Videz la fonto/fonti por Hispania

{{Landi
| Nomo                    = Hispania
| Lokala_nomo             = Reino de España'''<br> '''Reialme d'Espanha'''<br>'''Regne d'Espanya'''<br>'''Reino de España'''<br>'''Espainiako Erresuma
| Flago                   = Flag of Spain.svg
| Blazono                 = Escudo de España.svg
| Imajo_mapo              = EU location ESP.png
| Chefurbo                = [[Madrid]]
| habitanti_chefurbo      = {{formatnum:3128600}} ([[2006]])
| Precipua_urbo           = [[Madrid]]
| Oficala_lingui          =  [[Hispana linguo|Hispana]] <small>(en tota lando)</small><br />[[Baska linguo|Baska]] (en [[Baskia]]), [[Galisiana linguo|Galisiana]] (en [[Galisia]]), [[Kataluniana linguo|Kataluniana]] (en [[Katalunia]]). [[Ocitaniana linguo|Ocitaniana]] (che la [[Aran-valo]])
| Guvernerio              = [[Monarkio]]
| Nomo_listo_chefo_stato  = Listo pri monarki di Hispania
| Titulo_chefo_stato      = Rejulo
| Chefo_di_stato          = [[Felipe la 6ma di Hispania|Felipe la 6ma]]
| Nomo_listo_chefo_guverno= Listo pri chefministri di Hispania
| Titulo_chefo_guverno    = Chefministro
| chefo_guverno           = [[Pedro Sánchez]]
| Surfaco                 = {{formatnum:504030}}
| Rango_surfaco           = 51
| Surfaco_aquo            = 1,04
| Habitanti               = {{formatnum:47100396}}<ref name="INE población">[https://www.ine.es/prensa/cp_j2019_p.pdf Cifras de población. Provisionales a 1 de julio de 2019], INE</ref>
| Rango_habitanti         = 27
| Yaro                    = 2019
| Denseso di habitantaro  93,09
| Reto_kodexo             = .es
| Nomo_himno              = ''Marcha Real''
| Pekunio                 = [[Euro]]
}}
'''Hispania''' esas lando jacanta an sud-westal [[Europa]]. Ol havas kom vicini [[Francia]] ed [[Andora]] nordweste, e [[Portugal]] weste. Sude jacas [[Gibraltar]]. [[Mediteraneo]] jacas sude ed este. Norde jacas [[Oceano Atlantiko]].

'''Bazala fakti pri Hispania'''
== Historio ==
{{PA|Historio di Hispania}}
Iberi esas l'unesma populo qua habitis la nuna Hispania. [[Grekia|Greki]] e [[Feniciani]] esis l'unesma populi qui legacis skribaji, ma ne kunvivis kun Iberi. [[Feniciani]] fondis ''Gadir'', la nuna [[Cádiz]], cirkume la yaro [[1100 aK]].

Kartagani anke koloniigis Iberia, e kreis diversa [[portuo|portui]], exemple la nuna Cartagena, en la regiono Murcia. Pos militi inter [[Kartago|Kartagani]] e [[Roma]]ni, Romani okupis Iberia e konquestis la teritorio. Romana konquesto duris dum 200 yari, e li konfrontis rezisti en urbi, exemple Numancia; en lokala chefi, exemple Viriato; ed en lokala populi, exemple Kantabriani ed Asturiani.

Pos konquestir Hispania, Romani impozis lia kulturo. Multa importanta politikisti di Roma naskis en la regiono.

[[Mezepoko]] komencis en Hispania komencis pos l'invado di Visigoti en Iberia. En [[711]] Hispania invadesis dal Mohamedani, qui arivis de Afrika. Pose komencis tale nomizita ''Reconquista'', qua finis en 1492. Dum mezepoko, [[Alfonso la 10ma di Kastilia|Alfonso la 10ma]] kreis tale nomizita nomizita ''[[Siete Partidas]]'', unesma legala kodexo di Hispania.

Pos l'evikto dil Mohamedani, Katolika suvereni stimulis l'expediciono da [[Cristoforo Colombo]], qua trovis nova kontinento, Amerika. La kolonial imperio Hispana en Amerika iris de la nuna sudo di Usa til Arjentinia.

En [[1793]], Hispania militis kontre [[Francia|Franca Republiko]], qua mortigabis lora rejulo [[Louis la 16ma di Francia|Louis la 16ma]]. En [[1795]] ol signatis paco-pakto kun Francia.

En [[1807]] la sekreta [[pakto di Fontainebleau]] signatita da Hispana princo [[Manuel de Godoy y Álvarez de Faria]] instigis Hispania deklarar milito kontre [[Unionita Rejio]]. Franca trupi eniris Hispana teritorio por okupar [[Portugal]], ma restis en la lando, e koaktis lora rejulo [[Fernando la 7ma di Hispania|Fernando la 7ma]] abdikar favore [[Joseph Bonaparte]]. Kun la falio di [[Napoléon la 1ma]], Fernando la 7ma riganis povo en [[1814]]. Samatempe, kelka Hispana kolonii en [[Amerika]] nedependanteskis, o komencis lia nedependo-procedi, inter [[1810]] e [[1811]].

{{VA|Hispana interna milito|Francisco Franco|Juan Carlos la 1ma}}

En [[1986]], Hispania eniris [[Europana Ekonomiala Komunitato]], pose eniris [[Eurozono]] ye la [[1ma di januaro]] [[1999]] ed adoptis [[Euro]] kom monetaro ye la [[1ma di januaro]] [[2002]].

== Politiko ==
[[Arkivo:Senado fachada Madrid.jpg|thumb|320px|Edifico dil Senato.]]
[[Arkivo:Palacio Real (Madrid) 21.jpg|thumb|left|320px|Rejala Palaco, en Madrid.]]
Segun la nuna [[konstituco]] adoptita en [[1978]], Hispania esas [[konstitucala monarkio]]. Rejulo [[Felipe la 4ma di Hispania|Felipe la 4ma]] esas lua chefo di stato. La chefministro di Hispania portas la titulo ''prezidanto di Guvernerio''. L'[[Exekutiva povo]] konsistas ek la Konsilistaro di Ministri<ref> http://www.la-moncloa.es/ConsejodeMinistros/referias/_2010/refc20100616.htm</ref> prezidita dal chefministro. La [[rejo]] propozas la formaco di guvernerio pos elekto, qua mantenesas dum la tota tempo ke la Kongreso fidas lu.<ref> http://www.congreso.es/</ref>

La Parlamento havas du chambri: la Chambro di Deputati (''Congreso de los Diputados'') havas 350 membri qui elektesas dal populo por 4-yara mandato. La Senato nun havas 264 membri, de qui 208 elektesis direte dal populo, e la cetera 58 elektesis da lokala legifal asembli. Li ank elektesas por 4-yara mandato.

La [[judiciala povo]] konsistas ek singulara judiciisti ed anke da tribunali, qui aplikas la [[lego|legi]] en nomo di la rejo.

== Teritorial organizado ==
[[Arkivo:Provincias de España.svg|thumb|320px|Mapo di Hispania kun lua provinci.]]
{{PA|Autonoma regiono}}
Nun, Hispania subdividesas en 17 autonoma regioni e du autonoma urbi, [[Ceuta]] e [[Melilla]], ambe jacanta an la nordo di [[Maroko]] [[Afrika]]. Hispana konstituco establisas la teritorial organizado dil stato en municipii, provincii ed autonoma komoni, singla ek li havas povo por administrar lia propra interesi kun ampla nivelo di autonomio pri legifala, budjetala, administrala e politikala temi. Quankam Navara ne esas exakte autonoma komunitato, ma forala komunitato, ol judikesas kom autonoma komunitato segun l'interpretado dal konstitucala tribunalo.

Singla autonoma komunitato subdividesas en un o plura provincii.

=== Disputata teritorii ===
[[Arkivo:Gibraltar Border.jpg|thumb|left|280px|Frontiero di Hispania kun [[Gibraltar]].]]
[[Arkivo:Melilla faro.jpg|thumb|280px|Faro di Melilla.]]
Historiale, Hispania revendikabas la retrocedo dil Britaniana kolonio [[Gibraltar]]<ref> http://www.lavozdigital.es/cadiz/20060918/mundo/anos-disputa-gibraltar_200609181703.html</ref>, tamen recente ol aceptis diskutar partigo di suvereneso. Ca revendiko komencis kande Angla-Nederlandana trupi kaptis la regiono por l'interesto di [[Karolus la 6ma, Santa Romana imperiestro|arkiduko Karolus]] dum la [[Milito pri Hispana Sucedo]] en 1704, e pose Britaniani prenis posedajo di la regiono per la [[kontrato di Utrecht]], en [[1713]]. La revendiko pluforteskis dum la [[18ma yarcento]], inkluzite per milital operaci, pose diminutis dum la komenco dil 20ma yarcento e, dum la guvernerio di [[Francisco Franco]], la questiono prizentesis al [[Unionita Nacioni]]. La questiono pri Gibraltar inkluzesis en la diskuti pri deskoloniigo, tamen Hispania mustis agnoskar la solvi 2231 e 2353 del Unionita Nacioni, segun quo la deziri del Gibraltarani mustis respektesar. En la lasta plebicito pri la temo, eventinta en 2002, Gibraltarani refuzis per 98,97 no-voti, la partigo di suvereneso inter Unionita Rejio e Hispania. Dum la plebicito pri [[Brekiro]] en 2016, la maxim multa Gibraltarani (95%) preferis durar en l'[[Europana Uniono]]. Tamen, por apartenar al Unionita Rejio, la teritorio foriris EU.

Altralatere [[Portugal]] ne agnoskas Hispana suvereneso<ref>http://www.albaiges.com/historia/olivenzagibraltarportugues.htm</ref> sur la distrikto [[Olivenza]]<ref> http://www.ayuntamientodeolivenza.com/</ref>, en la [[provinco Badajoz]] qua inkluzas la municipi Olivenza e [[Táliga]], cedita da Portugal a Hispania per la traktato di Badajoz en [[1801]]. Portugal e Hispania interpretas diferante la resolzi dal [[Kongreso di Viena]] pri ca regiono. Portugal interpretas ke Hispania mustas retrodonar Olivenza, kontre ke Hispania interpretas ke Olivenza apartenas a Hispania. Fine, Hispania ne agnoskas la postulo Portugalana pri suvereneso sur tale nomizita Insuli Sovaja (mikra arkipelago sen habitantaro, distanta 160 km norde de [[Kanarii]] e 280 km sude de [[Madeira]]).

Hispania e Maroko disputas suvereneso pri la nehabitata insuleto Perejil. Pos milital incidento en 2002, la du landi paktis ke nula polico o militala garnizono pozesos ibe, tamen, la du landi ne abandonis lia postuli pri suvereneso ibe. Altralatere, [[Maroko]] demandas ke Hispania cedez lua suvereneso sur [[Ceuta]] e [[Melilla]]<ref> http://www.elmundo.es/elmundo/2007/12/14/espana/1197669555.html</ref>, e sur altra loki proxim lua rivo - l'insuli Chafarinas, la [[roko Vélez de la Gomera]] e la [[roko Alhucemas]]. Kelka politikala movadi en Maroko, exemple partiso ''Istiqlal'', inkluzas mem [[Kanarii]] en tale nomizita "Granda Maroko".

=== Movadi pri nedependo ===
[[Arkivo:060218 ManiSomunaNacio24.jpg|thumb|right|Nacionalista demonstro di Kataluni en Barcelona, 2006. "Som una nació" (Ni esas naciono).]]
En Hispania existas diversa movadi pri politikala nedependi, ligata a periferiala nacionalismo, exemple Baska, la Galisiana o la Kataluniana, qui demandas nedependo de Hispania por la teritorii ube li existas. Ta movadi precipue trovesas en Katalunia, Galisia, Navara e Baskia, ube existas partisi explicite nacionalista e favorebla a nedependo, exemple ''Unión do Povo Galego'', ''Esquerra Republicana de Catalunya'', ''Aralar'' od ''Eusko Alkartasuna'', e la sequanti di la konocata kom sinistra ''abertzale''. Altra partisi, exemple Galega Nacionalista Bloko, Baska Nacionalista Partiso e CiU ocilas inter revendiko pri autonomio, ed explicita defenso di la nedependo.

== Geografio ==
[[Arkivo:Spain.png|thumb|280px|Reliefo di Hispania.]]
La surfaco di Hispania esas preske la sama kam olta dil Usana stato [[Kalifornia]]. Jacanta an Ocidental Europa, Hispania okupas granda parto di Iberia, ed exter ol, du arkipelagi e du urbi en nordal Afrika, l'insulo Alborán e multa insuli avan peninsulala rivo. Ultre li, existas altra marala teritorii, exemple [[insuli Chafarinas]], roko ''Vélez de la Gomera'' e roko ''Alhucemas'', omni avan Afrikana rivo.

Pri teritoriala extenso, Hispania esas la 4ma maxim vasta lando de Europa, dop Rusia, Ukraina e Francia, e la duesma maxim granda dil [[Europana Uniono]].

Precipua fluvii: [[fluvio Ebro|Ebro]], [[Fluvio Tago|Tago]], [[Fluvio Durio|Durio]], [[Fluvio Guadiana|Guadiana]], [[Fluvio Guadalquivir|Guadalquivir]].

;Videz anke:
* [[Stretajo di Gibraltar]]
* [[Pirenei]]
* [[Baleari]]

== Ekonomio ==
{{PA|Ekonomio di Hispania}}
Hispania havas la 9ma maxim granda [[ekonomio]] del mondo. La lando eniris l'[[Eurozono]] ye la [[1ma di januaro]] [[1999]] ed adoptis l'[[Euro]] kom monetaro ye l'[[1ma di januaro]] [[2002]].

[[Turismo|Turismal]] agado en Hispania esas la duesma maxim granda del mondo. En 2006, la revenui de turismo atingi 40 miliard dolari, o 5% de la [[Totala nacionala produkturo|TNP]]<ref>[http://www.theglobalguru.com/article.php?id=60&offer=GURU001 "Global Guru" analysis] - The Global Guru.</ref>.

=== Agrokultivo ===
[[Arkivo:Viñedo-en-Ventosa-LaRioja.jpg|thumb|320px|Vit-agri en [[La Rioja]].]]
[[Arkivo:Rebaño.JPG|thumb|320px|left|Bestiaro en Hispania]]
Til la [[yari 1960a]], agrokultivo<ref> http://club.telepolis.com/geografo/regional/espa/rural.htm</ref> esis la precipua ekonomial agado di Hispania, ma nun ol employas nur cirkume 5% de la [[laboro-povo]]. La precipua kultivi esas [[frumento]], [[hordeo]], [[betravo]], [[maizo]], [[terpomo|terpomi]], [[sekalo]], [[aveno]], [[rizo]], [[tomato|tomati]] e [[cepo|cepi]]<ref> http://club.telepolis.com/geografo/regional/espa/produccion.htm</ref>. La lando anke posedas amplexa vit-agri e horti kun citrus-arbi e olivarbi. En [[2010]] la yara produktado (en tuni) di cereali esis antekalkulata ye 23,7 milioni<ref> http://www.eleconomista.es/economia/noticias/678415/07/08/Economia-Agricultura-La-produccion-de-cereales-en-Espana-alcanzara-este-ano-237-millones-de-toneladas.html</ref>; inter qui trovesas tritiko, hordeo, maizo e sekalo. La yarala produktado di altra importanta produkturi esis: 6,7 milioni di tuni di betravo, 2,6 milioni di terpomi, 5,9 milioni di vitoberi, 3,9 milioni di tomati, preske 3 milioni di oranji e cirkume 1 milion [[cepo|cepi]].

=== Animali ===
Animali, nome [[mutono|mutoni]] e [[porko|porki]], havas granda ekonomikala importo. En [[2005]], la lando havis 22,7 milion mutoni, 25,1 milion porki, 6,5 milion [[Bovo|bovi]], 3 milion [[Kapro|kapri]], {{formatnum:240000}} [[Kavalo|kavali]] e 131 milion [[pultro|pultri]]. En 2001, Hispania produktis 32 milioni kilogrami di [[mielo]].

{{revizo}}
=== Forest-kultivado e pesko ===
[[Arkivo:Mar Cantabrico.png|thumb|280px|Kantabriana Maro.]]
[[Korko]] esas la precipua arborala produkturo de Hispania<ref> http://www.asecor.com/cont.asp?lang=es&sec=3&subsec=5</ref>. En 2001 la produktado atingis {{formatnum:57581}} tuni. La produktado dil paperopulpo e ligno de Hispana foresti esas nesuficanta por provizar la bezoni di la lando.

Nun, peskal industrio<ref> http://www.lukor.com/not-neg/sectores/0712/21131239.htm</ref> esas min importanta kam ol esis dum pasinta yari, malgre ke ol duras esar un ek la maxim granda del Europana Uniono segun quanto di navi e quanteso peskata<ref> http://www.google.es/search?hl=es&rlz=1G1GGLQ_ESES319&q=espa%C3%B1a+mayor+pa%C3%ADs+en+pesquera&aq=f&aqi=&aql=&oq=&gs_rfai=</ref>. La produktado di pesko atingis 1,2 milion tuni en 2004, nome pro pesko di [[atuno]]<ref> http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=53460805343&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATO=9&turbourl=false</ref>, [[Kalmaro|kalmari]], [[Merlucho|merluchi]], [[Sardino|sardini]] (en [[Vigo]] e l'insulo Cristina), [[Anchovo|anchovi]] (en la [[gulfo di Biskaya]]), [[Makrelo|makreli]] e [[Merlano|merlani]].

=== Minado ===
[[Arkivo:Minero001.gif|thumb|280px|Monumento homajanta ministi en [[Riotinto]], [[Huelva]].]]
En 1996, minado en Hispania<ref>https://web.archive.org/web/20111002085544/http://www.igme.es/internet/default.asp</ref> karakterizesis por progresiva diminuto dil extraktado di [[Karbono]], stagnado en la minado di metali e la konstanta kresko dil minerali ed indutriala roki ([[celestino]], [[natria sulfato]], [[sepiolito]], [[fluorino]], [[gipso]], [[feldspato]], [[ardezo]], [[marmoro]], [[granito]]…) sempre plu peze en la min-sektoro. En [[2003]], la produktado yarala di minerali esis cirkume 20,6 milion tuni di [[karbono]]<ref>https://web.archive.org/web/20100106010240/http://www.laecologia.net/cambio-climatico/el-carbon-como-fuente-de-energia-para-la-produccion-electrica-para-espana/</ref> e [[lignito]], 265.000 tuni di [[fero]], 70.000 tuni di koncentrata mineralo di [[zinko]], 2.000 tuni di [[plombo]], 6,5 milion tuni di [[gipso]], e 2.409.554 bareli di [[nafto|kruda nafto]].'''

En [[2001]] la precipua energiala minerali esis lignito e karbono; inter la metala minerali remarkis la zinko ed inter la roki e industriala minerali, la [[salo]]<ref> http://www.institutodelasal.com/subcat/main.html</ref> e specala argili. La precipua karbonomineyi trovesas en [[Asturia]]<ref> http://html.rincondelvago.com/mineria-en-asturias.html</ref> e norde de la [[provinco León]]; la precipua fermineraluyi trovesas cirkum [[Santander]] (Kantabria) e [[Bilbao]] (Baskia); [[Almadén]], en la provinco [[Ciudad Real]] esis tre produktiva en la extrakto [[merkurio]]; ed [[Andaluzia]] remarkas pro la metala min-industrio<ref> http://www.gestiopolis.com/recursos/documentos/fulldocs/eco/indand.htm</ref>, kun plu kam la duimo di nacionala produktado.

=== Industrio ===
[[Arkivo:View of Bilbao.jpg|thumb|280px|[[Bilbao]], un ek la maxim industriizita urbi di Hispania.]]
En Hispania produktesas texuri<ref> http://www.lukor.com/not-neg/sectores/portada/08082705.htm</ref>, fero e stalo, motor-veturili, kemiala produkturi<ref> http://www2.uca.es/asociacion/agadeiq/paginas/iq.htm</ref>, vestaro e shui, navi, naftorafinado e cemento, e remarkas pro lua valoro l'industriala sektori en la produktado di nutrivi<ref> http://www.lukor.com/not-soc/cuestiones/portada/08060525.htm</ref>, drinkaji e vehili, note l'automobilala sektoro e la aeronautikala sektoro. Hispania esas inter la maxim importanta produkteri di [[vino]]<ref>https://web.archive.org/web/20120111080352/http://www.noticiasdelvino.com/2/4817/la-produccion-vino-espana-descendera-casi-10.html</ref>, la produktado di 2003 kalkulesis en 30 milioni di hektolitri. L'industrio di [[stalo]] ante la [[yari 1990a]] koncentrabis en [[Bilbao]], [[Santander]], [[Oviedo]] ed [[Avilés]].

=== Extera komerco ===
En [[2003]] Hispania importacis<ref> http://www.indexmundi.com/es/espana/importaciones.html</ref> produkturi ye la valoro di 210.860 [[milioni]] di [[dolari]] e l'exportacaji atingis {{formatnum:158213}} milioni di dolari pro quo Hispania importacas multe plu kam quo ol exportas. Inter la chefa importacaji esas kombustivi e lubrifikivi, mashinifado e transportili, kruda materii, manufakturita vari, nutrivi, vivanta beri e kemiala produkturi. La chefa expotita produkti<ref>https://web.archive.org/web/20100626072027/http://www.plancameral.org/</ref> esas: mashinifado e transportili, nutrivi e vivanta besti, motorili, fero e stalo, textaji e vestaro. La chefa komercala interchanji di Hispania eventas kun la cetera landi di l'Europana Uniono (note [[Francia]], [[Germania]], [[Italia]], [[Unionita Rejio]], [[Benelux]], [[Portugal]], ed anke [[Usa]] e [[Japonia]]. La revenui ek la turisma sektoro, qua en [[2004]] augmentis a {{formatnum:37250}} miliard Euri, helpis kompensar la deficito dil Hispana komerca bilanco, la quanto di personi qua vizitis la lando ta yaro esis cirkume 85 milioni.

=== Lojado ===
[[Arkivo:Patxillardegi baserria Donostia 2007.JPG|thumb|280px|[[Donostia]] esas un ek la maxim chera urbi de Hispania por rezidar.]]
Hispania havis cirkume {{formatnum:24677227}} habitanti fine del yaro 2006<ref> http://www.ub.es/geocrit/-xcol/260.htm</ref>, segun statistiki dal Banko di Hispania, sur totalo di 16,03 milioni di hispana domi. La statistiki montras cirkume 1,54 rezidanti per domo. Segun la sama fonti, 85% dil loyeji en Hispania esas propra<ref> http://www.extremaduraprogresista.com/index.php?option=com_content&view=article&id=3189:vivienda-propia--aquella-trampa-del-qfranquismoq-&catid=40:libre-opinion&Itemid=59</ref>.

La mezavalora preco di nova lojeyi en Hispania esas 2510 [[euro|€]]/[[quadrata metro|m<sup>2</sup>]], segun datumi dil ''Sociedad de Tasación'' ye la 31ma di decembro 2005. La preco di lojeyi, tamen, varias multe segun autonoma regiono e provincala chef-urbi.

== Demografio ==
En [[2008]] Hispania atingis 46 milion habitanti. Lua denseso di habitantaro, 91 habitanti/km², esas min granda kam la maxim multa landi de westal Europa. Ecepte en la regiono di [[Madrid]], granda parto di la habitantaro rezidas proxim la litoro.

Hispana populo duopligis dum [[20ma yarcento]], pro granda demografiala kresko dum la yari 1960a e 1970a. Nun esas precipue kun regulozigo di enmigranto de [[Afrika]]. En [[2007]] cirkume 4,5 milioni di habitanti esis stranjeri; altra kalkulis ke stranjeri esis 4,8 milioni, o 11% ek tota habitantaro.

=== Religio ===
L'artiklo 16.3 de Hispana Konstituco definas la lando kom nekonfesionala stato: "Nula konfesiono havos statala karaktero". Tamen, ol grantas la religiala libereso.

[[Katolikismo]] esas la maxim praktikata religio. La duesma religio maxim praktikata esas [[Islamo]], pose [[Protestantismo]] e [[Mormonismo]].

== Kulturo ==
=== Lingui ===
{{PA|Lingui di Hispania}}
[[Arkivo:Euskalkiak koldo zuazo 2008.png|right|thumb|La nuna distributo dil 5 dialekti di la Baska]] 
[[Arkivo:Spain languages.svg|thumb|Mapo pri la lingui parolata en Hispania]]
La diversa populi qui vivis en Hispania dum olua historio, lua situo proxim la frontiero inter du kontinenti kun kulturala tradicioni multe diversa, l'influo de la monarkio e lua expanseso en Amerika, influis la kulturo, arto e patrimonio di Hispania e facis de to lando richa e variata.

La linguo oficala di Hispania, parolata da 99% de la habitantaro, esa la [[Hispana linguo|Hispana]], matrala linguo por 89% del Hispaniani, qua anke nominesas [[Kastiliana linguo]].

Statistiki pri la quanto di parolanti di la Hispana en la mondo varias de 450 milion<ref>[http://www.fundacionblu.org/noticias.htm I Acta Internacional de la Lengua Española]</ref> til 500 milion personi,<ref>Instituto Cervantes [http://www.elpais.com/articulo/cultura/espanol/segundo/idioma/estudia/mundo/Instituto/Cervantes/elpepucul/20070426elpepucul_8/Tes Noticias de "El País"]</ref><ref>[https://archive.ph/20121209175150/http://www.lllf.uam.es/~fmarcos/coloquio/Ponencias/MMelgar.doc Universidad de México], [https://web.archive.org/web/20060420014918/http://www.educar.org/articulos/ellenguajequenosidentifica.asp educar.org]</ref> esante la 2ma maxim parolata matrala linguo del mondo<ref>[https://web.archive.org/web/19990429232804/http://www.sil.org/ethnologue/top100.html Ethnologue, 1996], [http://www.davidpbrown.co.uk/help/top-100-languages-by-population.html]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20140307124031/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html CIA Factbook (ver datos de "World" en columna de "Country")]</ref> dop la Chiniana.

Ultre la Kastiliana, en Hispania parolesas altra lingui di qui multi anke esas oficala en la regioni segun la statuti pri autonomeso di omna autonoma regioni. Ordigita segun la quanteso di parolanti, ta lingui esas:
* [[Kataluniana linguo]] (9% ek la habitantaro), kunoficala en [[Katalunia]] e [[Baleari]]. Ol anke parolesas, quankam ne esas oficala, en l'Aragonana Strio ed en la komarko [[El Carche]] en Murcia. Oficale ol nomesas [[valenciana linguo|Valenciana]] en [[Valencia]],<ref>[https://web.archive.org/web/20070706063412/http://www.gva.es/cidaj/cas/c-normas/5-1982.htm#9 Artículo 7 del Título I del Estatuto de la Comunidad Valenciana]</ref> ube ank esas oficala.
* [[Galisiana linguo]] (5% ek la habitantaro), kunoficala en [[Galisia]]. Ol anke parolesas en kelka regioni di [[Asturia]], [[provinco Leon|Leon]] e [[provinco Zamora|Zamora]], sen kunoficaleso.
* [[Baska linguo]] (1% ek la habitantaro), kunoficala en [[Baskia]] e [[Navara]]. Ol parolesas en mixta areo di Navara (ube ol ne esas oficala, ma agnoskesas) e kom minoritatala linguo en altra arei.
* [[Ocitaniana linguo|Ocitaniana]], oficala en [[Katalunia]],<ref>Artículo 6 del [http://www.gencat.cat/generalitat/cas/estatut/titol_preliminar.htm#a6 Estatuto de Autonomía de Cataluña]</ref> ube parolesas la varianto Aranana, en la municipii di [[Aran-valo]].

En [[Aragon]], la legaro pri lingui, de la yaro 2009<ref>[https://web.archive.org/web/20100328163816/http://www.boa.aragon.es/cgi-bin/BOAE/BRSCGI?CMD=VEROBJ&MLKOB=478436853737 "LEY 10/2009, de 22 de diciembre, de uso, protección y promoción de las lenguas propias de Aragón.] Boletín ofical de Aragón núm. 252, de 30 de diciembre de 2009"</ref> definas la lingui [[Aragonana linguo|Aragonana]] e [[Kataluniana]] kom  original e historiala lingui di Aragon, tamen li ne esas oficala en la regiono.

Altra [[latinida lingui|latinida]] dialekti o lingui qui ne havas oficala statuto esas: [[asturleona linguo]] parolata en [[Asturia]] (nomizita [[Asturiana linguo]] o "bable", agnoskata dal artiklo 4ma del autonoma statuto di Asturia, qua stimulas lua uzo e protekto), en arei di [[Kantabria]]<ref>http://www.proel.org/lenguas/bable.html Lengua Asturiana</ref> (nomizita [[kantabra linguo]]), [[provinco Leon|Leon]], [[provinco Zamora|Zamora]], [[Provinco Salamanca|Salamanca]] (nomizita [[Leonana linguo|Leonana]]) ed [[Extremadura]]<ref>[http://www.proel.org/lenguas/extremeno.htm Lengua Extremeña]</ref> (nomizita [[Extremadurana linguo]]). Anke la [[Portugalana linguo]] parolesas en kelka frontierala regioni, exemple [[Extremadura]], ma esas preske extingita.

Hispania ratifikis la 9ma di aprilo 2001 l'[[Europa Charto pri la Regionala e Minoritata Lingui]]<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/2001/09/15/pdfs/A34733-34749.pdf Carta Europea de las Lenguas Minoritarias o Regionales].</ref> dil [[Konsilistaro di Europa]].<ref>[https://web.archive.org/web/20050527221718/http://www.coe.int/T/E/Legal_Affairs/Local_and_regional_Democracy/Regional_or_Minority_languages/2_Monitoring/Monitoring_table.asp Monitorización de la aplicación de la Carta]. L'informo pri Hispania esas Kastiliane.</ref>

=== Literaturo ===
{{PA|Hispaniana literaturo}}
[[Miguel de Cervantes]] esas probable la maxim notora Hispana skriptisto. ''Cantar de Mio Cid'', skribita kelkatempe inter fino di [[12ma yarcento|12ma]] e komenco di [[13ma yarcento]], esas la maxim anciena poemo en [[Hispana linguo]]. En pre-[[renesanco]] ([[15ma yarcento]]) la maxim important autori esis Juan de Mena e [[Íñigo López de Mendoza]]. En [[Renesanco]], Garcilaso de la Vega e Juan Boscán. En [[Baroko]] on remarkas [[Lope de Vega]], [[Pedro Calderón de la Barca]] e Tirso de Molina, ultre ke la poezio di [[Luis de Góngora]] e [[Francisco de Quevedo]], e la verko ''[[Don Quijote|Don Quixote de la Mancha]]'' de [[Miguel de Cervantes]].

Dum [[Racion-epoko]], on havas [[Gaspar Melchor de Jovellanos]], Benito Jeronimo Feijoo, José Cadalso e [[Juan Meléndez Valdés]]. Dum [[Romantikismo]] aparis [[Manuel José Quintana]], [[José de Espronceda]], dramataro [[Gustavo Adolfo Bécquer]], jurnalisto Mariano José de Larra, Ángel de Saavedra, ed altra autori. En [[Realismo]] on havas Juan Valera, José María de Pereda, [[Benito Pérez Galdós]], Emilia Pardo Bazán, Leopoldo Alas (konocata kom ''Clarín''), Armando Palacio Valdés, ed [[Vicente Blasco Ibáñez]]. En komenco di [[Modernismo]] on remarkas [[Juan Ramón Jiménez]], [[Miguel de Unamuno]] e [[Rubén Darío]]. Altra importanta nomi: [[Federico García Lorca]], [[José Ortega y Gasset]], e [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Nobel-laureati]] [[José Echegaray]], [[Jacinto Benavente]], [[Juan Ramón Jiménez]], [[Vicente Aleixandre]], e [[Camilo José Cela]].

=== Cinemo ===
Hispana cinemo havas granda internaciona suceso, inkluzite kelka filmi ed aktori ganis ''[[Oscar-premio]]'' por recenta filmi, exemple ''Labirinto di Pan'' e ''Volver''. En la longa historio dil Hispana cinemo, [[Luis Buñuel]] esis l'unesma cinematografisto qua obtenis mondala agnosko, sequita per [[Pedro Almodóvar]] dum la yari 1980a. De multa yari, Hispana cinemo obtenabas internaciona premiizo, exemple cinematografuri da Segundo de Chomón, Florián Rey, Luis García Berlanga, [[Carlos Saura]], Julio Medem ed Alejandro Amenábar.

== Referi ==
{{reflist}}

{{Commonscat|Spain}}
{{Regioni di Hispania}}
{{Template:EU-stati}}

[[Kategorio:Hispania| ]]