Videz la fonto/fonti por Ceará

{{Provinci stati kantoni
| OficalaNomo     = Ceará
| Flago           = Bandeira_do_Ceará.svg
| Blazono         = Brasão_do_Ceará.svg
| Mapo            = Brazil State Ceara.svg
| Chefurbo        = [[Fortaleza, Ceará|Fortaleza]]
| MaximGrandaUrbo = 
| Oficalalinguo   = 
| Guberniestro    = Elmano de Freitas <small>(PT, 2023-2026)</small>
| Surfaco         = {{formatnum:148920}}
| Habitanti       = {{formatnum:8791688}}<ref name=Censo22>{{extera ligilo|titulo=Censo 2022: Brasil tem 203 milhões de habitantes, 4,7 milhões a menos que estimativa do IBGE|url=https://g1.globo.com/economia/censo/noticia/2023/06/28/censo-2022-brasil-tem-203-milhoes-de-habitantes-47-milhoes-a-menos-que-estimativa-do-ibge.ghtml|editero=G1|publikigita ye=28ma di junio 2023|idiomo={{pt}}}}</ref>
| Yaro            = 2022
| Denseso di habitantaro = 59,04
| Horo            = -3
| TNP             = 108.8 miliardi (2013)
| Internet        = www.ceara.gov.br
}}
'''Ceará''' esas [[Brazilia]]na [[Stati di Brazilia|stato]] jacanta an la [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]] di la lando. Lu havas kom vicini [[Rio Grande do Norte]] e [[Paraíba]] este, [[Pernambuco]] sude, e [[Piauí]] weste. Norde jacas l'[[Oceano Atlantiko]].

'''Bazala fakti pri Ceará.'''
== Historio ==
[[Arkivo:Artefatos_indígenas-armas_10.jpeg|thumb|280px|left|Armi dil indijeni de Ceará]]
La teritorio di Ceará origine habitesis da diversa indijena grupi, exemple le ''Tabajara'', ''Potyguara'', ''Anacés'', ''Kariri'', ''Inhamum'', ''Jucá'', ''Kanindé'', ''Tremembé'', ''Paikaú'' ed altri, qui mantenis kambii di vari kun [[Europa]]ni, note [[Francia|Franci]], ante l'arivo di [[Portugal]]ani a la regiono, en [[1534]]. Portugalani probis krear vilajeto proxim l'estuario dil fluvio Ceará en [[1603]], ma pro ke ne preparesis por longa periodo di [[sikeso]], li abandonis ol. Franci duris operacar en la regiono, de lua bazi en [[Maranhão]] ed en Ibiapaba, ube li establisis kolonieto en [[1590]].

En [[1612]] Martim Soares Moreno komandis sucesoza expediciono por ekpulsar Franci de la regiono. La sama yaro, ilu konstruktis la fuorto ''São Sebastião''. [[Nederlando|Nederlandani]] invadis la regiono du foyi: en 1637 ed en 1649. En 1637 li kaptis la fuorto, qua atakesis e destruktesis en 1644 dal indijeni. Li mortigis Nederlandana guberniestro Gedeon Morris e multa soldati. Nula Europano vivis en la regiono de 1644 til 1649, kande Nederlandano Matias Beck konstruktis la fuorto ''Schoonenborch'' an l'estuario dil fluvio Pajeú. En [[1654]], kande Nederlandani abandonis lia posedaji en Brazilia, anke la fuorto ''Schoonenborch'' abandonesis.

[[Arkivo:Mapa Ceara 1800 Gregorio Amaral.JPG|thumb|280px|left|Mapo di Ceará en 1800.]]
Ceará esis parto de la kapitanio di [[Pernambuco]] de [[1680]] til [[1799]], kande la kapitanio di Ceará kreesis. Dum la nedependo-proceso di Brazilia, en [[1822]], eventis feroca lukti en Ceará, qua divenis provinco dil imperio Braziliana la sam yaro. En [[1824]] ol partoprenis en la movado [[Kunfederuro dil Equador]], pri la nedependo di la regiono e kontre la centrala guvernerio dil imperio.

[[Arkivo:AnderpsQuixada_005.jpg|thumb|320px|Aquobarilo Cedro, konstruktita dum la [[19ma yarcento]].]]
Ceará esis un ek l'unesma provinci di Brazilia qui abolisis la [[sklaveso]] ante [[1888]]. Dum la regno di [[Pedro la 2ma di Brazilia]] diversa substrukturala verki konstruktesis en la regiono, exemple l'unesma [[fervoyo]] en 1877-1878 e l'unesma aquobarilo por konservar aquo dum sika sezono e posibligar [[irigaco]].

Kande la [[republiko]] proklamesis en Brazilia la yaro 1889, Ceará divenis stato. Dum l'Unesma republiko (1889 til 1930), malgre ke la stato subisis forta sikesi, [[Fortaleza, Ceará|Fortaleza]] duris kreskar e developar ekonomiale e politikale, kontree l'altra regioni del stato. La stato recevis exterlanda enmigranti, nome [[Portugal]]ani e [[Siria]]ni-[[Libano|Libanani]]. Dum ta epoko kreskis l'agado di kriminozi konocita kom ''cangaceiros'' (pronuncez "kangaseiros"), qui atakis e spoliis mikra urbi e rurala proprieti. De [[1896]] til [[1912]] la politiko dil stato kontrolesis dal familio Nogueira Accioly, qua establisis povoza [[oligarkio]], qua nur finis kande li decidis suportar Domingos Carneiro por guvernar la stato, kontre la kandidato Franco Rabelo, suportita dal prezidanto di la republiko [[Hermes da Fonseca]]. La habitantaro di Fortaleza revoltis pos ke eventis violentoza represo kontre pueri qui demonstris kontre Domingos Carneiro. Pro la revolto, Accioly renuncis e Franco Rebelo asumis la povo.

En [[1915]] eventis forta sikeso en la stato, e multa personi ekmigris vers Amazoniana regiono. La graveso di la sikeso inspiris la skriptistino [[Rachel de Queiroz]] en elua libro ''O Quinze''. En 1932 itere eventis forta sikeso, tamen la guverno ne pluse povis sendar personi ad Amazonia. Do, la guverno kreis [[koncentreyo|koncentreyi]] por impedar la migro di personi sen employo qui fugis de la sikeso a la granda urbi. La personi recevis nutrivi e povis laborar en la koncentreyi, ma ne povis ekirar li. On kalkulas ke 73.000 personi restriktesis en ta koncentreyi, e multi mortis pro la mala saneso-standi.

== Geografio ==
[[Arkivo:MARGEM_ESQUERDA.jpg|thumb|280px|Fluvio Acaraú ed urbo [[Sobral]].]]
[[Arkivo:CHAPADA_DO_ARARIPE_01.jpg|thumb|280px|left|''Chapada do Araripe'', platajo proxim urbo [[Crato]].]]
La [[reliefo]] di Ceará esas plana, cirkondata da plataji (''chapadas'') e montareti (''serras''), exemple ''Serra de Ibiapaba'' an la frontiero kun [[Piauí]], kun altitudi inter 700 metri e 900 metri, la ''Chapada do Araripe'' sude, e la ''Chapada do Apodi'' este.

[[Fluvio Jaguaribe]] esas la maxim longa del stato (633 km). Lua baseno okupas cirkume 50% del areo dil stato. Altra importanta fluvio esas Acaraú, longa de 315 km. La maxim multa fluvii e riveri dil stato esas kurta, e multi desaparas komplete dum la sika sezono.

La klimato dil stato esas precipue miarida, kun admaxime 4 monati di pluvoza sezono, ed alta temperaturi dum preske tota yaro. En [[Quixadá]] la mezavalora [[pluvo-quanto]] yarala esas 706 mm, e lua pluvoza sezono iras de la duimo di januaro til la duimo di mayo. La sika sezono povas durar plu kam 1 yaro, e to afektas multe l'ekonomio e la habitantaro di la regioni afektata. La [[temperaturo]] varias de 22°C til 36°C. En la litoro, la klimato esas humida. La mezavalora yarala [[pluvo-quanto]] en Fortaleza esas 1668 mm.

== Ekonomio ==
[[Arkivo:Fortaleza_vista_da_Torre_Deo_Passeo.jpg|thumb|280px|Preske la duimo del ekonomio dil stato koncentresas en Fortaleza.]]
[[Arkivo:Beach_Park.jpg|thumb|280px|left|''Beach Park'', la maxim granda aquala amuzeyo di Latin-Amerika]]
En 2008, la totala produkturo dil stato esis R$ 60,1 miliardi, di qui 47,1% koncentresis en la chef-urbo dil stato. En 2004, la sektoro di servadi (nome [[komerco]] e [[turismo]]) reprezentis 56,7% de la totala produkturo, kontre ke l'[[industrio]] reprezentis 37,9% e l'[[agrokultivo]] reprezentis la cetera 5,4%. La precipua exportaco-produkturi en 2002 esis [[pedovesto|pedovesti]] (20,3%), krustacei (17,6%), texuro di [[kotono]] (16,9%), [[anakardo]] (14,7%), ledro (13,1%), frukti, suki e mielo (5,4%). L'amuzo-parko ''Beach Park'', distanta 27 km este de Fortaleza, esas la maxim granda aquala amuzeyo di [[Latin-Amerika]], e recevis plu kam 1,7 milion viziteri omnayare, ante la [[pandemio]] di [[COVID-19]].

Depos la yaro 2004, l'ekonomio dil stato kreskis modereme, inter 3,5% e 5% omna yari. Mem dum la krizo di 2009 l'ekonomio dil stato kreskis 3,1%, nome pro la kresko dil sektoro di servadi, kontre ke Braziliana ekonomio diminutis 0,2% ye la sam yaro.

== Demografio ==
[[Arkivo:Juazeiro_do_Norte_(254879362).jpg|thumb|320px|Statuo pri katolika sacerdoto ''Padre Cícero'', judikata kom santo da mili di devoti.]]
[[Arkivo:Tereza_Kariri.JPG|thumb|320px|left|Indijeni del etnio Kariri.]]
Ceará esas la 3ma maxim populoza stato de Nord-estala regiono di Brazilia, dop [[Bahia]] e [[Pernambuco]]. Segun la [[demografiala kontado]] di 2022, la stato havis {{formatnum:8791688}} habitanti<ref name=Censo22/>. La maxim multa (63,39%) esas mestici (''pardos''). Blanki esis 33,05%, e 3,03% esas negri. Existas 15 indijena etnii en la stato, kun entote {{formatnum:22500}} individui. La precipua etnii indijena esas Tapeba, Potyguara, Kanindé, Anacé e Kariri.

En 1940, 22,7% ek la habitantaro dil stato rezidis en urbi; en 2006 on kalkulis ke 76,4% de la habitantaro esis urbala.

Segun statistiki de IBGE por la yaro 2019, la procento di iliterateso dil stato, to esas, individui evanta 15 yari o pluse qui ne savas lektar o skribar, esis 12,6%. Anke segun la sama statistiko por 2019, l'adulti qui rezidas en la stato evanta 25 yari o pluse studiis mezavalore 7,9 yari dum lia vivi. Segun statistiki de 2015, esis {{formatnum:1272352}} studianti matrikulizita en primara skolo, e {{formatnum:373274}} matrikulizita en licei.<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{pt}}|url= http://www.ibge.gov.br/estadosat/temas.php?sigla=ce&tema=educacao2015|titulo= Ensino - matrículas, docentes e rede escolar 2015|publikigita ye=2015|autoro=IBGE}}</ref>

La [[religio]] kun maxim granda nombro di adepti esas [[katolikismo]]: 86,7% de la habitantaro. Protestanti esas 9,01%, sen religio esas 2,82%, e 1,84% praktikas altra religii.

{{10 maxim grand urbi
| regiono= Ceará
| dato= 2017
| nomo1 = Fortaleza, Ceará{{!}}Fortaleza
| hab1 = 2643247
| nomo2 = Caucaia
| hab2 = 363928
| nomo3 = Juazeiro do Norte
| hab3 = 271926
| nomo4 = Maracanaú
| hab4 = 226128
| nomo5 = Sobral
| hab5 = 206644
| nomo6 = Crato, Ceará{{!}}Crato
| hab6 = 131372
| nomo7 = Itapipoca
| hab7 = 128135
| nomo8 = Maranguape
| hab8 = 127098
| nomo9 = Iguatu
| hab9 = 103255
| nomo10 = Quixadá
| hab10= 87116
| imajo1 = Fortaleza - Ceará (3122898640).jpg
| imajo2 = Janela_privilegiada_-_panoramio.jpg
| fonto= <ref name="Kontado">{{extera ligilo|url=ftp://ftp.ibge.gov.br/Estimativas_de_Populacao/Estimativas_2017/estimativa_dou_2017.pdf |titulo=«Estimativas da população residente no Brasil e Unidades da federação com data de referência em 1º de julho de 2017»|vidita ye=16ma di marto 2019 |editero=IBGE}}</ref>
}}

== Referi ==
{{reflist}}
{{Stati e regioni di Brazilia}}

[[Kategorio:Stati di Brazilia]]