produktisto (n. 1926)
* [[13ma di mayo]] - [[Alice Munro]], Kanadana skriptistino (n. 1931)
* 13ma di mayo - [[Lucien Lafour]], Nederlandan arkitekto (n. 1942)
* [[19ma di mayo]] - [[Ebrahim Raisi]], Iranana shia kleriko, yuristo, politikisto ed 8ma prezidanto di Iran (n. 1960)
* [[23ma di mayo]] - [[Morgan Spurlock]], Usana cinematografisto (n. 1970)
* [[24ma di mayo]] - [[Doug Ingle]], Usana muzikisto ([[Iron Butterfly]]) (n. 1945)
* [[8ma di junio]] - [[Sergei Aslanovich Beshukov|Sergei Beshukov]], Rusa shakoludistulo (n. 1971)
* [[9ma di junio]] - [[James Lawson]], Usan aktivisto ed universitatala profesoro (n. 1928)
[[Arkivo:Francoise-hardy-amsterdam-1969-ii-large (cropped).png|thumb|130px|[[Françoise Hardy]]]]
* [[11ma di junio]] - [[Françoise Hardy]], Franca kantistino ed aktorino (n. 1944)<ref>{{extera ligilo|titulo=Françoise Hardy, Influential French Singer and Actress, Dies at 80|url=https://exclaim.ca/music/article/francoise-hardy-influential-french-singer-and-actress-dies-at-80 |editero=Exclaim!|publikigita ye=11ma di junio 2024|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[16ma di junio]] - [[Jodie Devos]], Belga kantistino (n. 1988)
* [[18ma di junio]] - [[Anouk Aimée]], Franc aktorino (n. 1932)
* 18ma di junio - [[Stojan Andov]], Makedoniana politikisto (n. 1935)
* [[19ma di junio]] - [[Jan Cremer]], Nederlandana skriptisto e piktisto (n. 1940)
* [[1ma di julio]] - [[Ismail Kadare]], Albaniana skriptisto (n. 1936)
* [[6ma di julio]] - [[Pino D'Angiò]], Italiana kantisto e kompozisto (n. 1952)
[[Arkivo:Bengt Samuelsson.png|thumb|130px|<small>[[Bengt Ingemar Samuelsson|Bengt I. Samuelsson]]</small>]]
* [[7ma di julio]] - [[Bengt Ingemar Samuelsson]], Sueda biokemiisto, Nobel-laureato (n. 1934)<ref>{{extera ligilo|titulo=Nobelpristagaren Bengt Samuelsson död|url=https://www.svt.se/nyheter/inrikes/tt-flash-svensk-nobelpristagare-dod|editero=SVT|idiomo={{sv}}|publikigita ye=8ma di julio 2024}}</ref>
* [[11ma di julio]] - [[Shelley Duvall]], Usan aktoro e film-produktisto (n. 1949)
* [[12ma di julio]] - [[Bill Viola]], Usan artisto (n. 1951)
* 12ma di julio - [[Ruth Westheimer]], Usana-juda konsilisto pri sexualeso, terapiisto, aktoro e skriptisto (n. 1928)
* [[13ma di julio]] - [[Shannen Doherty]], Usan aktorino (n. 1971)
* [[15ma di julio]] - [[Wieteke van Dort]], Nederlandana kantistino ed aktorino (n. 1943)
* [[19ma di julio]] - [[Nguyễn Phú Trọng]], prezidanto di Vietnam (n. 1944)
* [[22ma di julio]] - [[John Mayall]], Britaniana kantisto, muzikisto e kompozisto (n. 1933)<ref>{{extera ligilo|titulo=John Mayall, Pioneer of British Blues, dies at 90|url=https://www.nytimes.com/2024/07/23/arts/music/john-mayall-dead.html|editero=The New York Times|idiomo={{en}}|vidita ye=23ma di julio 2024}}</ref>
* [[31ma di julio]] - [[Ismail Haniya]], politikala duktero di Hamas (n. 1963)
* [[4ma di agosto]] - [[Tsung-Dao Lee]], Chinian-Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926)<ref>{{extera ligilo|titulo=Nobel laureate Tsung-Dao Lee passes away, aged 98, media reports|autoro=CGTN|url=https://news.cgtn.com/news/5ma di agosto 2024/news-1vOScJzZCA8/p.html|vidita ye=5ma di agosto 2024|editero=news.cgtn.com|idiomo={{en}}}}</ref>
* [[14ma di agosto]] - [[Gena Rowlands]], Usan aktorino (n. 1930)
* [[17ma di agosto]] - [[Silvio Santos]], Brazilian entraprezisto e televiziono-prizentisto (n. 1930)<ref>{{extera ligilo|titulo=O adeus ao Patrão |url=https://www.uol.com.br/splash/reportagens-especiais/morre-silvio-santos/|editero=UOL|publikigita ye=17ma di agosto 2024|idiomo={{pt}}}}</ref>
[[Arkivo:Che gioia vivere (1961) - Alain Delon 01.jpg|thumb|130px|[[Alain Delon]]]]
* [[18ma di agosto]] - [[Alain Delon]], Franc aktoro (n. 1935)<ref>{{extera ligilo|editero=UOL|titulo=Alain Delon, lenda do cinema francês, morre aos 88 anos|url=https://www.uol.com.br/splash/noticias/2024/08/18/alain-delon-lenda-do-cinema-frances-morre-aos-88-anos.htm|idiomo={{pt}}|publikigita ye=18ma di agosto 2024}}</ref>
* [[19ma di agosto]] - [[Michel Guérard]], Franca koquisto (n. 1933)
* [[25ma di agosto]] - [[Selim Hoss]], chefministro di Libano (n. 1929)<ref>{{extera ligilo|url=https://www.mtv.com.lb/en/News/Local/1475457/former-prime-minister-salim-hoss-passed-away|titulo=Former Prime Minister Salim Hoss Passed Away|publikigita ye=25ma di agosto 2024|idiomo={{en}}|editero=MTV Lebanon}}</ref>
* [[27ma di agosto]] - [[Juan Izquierdo]], Uruguayana futbalisto (n. 1997)<ref>{{extera ligilo|url=https://www.directvsports.com/amp/futbol/Luto-en-el-futbol-sudamericano-fallecio-Juan-Izquierdo-jugador-de-Nacional-de-Montevideo-20240827-0061.html|titulo=Luto en el fútbol sudamericano: falleció Juan Izquierdo, jugador de Nacional de Montevideo|editero=DirecTV Sports|idiomo={{es}}|publikigita ye=28ma di agosto 2024}}</ref>
* 27ma di agosto - [[Lisette Lewin]], Nederlandana skriptisto e jurnalisto (n. 1939)
* [[30ma di agosto]] - [[Tuheitia Paki]], rejo dil populo Maori (n. 1955)
* [[5ma di septembro]] - [[Sérgio Mendes]], kantisto, kompozisto e pianisto (n. 1941)
* [[6ma di septembro]] - [[Pim de la Parra]], Surinamana-Nederlandana cinematografisto (n. 1940)
* [[9ma di septembro]] - [[James Earl Jones]], Usana cinem-aktoro (n. 1931)
[[Arkivo:Al Fujimori (cropped).jpg|thumb|130px|[[Alberto Fujimori]]]]
* [[11ma di septembro]] - [[Alberto Fujimori]], exprezidanto di Peru (n. 1938)<ref>{{extera ligilo|url=https://apnews.com/article/fujimori-peru-lima-died-777fdfcb09eafd731a7412c8bf1a2f64 |titulo=Alberto Fujimori, a former president of Peru who was convicted for human rights abuses, dies at 86 |editero=Associated Press |idiomo={{en}}|publikigita ye=12ma di septembro 2024}}</ref>
* 11ma di septembro - [[Peter Klashorst]], Nederlandana piktisto, muzikisto e fotografisto (n. 1957)
* [[13ma di septembro]] - [[Michaela DePrince]], Usana dansistino (n. 1995)
* [[15ma di septembro]] - [[Tito Jackson]], Usana kantisto ([[The Jacksons]]) (n. 1953)<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{pt}}|url=https://www.terra.com.br/diversao/musica/tito-jackson-irmao-de-michael-jackson-morre-aos-70-anos,3c93b92c25b25eccfb57ff28b2bb90ffmvheei40.html|titulo=Tito Jackson, irmão de Michael Jackson, morre aos 70 anos|publikigita ye=16ma di septembro 2024|editero=Terra|autoro=Giovanna Camiotto}}</ref>
* [[18ma di septembro]] - [[Salvatore Schillaci]], Italiana futbalisto (n. 1964)
* [[20ma di septembro]] - [[Ibrahim Akil]], Libanana membro di Hizbola (n. 1962)
* [[22ma di septembro]] - [[Fredric Jameson]], Usana filozofo e literaturala kritikisto (n. 1934)
* [[27ma di septembro]] - [[Maggie Smith]], Britanian aktorino (n. 1934)
* [[28ma di septembro]] - [[Kris Kristofferson]], Usana kantisto, kompozisto ed aktoro (n. 1936)
* [[30ma di septembro]] - [[Ken Page]], Usana komediisto e cinem-aktoro (n. 1954)
* [[3ma di oktobro]] - [[Hashim Safi al-Din]] Libanana shia kleriko (n. [[1964]])
* [[5ma di oktobro]] - [[Ildar Dadin]], Rusa politikal aktivisto (n. 1982)
* 5ma di oktobro - [[Badruddoza Chowdhury]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930)
[[Arkivo:Cissy_Huston.jpg|thumb|130px|[[Cissy Houston]]]]
* [[7ma di oktobro]] - [[Cissy Houston]], Usana kantistino (n. 1933)<ref>{{extera ligilo|url=https://apnews.com/article/cissy-houston-dead-whitney-houston-mother-de8e3486134c7acd599ee3f16fb997c6|titulo=Cissy Houston, a Grammy-winning gospel singer and Whitney Houston’s mother, dies at 91|idiomo={{en}} |editero=AP|publikigita ye=7ma di oktobro 2024}}</ref>
* 7ma di oktobro - [[Nicholas Pryor]], Usan aktoro (n. 1935)
* [[9ma di oktobro]] - [[Lily Ebert]], Hungara skriptisto, transvivinto di holokausto (n. 1923)
* [[14ma di oktobro]] - [[Philip Zimbardo]], Usana psikologo (n. 1933)
* [[15ma di oktobro]] - [[Antonio Skármeta]], Chiliana skriptisto (n. 1940)
* [[16ma di oktobro]] - [[Liam Payne]], Britaniana kantisto ([[One Direction]]) (n. 1993)<ref>{{extera ligilo|titulo=Liam Payne, ex-One Direction, morre ao cair do 3º andar de hotel argentino |url=https://www.uol.com.br/splash/noticias/2024/10/16/liam-payne-ex-one-direction-morre-na-argentina-diz-jornal.htm |editero=UOL|idiomo={{pt}}|publikigita ye=17ma di oktobro 2024}}</ref>
* [[16ma di oktobro]] [[Yaya Sinwar]], chefo di [[Hamas]] (n. 1962)
* [[17ma di oktobro]] - [[Andrzej Viktor Schally]], Polona-Usana mediko, Nobel-laureato (n. 1926)
* 17ma di oktobro - [[Mitzi Gaynor]], Usan aktorino e dansistino (n. 1931)
* [[20ma di oktobro]] - [[Fethullah Gülen]], Turka islamana filozofo (n. 1941)
* [[21ma di oktobro]] - [[Paul Di'Anno]], Britaniana muzikisto ([[Iron Maiden]]) (n. 1958)
* [[23ma di oktobro]] - [[Leon Neil Cooper]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1930)
* 23ma di oktobro - [[Gustavo Adolfo Espina Salguero]], entraprezisto e provizora prezidanto di Guatemala (n. 1946)
* [[24ma di oktobro]] - [[Alphonse Poaty-Souchlaty]], chefministro di Republiko Kongo (n. 1941)
* [[25ma di oktobro]] - [[Phil Lesh]], Usana muzikisto ([[Grateful Dead]]) (n. 1940)<ref>{{extera ligilo|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/phil-lesh-grateful-dead-dead-1234809976/ |titulo=Phil Lesh, Grateful Dead co-founder and bassist, dead at 84|idiomo={{en}}}}</ref>

== Nobel-premiiziti ==
*[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[John J. Hopfield]], [[Geoffrey E. Hinton]]<ref>{{extera ligilo|titulo=Nobel de Física 2024 premia pioneiros da inteligência artificial|url=https://www1.folha.uol.com.br/ciencia/2024/10/premio-nobel-em-fisica-premia-pioneiros-da-inteligencia-artificial.shtml |editero=Folha de S. Paulo|idiomo={{pt}}|publikigita ye=8ma di oktobro 2024}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Demis Hassabis]], [[John Michael Jumper]]<ref>{{extera ligilo|titulo=Press release: The Nobel Prize in Chemistry 2024|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2024/press-release/|editero=Nobelprize.org|publikigita ye=11ma di oktobro 2024}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[Victor Ambros]], [[Gary Ruvkun]]<ref>{{extera ligilo|titulo=Nobel de Medicina 2024 vai para Victor Ambros e Gary Ruvkun pela descoberta dos microRNAs|url=https://www1.folha.uol.com.br/ciencia/2024/10/nobel-de-medicina-2024-vai-para-victor-ambros-e-gary-ruvkun-pela-descoberta-dos-micrornas.shtml|editero=Folha de S.Paulo|idiomo={{pt}}|publikigita ye=7ma di oktobro 2024}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Han Kang]]<ref>{{extera ligilo|url=https://www.cnnbrasil.com.br/entretenimento/premio-nobel-da-literatura-2024-e-vencido-pela-sul-coreana-han-kang/|titulo=Prêmio Nobel da Literatura 2024 é vencido pela sul-coreana Han Kang|editero=CNN Brasil|idiomo={{pt}}|publikigita ye=10ma di oktobro 2024}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Organizuro Nihon Hidankyo]]<ref>{{extera ligilo|url=https://www.washingtonpost.com/world/2024/10/11/nobel-peace-prize-2024-nihon-hidankyo/|titulo=Nihon Hidankyo wins Nobel Peace Prize for work on nuclear weapons abolition|editero=The Washington Post|idimo={{en}}|publikigita ye=11ma di oktobro 2024}}</ref>
*[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[Daron Acemoğlu]], [[Simon H. Johnson]], [[James Alan Robinson]]<ref>{{extera ligilo|titulo=Nobel de Economia 2024: Daron Acemoglu, Simon Johnson e James A. Robinson vencem o prêmio|url=https://cbn.globo.com/mundo/noticia/2024/10/14/nobel-de-economia-2024-daron-acemoglu-simon-johnson-e-james-a-robinson-vencem-o-premio.ghtml|editero=CBN|idiomo={{pt}}|publikigita ye=14ma di oktobro 2024}}</ref>

==Referi==
{{reflist}}
[[Kategorio:Yari 2020a]]