Formiko

Formiko esas sociala insekto (Himenoptero), qua formacas kolonii nominita formikaro.

Origini

L'unesma konocita formiki aparis dum fino di kretaceo ed esus vesp-evoluciono.

Morfologio

Ulo ecelar pri altra insekti precipue per anteni kon markita kudo e per pedunklo en perlo-formo de unesma abdomino segmenti. Ecepte dum riprodukturo, maxim multa speci di formiki esas sen ala.

Developo

Formiko developas per kompleta metamorfoso, pasinta da diferenta sequanta standi : komence ovo, seque larvo, pos nimfo (kelkafoye pupo) por lasta divenas adulto. La larvo, sen gambo, esas maxime dependanta de adulto. La precipua morfologia diferi inter rejini e laboristi, ed inter la diferanta kasti di laboristi kande existas, kreesas per la nutriva rejimo dum larva etapo.

Nova laboristo pasas l'unesma dii di adulta vivo okupar su pri rejino e yuni. Seque ul participas konstrukto e nesto-manteno, pos provizar e defensar la nesto. Ta chanji esas sat bruska e definas tempora kasti.

Che certa formiki, existas anke fizika kasti. Segun lia statuto, la laboristi esas mikra, meza o granda, ta lasta parto-prenas provizar ante. Ofte la maxim granda esas disproporcionala: kapo plu granda e mandibuli plu forta. Che kelka speci, meza laboristi desaparis, e existas granda fizika difero inter la mikri e la giganti, nominita kelka-foye soldati quankam la defensiva rolo ne esas necese principue.

Komporto

Komuniko

La komuniko inter formiki facas su principue kun kemiala vaporebla nominita feromoni. Ta flaranta orientala sistemo esas kombinita kun vizuala kompozi (reper-punti, sun-poziciono). Feromoni esas anke mixita kun la nutrivo kambiita da trofalaxio, informinta omna sur la stando e nutrivuro di samspecani.

Kolektiva komporto

Formiki atakas e defensas su tra mordi ed en certa speci, tra lanso di formika acido (fomicinae) qua fuzas insekt-kitino, o da pikinta kun helpo di dardo (myrmicinae).

Che plu-multeso di speci, la kolonio havas komplexa sociala organizo e esas kapabla realigar dificila taski (explotar maxim bona nutrivo-fonto, per exemplo). Ta organizo aparas kun multa interagi inter formiki, na dirita da rejino.

Simbiotika relacioni

• Di afidio sekretacas sukra liquido nominita mieleto. Ordinare ul tombas sur sulo, ma certa formiki nutrivas su. Formiki tenas ye disto predatori e transportas l'afidi ad maxim bona loki por nutrivar su. Certa placas li mem en la formikaro, per la speci nutrivas su sur planto-racini.