Franca republikala kalendario

Revoluciona kalendario di 1794.

Revoluciona kalendario esis kalendario kreita ye la 21ma di septembro 1792 dum Franca revoluciono.

Anciena nomi di 12 monati esis chanjita a novi. Omna monato havis 30 dii, ed extra kin dii esis dedikita por laboro, genieso e bona igi en fina. En omna monato esis tri dek-dii semani, do nur omna dekesma dio esis por repozo. Nov-yaro esas autunala equinoxo dio (maxim-multa-kaze 22 di septembro).

Napoléon Bonaparte abolisis ol 1806 retrouzante Gregoriala kalendario.

Ol esis oficale uzita ye 1871 da Paris-komono.

Monati

La yaro di la kalendario republikala komencis sur la dio la autumnal equinox eventis en Paris, e havis dek-e-du monati de 30 dii single, qua esis nomizita apogita sur naturo, principe ralatas al ordinara vetero en e cirkum Paris.

• Autuno:
  • Vendémiaire (de Franciana vendange, derivita de Latina vindemia, «rekolto di vitbero»), komencanta ye 22, 23, o 24 di septembro
  • Brumaire (de Franciana brume, «nibulo»), komencanta ye 22, 23, o 24ma di oktobro
  • Frimaire (de Franciana frimas, «frosto»), komencanta ye 21, 22, o 23 di novembro
• Vintro:
  • Nivôse (de Latina nivosus, «nivoza»), komencanta ye 21, 22, or 23 December
  • Pluviôse (de Franciana pluvieux, derivita de Latina pluvius, «pluvoza»), komencanta ye 20, 21, o 22ma di januaro
  • Ventôse (de Franciana venteux, derivita de Latina ventosus, «ventoza»), komencanta ye 19, 20, o 21 di februaro
• Printempo:
  • Germinal (de Franciana germination, «jermala»), komencanta ye 20 o 21ma di marto
  • Floréal (de Franciana fleur, derivita de Latina flos, «florala»), komencanta ye 20 o 21ma di aprilo
  • Prairial (de Franciana prairie, «pratala»), komencanta ye 20 o 21ma di mayo
• Somero:
  • Messidor (de Latina messis, «rekolto»), komencanta ye 19 o 20 di junio
  • Thermidor (o Fervidor) (de Grekiana thermon, «somrala varmeso»), komencanta ye 19 o 20ma di julio
  • Fructidor (de Latina fructus, «frukto»), komencanta ye 18 o 19ma di agosto

Remarkez: Sur multa imprimita kalendarii di la yaro II (1793–94), la monato di Thermidor esis nomita Fervidor (de Latina fervens, "varma").

Multa di la monato-nomi esis nova vorti inventita de Franciana, Latina, o Grekiana. La dezinenco di la nomi esas grupigata per sezono. Dor signifikas «dono» en Grekiana.

En Britania, samtempa joko mokis la Kalendario republikala per nomas la monati: Wheezy («Siflive»), Sneezy («Sternutive») e Freezy («Frostive»); Slippy («Glitive»), Drippy («Gutifive») e Nippy («Koldive»); Showery («Pluvive»), Flowery («Florive») e Bowery («Foliive»); Hoppy («Saltetive»), Croppy («Koliajive») e Poppy («Papaverive»). La Skotiana historiisto Thomas Carlyle sugestis kelktete plu serioza Angliana nomi en ilua verko de 1837 The French Revolution: A History, nomate Vintagearious, Fogarious, Frostarious, Snowous, Rainous, Windous, Buddal, Floweral, Meadowal, Reapidor, Heatidor, e Fruitidor. Simila a la Franciana originali, li sugestis signifiko relatanta a la sezono ma esas neologismi, vice vorti ja existanta.

La dek dii de la semano

Horlojeto de la Franciana revoluciono montranta nomi di dio-deki décade e triadeka monato-nombri de la Kalendario republikala, ma per dek-e-dua tempo. Estalata en Neuchâtel Beaux-Arts museum.

La monato esis dividita aden tri décades o «semano» ek dek dii single, simple nomita:

• primidi (unesma dio, o prima dio)
• duodi (duesma dio)
• tridi (triesma dio)
• quartidi (quaresma dio)
• quintidi (kinesma dio)
• sextidi (sisesma dio)
• septidi (sepesma dio)
• octidi (okesma dio)
• nonidi (nonesma dio)
• décadi (dekesma dio)

Décades (dio-deki) esis abandonita en Floréal an X (aprilo 1802).