Palaco di Tuileries
Palaco di Tuileries (France: palais des Tuileries, esis rejala palaco situita an la centro di Paris. Ol esis rezideyo di multa Franca monarki. Ol incendiesis en 1871, lor fino di Paris-komono. Lua definitiva destrukto decidesis en 1882.
Origino dil nomo
[redaktar | redaktar fonto]
_Tuileries_crop.jpg)
La nomo venas di fabrikerio di teguli (France: tuiles) olim existinta, qua destruktesis por posibligar la konstrukto di la palaco.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Depos lua konstrukto 1570, la placo reformesis ed ampligesis dum yarcenti. Lua konstrukto komencis sub Catalina de' Medici (spozino di Henri la 2ma). El imperis la konstruktado di la gardeno di Tuileries, qua esas un ek la poka parti de la palaco qua duras til nun. Ibe jacas muzeo Orangerie e la nacionala galerio du Jeu du Paume, qua esis dum multa tempo dedikata ad Impresionismo. Ol jacas weste de la palaco e muzeo Louvre.
Anciena rejimo
[redaktar | redaktar fonto]Caterina de' Medici
[redaktar | redaktar fonto]Caterina de' Medici komisis arkitekto Philibert de l'Orme, e pos lua morto, Jean Bullant por konstruktar ibe la palaco. La komencala ideo projetis du edifici perpendikulara al Seine e unuigiti da quar ali plu kurta qui definis tri interna patii. La projeto abandonesis ante di finir, nam la rejino optis fine por vivar en altra palaco qua mandis konstruktar, la Hotedo di Soissons (hodie desaparita).
Palaco di Tuileries finis por esar longa edifico kun centrala paviliono, "Paviliono di Horlojo", kun kupolo. Ol havis portiko kovrita di teraso, e serio di peci en lineo. Dil du pavilioni qua finigus la palaco, un al nordo ed altra al sudo, nun edifikis la sudala, nomizita Bullant-paviliono. Sub la regno di sequanta rejuli, la lavori esis abandonita.
La Granda projeto
[redaktar | redaktar fonto]La rejulo Henri la 4ma decidis unuigar la Louvre-palaco e la Tuileries-palaco kreinta du galerii, un sude ed altra norde. Nun konstruktesis la sudala (qua hodie ankore existas), nomizita la Granda Galerio, qua bordeas la Sène. Por realigar l'uniono kun centrala korpo di edifico, prolongesas to oltre la Bullnat-paviliono per la nomizita Mikra Galerio e levesis Flore-paviliono por finar l'angulo (qua restas integra hodie). Ta konstruktadi esas da l'arkitekto Jacques-Androuet du Cerceau e lua konstrukto eventis de 1607 til 1610, dato dil morto di Enrique 4ma.
Tuileries konocis lore periodo di abandono nam Louis 13ma e Louis 14ma rezidis nur ibe kurta periodi. Ol esis, quankam, ta lasta qua decidis rikomencar la konstruktado dil palaco, qua restis nesimetriala. Ol ordinis a l'arkitekti Louis le Veau e François d'Orbay prolongar la palaco norde: inter 1659 e 1666, konstruktesis la Teatro paviliono, Mashini galerio e Marsan paviliono qua finis en la nordala extremo dil palaco same Flor paviliono en la sudala extremo. La rejulo ordini anke a Le Veau armonigar la dissama stili qua distingis la sucesiva fazi di konstruktado dil palaco.
18ma yarcento: muziko e teatro
[redaktar | redaktar fonto]Tuileries habitesis da kelka kortani qua la rejuli donacis apartamenti, e da nombroz artisti qua permesis vivar ed havar atelieri en la palaco. Ma reala absenteso en Tuileries-palaco dum fini di 17ma yarcento kompesesis per intensa muzikala e teatrala vivo, konvertanta la palaco en un dil maxim granda centri di kulturala difuzado di Franca Racion-epoko.
Por gastigar la celebracioni di mariajo inter Louis 14ma ed Infantino di Hispania, mandis konstruktar teatro que povis havar 4 000 spektatori. Konsiderita lore la maxim granda teatro di Europa esis inaugurita ye 1662 e lua teknikala avantaji nomesigis ol kam Mashino halo. Ol servis dum 17ma yarcento por festi di la korto. Pos reduktesar a 500 personi lua kapableso, qua plubonigis akustiko, esis certa yari sideyo dil Paris opero, di Comédie Française de 1770 til 1782 e dil teatrala kompanio di rejulo, théâtre de Monsieur, til Franca revoluciono.
Altra hali di la palaco, kam Soufflot halo e Cent-Suisses halo, esus uzita regula dum 18ma yarcento por koncerti ed altra demonstri sive muzikala sive teatrala.
Franca revoluciono e Konsulato
[redaktar | redaktar fonto]Ol esas paradoxale de 1789 ke palaco di Tuileries konvertesis en rejala residenco ed aquiras historiala importo ke lu konocas.
Dum revolucionala periodo, en oktubro 1789, rejala familio esis portita a Versailles, simbolo di absoluta monarkio, por lojar en la Tuileries, simbolo dil konstitucala monarkio qua esus instaurota en unesma tempo. Pose la rejala familio intencis fugar kun Europana monarkii, ed esis detenita en Varennes, lojis denove en Tuileries-palaco. La chanjo di aktitudo dil rejulo ek ta epoko, facis ke la 10ma di agosto 1792 la multitudini asaltis la palaco ed akuzis la rejulo pri trahizo e obliginta lo a refujar su en legifala asemblo, situita en Manège halo, edifico di Rivoli strado apud la palaco. Lore rejala rezido esis spoliata. La rejulo judiciesis ed enkarcerigesis dum konvokesis nova elektadi por formado di nova rejimo.
La Republiko proklamesis 21ma di septembro di sama yaro en Soufflot-salo dl Tuileries, qua lore esis rimodelita por gastigar Konvenciono. Ek 10ma di mayo 1793, la Palaco ricevis la nomo di Nacionala palaco. La Komitato di Publika SAlvo okupis Flora-paviliono, qua rinomesis "Egaleso-paviliono", dum la Komitato di Generala Sekureso instalis su en Marsan-paviliono, renomizita "Libereso-`paviliono"; fine la Horlojo-paviliono ricevis la nomo di "Uneso-paviliono".
Sub la Direktorio, en Tuileries kunsidis la Konsilistaro di la Kinacent e dil Oldi.
Ye la 19ma di februaro 1880, Napoléon Bonaparte, lor l'unesma konsulo, instalis su en Tuileries-palaco. Ol okupis l'unesma etajo, antee okupita dal rejulo.
L'Unesma Imperio e Restaurigado
[redaktar | redaktar fonto]Tra proklamo da Napoléon di 1ma, Tuileries konvertesis en imperiala resideyo e rekuperis pasinta splendoro. Ye la 28ma di novembro 1804, or kororigo di l'Imperiestro, la papo Pius la 7ma arivis ad palaco ubi residus til 4ma di aprilo 1805. En 1806, Napoléon imperis a l'arkitekti Charles Percier e Pierre-François-Léonard Fontaine konstruktar l'Arko di Triumfo di Karuselo qua servus di oficala enireyo al palaco, flankumata da longa greto qua separis la patio di aceso dil stradi que esis inter Tuileries e Louvre. Anke mandis klozar kun galerio norda lateralo dil palaco qua esis kontigua al Rivoli strado.
Sub Louis la 18ma, la palaco konservis lua funciono di rejala resideyo, esanta favorita al Versailles-palaco, anciena resideyo dil Bourbon de Louis 14ma til Louis 16ma. Ol esis l'unika rejulo qua finis lua vivo en la Tuileries, ye 1824. En 12ma di junio 1830, du, revoluciono nomizita "La Tri Gloriosi", la populo di Paris invadis ed spoliis la palaco, oblinginta a Charls 10ma a abandonar la palaco Tuileries por irar a lua exilo.
Ol finis nelojita til la 16 di oktubro 1831, dato en qua la rejulo Louis Philippe la 1ma lasis lua resideyo en la Rejala Palaco por lojar su en la Tuileries, deziranta re-altar la prestigio di lua regnado. La palaco lore prenis lua denifitiva aspekto, kun suprimo di ocidentala terasi e kreado di granda eskalero, da l'arkitekti Percier e Fontaine.
La revoluciono di 1848 forlasis rejala familio dil Tuileries e la resideyo esis itere spoliita dal sediciita Parisani. Dum la Duesma Francia republiko, la Tuileries-palaco esis hospitalo por mmilito-mutilita ante esar resideyo dil prezidanto dil Republiko, Louis Nepoléon Bonaparte.
La Duesma Imperio
[redaktar | redaktar fonto]Kun la Duesma Imperio la Tuileries itere divenis imperiala resideyo. Ol ordinas a l'arkitekto Visconti rinovigar la palaco destruktinta la domi qua esis ankore avan la Caruselo-placo.
La 29ma di januaro 1853 Tuileries esis cenaro por civila mariajo di Napoléon la 3ma kun Eugenia de Montijo. Napoléon 3ma finis la "Granda projeto", por qua la palaco unigis kun norda flankumo al Louvre-palaco (aktuala Louvre-Muzeo), kon qua formacis uneso. Ca epoko esis la di maxim splendoro dil Tuileries ube sucedis luxoza palacala festi.
Paris-komono: incendio e destruktado
[redaktar | redaktar fonto]Falita la Duesma Imperio pos lua vinkeso en Francia-Prusia milito, Paris-komono usis la spektaklo-hali por festi e populara koncerti: "komunitala koncerti". Tri dii pos la definitiva atako dil guvernala trupi, ye 18ma di mayo 1871, celebresis tri konsekutiva koncerti por milito-viktimi, qua atraktis multa publiko.
En 21ma di mayo, kun Paris aseijita da Prusiana trupi, Thiers lansis definitiv asalto al chef-urbo e qua nomesesos "Sangoza Semano", kun balanco di 20 000 morti inter la Parisani e 877 inter soldati di Versailles. La 22 e 23ma di mayo, la Parisani trakita pos l'avanco dil guvernala trupi brulas kelka simbolala edificii ante lua retiro. Li esas la pétroleurs, por havar petrolo kun li.
Fine ye la 23ma di mayo, la federata Bénot duktis bando tra omna apartamenti dil palaco, e jetis petroleo en la muri; poke ante 21:00 kloki, la horlojo dil Tuileries haltis pro la fairo. Nam parti del edificio uzesis por depozar pulvero, cirkume 23:00 kloki, explozo sukusis la paviliono dil horlojo, tampanta centrala kupolo brulinta. La palaco brulis dum tota nokto. La pavilioni Marsan e Flore, qui formacis l'anguli e la lateri dil palaco, salvesis.
Propozo pri rikonstruktado
[redaktar | redaktar fonto]En februaro 2004 sub inicio di l'Akademio dil duesma imperio, kreesis komitato por rikonstruktar Tuileries, kun skopo rikonstruktar la palaco po 350 milioni Euri, per privata kolokado. En junio 2006, la ministro di kulturo e komuniko kreis komisiono di studii per ministeriala dekreto, prezidita dal ex-ministro pri kulturo Maurice Druon.
Bibliografio
[redaktar | redaktar fonto]- Fonkenell, Guillaume, Le Palais des Tuileries, Honoré Clair/Cité de l'architecture et du patrimoine, 2010.
- Boulant, Antoine, Les Tuileries, palais de la Révolution (1789-1799), imprimerie Bené, 1989.
- Bresc-Bautier, Geneviève, Caget, Denis, Jacquin, Emmanuel, Jardins du Carrousel et des Tuileries, Éditions de la Réunion des monuments nationaux, 1996.
- Carmona, Michel, Le Louvre et les Tuileries : huit siècles d'histoire, La Martinière, 2004.
- Couty, Mathieu, La vie aux Tuileries pendant la Révolution, Tallandier, 1988.
- Daufresne, Jean-Claude, Louvre & Tuileries, architectures de papier, éd. Pierre Mardaga, Paris, 1987.
- Daufresne, Jean-Claude, Le Louvre et les Tuileries : architectures de fêtes et d'apparat, Mengès, 1994.
- Jacquin, Emmanuel, Les Tuileries, du Louvre à la Concorde, Éditions du patrimoine, 2000.
- Jacquin, Emmanuel, Sainte-Fare Garnot, Nicolas, Le château des Tuileries, Herscher, 1988.
- Jacquin, Emmanuel (sous la direction de), Les Tuileries au XVIIIè siècle, Délégation à l'action artistique de la ville de Paris, 1990.