François de Murat
François de Murat (1766-1838) naskis a Fountanilho / Fontenille, vilajo de la comuno de Santo-Agàrio / Sainte-Eulalie en l'Alta-Arvernia. Ilu esis filiulo de Jean-François de Murat, notario rejala en la vilajo.
Lu iras a la skolo de Fontanille, skolo de la parokeyo en ica tempo certe. Ne iris a la kolegio de Mouriat / Mauriac ma iris studiar kun la preceptoro de la kastelo de Drujat/Drugeac. Ibe la markezo de Saluces facas vivar vera centro kulturala.
Per la helpo de sua bapto-patrulo lu en-iras en la skolo militala de la jendarmi d'Artois en 1786. Ma la vivo militala ne placas a lu. Tamen lu restas ed en 1792 dum la Revoluciono la deputato Salvage facas ke lu obtenas la breveto de lietnanto a la sisesma regimento d'infantrio.
A Rioum de Mountonho / Riom-ès-Montagne lu konocas Anne Robin qua esas puerino de tanagaristo. Ne iras plu a sua regimento e se maridas la 29ma di aprilo 1793.
Por vivar lu se facas preceptoro e komencis de skribar poemi, por la gusto por la poezio ma anke por ganar poke plu.
En 1832 lu publikigis "Le berger de l'Averne" / La pastoro de l'Averno, peco de teatro ube la rurali parolas e kantas en arverniana. Videsas sua granda qualeso de poeto e kansonisto.
En 1836 lu skribas "Lou Ber e lou Darrei" quo kritikigas la Yusteso del tempo. (la vermo e la sedo).
Lu mortis en 1838 che Riom.
En 1792 lu skribis sua "Vortaro de la "patois" de l'Alta-Arvernia". Skribis avan "Vortaro de la "patois" de Mauriac".
L'unesma vortaro esas tre utila por savar kum la linguo parolesabas. Lo era plu francizata en l'urbi kam hodie e lu notas anke la situaciono geografala de la vorti.
Henri Doniol, qua skribis libro pri la "paroli de la Basa-Arvernia en l'ani 1880 konsideris lu kum "la plu granda poeto arverna".
Yen poemo de lu qua facebas parto de la peco "Le berger de l'Averne" / La pastoro de l'Averno
Levaz-vous toùti eis aurouros
Jouves e tendres pastourèls,
Et vous tabé jontos pastouros
Venez gita vòstri troupèls.
La neuyt fugt, las estiagos baissou
Lis ouzelous chantou l’amour,
De boun mati li moutous paissou
Et chircou l’oumbro al cor del jour.
Proufitaz de la matinado
Imitaz lou merle e lou tourd
Que fau l’amour su la rousado
E se caressou neuyt et jour.
Venez, bellos pastoureletos,
Caduno ammé voste pastour,
Venez, quilirin lei flouretos
E respirarin la freschour.
Aqueste ser per vous distraire,
Su l’erbeto venez dansa :
Et per paga lou musetaire,
Pastouros coudrò l'imbrassa.
Sua formo de linguo havas hodie granda influenco pri l'autori de hodie yer komprenesas bone en omna l'Arvernia.