Videz la fonto/fonti por Mato Grosso do Sul

{{Provinci stati kantoni
| OficalaNomo = Mato Grosso do Sul
| Flago = Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg
| Blazono = Brasão_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg
| Mapo = Brazil State MatoGrossodoSul.svg
| Lando = {{BRA}}
| Chefurbo = [[Campo Grande]]
| MaximGrandaUrbo = Campo Grande
| Guberniestro = Eduardo Riedel <small>(PSDB, 2023 - 2026)</small>
| Surfaco = {{formatnum:357124.9}}
| Habitanti = {{formatnum:2756700}}<ref name="IBGE">{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/economia/censo/noticia/2023/06/28/censo-2022-brasil-tem-203-milhoes-de-habitantes-47-milhoes-a-menos-que-estimativa-do-ibge.ghtml#|titulo=Censo 2022: Brasil tem 203 milhões de habitantes, 4,7 milhões a menos que estimativa do IBGE|editero=G1|publikigita ye=28ma di junio 2023|idiomo={{pt}}}}</ref>
| Yaro = 2022
| Denseso di habitantaro = 
| Horo = -4
| TNP = R$ 54 471 milioni (2012)
| Internet = www.ms.gov.br
}}
'''Mato Grosso do Sul''' esas [[Brazilia]]na [[Stati di Brazilia|stato]], jacanta an la Centr-Westala Regiono. Ol havas kom vicini [[Mato Grosso]] norde, [[Goiás]] en nord-este, [[Minas Gerais]] e [[Sao Paulo (stato)|São Paulo]] este, e [[Paraná (stato)|Paraná]] sud-weste. Sude e sud-weste jacas [[Paraguay]], e weste jacas [[Bolivia]].

'''Bazala fakti pri Mato Grosso do Sul.'''
== Historio ==
L'unesma habitanti dil stato esis [[indijeno|indijeni]]. En [[1524]] Portugalana [[Aleixo Garcia]], qua verkis por [[Hispana imperio]] trairis la regiono til la [[fluvio Paraguay]], proxim la nuna [[Corumbá]]. En [[1537]] e [[1538]] Juan Ayolas e Domingo Martínez de Irala anke atingis Corumbá. En [[1579]] Hispaniani fondis l'urbeto Xerez, destruktita dal indijeni de raso [[Guaykuru]].

[[Arkivo:Brazil (1709).svg|thumb|left|280px|Subdividuri di Brazilia en [[1709]].]]
[[Jezuito|Jezuiti]] de Hispaniana instalis misioni en la regiono, ma dum la yari 1630a e 1640a, li atakesis dal exploreri Portugalana e Braziliana konocata kom ''bandeirantes'', kun skopo di kaptar indijeni por [[sklaveso|sklavigar]]. En [[1648]] [[Antônio Raposo Tavares]] komandis la final atako. Plu kam un yarcento pose la kapitanio Mato Grosso - formacita per la teritorii di nuna Mato Grosso do Sul, [[Mato Grosso]] e [[Rondônia]] - separesis de la kapitanio Sao Paulo. La [[Kontrato di Madrid (1750)|Kontrato di Madrid]], e pose la [[kontrato di San Ildefonso]] (1778) determinis Portugalana domeno super la regiono. Ye la [[28ma di februaro]] [[1821]] la kapitanio di Mato Grosso divenis provinco.

Dum la [[Milito di Paraguay]], la sudo di la provinco Mato Grosso, nun Mato Grosso do Sul, subisis atako de [[Paraguay]]ani, ed eventis feroca batalii en [[Coxim]] e Laguna (nune l'urbo Bela Vista). Kande la milito finis, ye la [[1ma di marto]] [[1870]], multa urbeti restis destruktita e poke habitata. Gradope komencis la riokupeso di la regiono, kun l'expanso dil edukado di bovaro e la kultivo di [[mateo]].

Kande la [[republiko]] proklamesis en [[1889]], Mato Grosso divenis stato. Dum l'unesma yardeki de la [[20ma yarcento]] konstruktesis [[ferovoyo]] qua ligis la sudo di Mato Grosso a [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]]. Gradope l'ideo pri dividar la stato en du kreskis. Fine en [[1977]], la Nacionala Kongreso di Brazilia aprobis lego, sancionita dal prezidanto [[Ernesto Geisel]] ye la [[11ma di oktobro]] sam yaro, qua separis Mato Grosso do Sul de [[Mato Grosso]]. Mato Grosso do Sul komencis existar kom separata stato ye l'[[1ma di januaro]] [[1979]]. Lua unesma guberniestro, Marcelo Miranda Soares, indikesis dal prezidanto Ernesto Geisel.

Dum la sequanta yaro, Miranda Soares revokesis dal prezidanto [[João Baptista Figueiredo]], qua probis faciligar la vinko dil partiso PDS (''Partido Democrático Social'') dum l'elekti por guberniestri di la stati dum la sequanta yaro. Tamen, Wilson Barbosa Martins, lor del partiso PMDB qua opozis la militistala rejimo, vinkis l'elekto.<ref name="Historia">{{Citez jurnalo od edituro|skriptisto=Hildebrando Campestrini e Acyr Vaz Guimarães|titulo=História de Mato Grosso do Sul|idiomo={{pt}}|loko=Campo Grande|publisher =Instituto Histórico e Geográfico de Mato Grosso do Sul|publikigita ye=2011|pagini=415}}</ref>

== Geografio ==
[[Arkivo:Pantanal,_south-central_South_America_5170.jpg|thumb|280px|left|''Pantanal'', inundebla regiono an la westo dil stato.]]
[[Arkivo:MatoGrossodoSul Municip CampoGrande.svg|thumb|280px|Mapo di Mato Grosso do Sul ([[Campo Grande]] montresas rede).]]
Kun {{formatnum:357124.9}} km², qua reprezentas 22.2% de tota surfaco di la [[Centro-westala regiono (Brazilia)|Centro-westala regiono]] e 4.2% de la tota surfaco di [[Brazilia]], Mato Grosso do Sul esas poke min granda kam [[Germania]].

La tereni dil stato ordinare esas plana, kun [[altitudo|altitudi]] inter 200 e 600 metri. Ne existas alta monti en la stato. 

Lua [[fluvio|fluvii]] apartenas a la hidrografiala baseni di [[fluvio Paraná|Paraná]], este del stato, e [[fluvio Paraguay|Paraguay]], weste. Du montareti, Bodoquena e Maracaju, dividas la du fluviala baseni. La precipua enfluanti di Paraná esas la riveri Sucuriú, Verde, Pardo ed Ivinhema, kontre ke la precipua enfluanti di Paraguay esas la riveri Taquari, Aquidauana e Miranda.

L'[[ekosistemo]] inundebla di [[Pantanal]] kovras la westo dil stato, ma granda parto di lua teritorio kovresas per ''cerrado'', la [[savano]] Braziliana. Existas mikra regioni kovrata per la tropikala foresto ''Mata Atlântica'', e per naturala pastureyi di ''Pampa''.

La [[klimato]] di Mato Grosso do Sul havas du sezoni: sika dum [[vintro]] e pluvoza dum [[somero]]. [[Januaro]] esas la maxim varma monato, e la mezvalora [[temperaturo]] en ta monato atingas 34°C. An l'extrema sudo dil stato la klimato esas subtropikala. Dum la [[vintro]] povas eventar [[frosto|frosti]], qui domajas plantacerii.

== Demografio ==
[[Arkivo:Titeleitorindia2006.jpg|thumb|200px|Indijenino kun elektala dokumento.]]
[[Arkivo:Campo Grande, Brazil (48569161612).jpg|thumb|left|320px|Monumento homajanta indijeni Guaikuru.]]
Segun la [[demografiala kontado]] di 2022, ol havis {{formatnum:2756700}} habitanti<ref name="IBGE"/>. De 1940 til 2008 lua habitantaro multiplikesis per 10, kontre ke Braziliana habitantaro multiplikesis per 4 dum la sama periodo. La kresko dil habitantaro esas precipue pro l'arivo di migranti de altra regioni. Segun statistiki de 2005, 30,2% de la habitantaro del stato ne naskis ibe.

Segun la [[demografiala kontado]] di 2010, 47,29% de la habitantaro esis blanki, 43,59% esis mestici, 4,90% esis negri, 2,99% esis indijeni, e  1,22% esis "flavi", to esas, decendanti de estal-Aziani.<ref>{{Extera ligilo|url=https://sidra.ibge.gov.br/tabela/3175#resultado|titulo=Tabela 3175: Habitanti residente, por cor ou raça, segundo a situação do domicílio, o sexo e a idade|publikigo=sidra.ibge.gov.br|idiomo={{pt}}|vidita ye=24ma di decembro 2022}}</ref> L'arivo di migranti de [[Minas Gerais]], [[Rio Grande do Sul]], [[Paraná]] e [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] e di enmigranti [[Germania|Germana]], [[Hispania|Hispana]], [[Italia]]na, [[Japonia]]na, [[Paraguay]]ana, [[Portugal]]ana, [[Siria]]na e [[Libano|Libanana]] esis importanta por populizar Mato Grosso do Sul, qua anke havas la 2ma maxim granda habitantaro indijena de Brazilia. La precipua aborijena etnii dil stato esas Atikum, [[populo Guarani|Guarani]] (Kaiowaa e Nhandewa), Guato, Kadiweu, Kamba, Kinikinawa, Ofaie, Terena, e Xiquitano.

Segun statistiki pri eduko, la procento di iliterateso inter individui evanta 10 yari o pluse diminutis de 23,37% en 1980 til 9,5% en 2004.

{{10 maxim grand urbi
| regiono = Mato Grosso do Sul
| dato = 2014
| nomo1 = Campo Grande
| hab1 = 853622
| nomo2 = Dourados
| hab2 = 212870
| nomo3 = Três Lagoas
| hab3 = 113619
| nomo4 = Corumbá
| hab4 = 108656
| nomo5 = Ponta Porã
| hab5 = 86717
| nomo6 = Naviraí
| hab6 = 51535
| nomo7 = Sidrolândia
| hab7 = 51355
| nomo8 = Nova Andradina
| hab8 = 50893
| nomo9 = Aquidauana
| hab9 = 47162
| nomo10 = Maracaju
| hab10 = 43078
| imajo1 = Parque_das_Nações_Indígenas_em_CG.jpg
| imajo2 = Dourados_-_Parque_dos_Ipês.jpg
| fonto= IBGE<ref name= "IBGE_Pop_2015">ftp://ftp.ibge.gov.br/Estimativas_de_Populacao/Estimativas_2015/estimativa_dou_2015.pdf</ref>
}}

== Ekonomio ==
[[Servado|Servadi]] esas la precipua ekonomial agado dil stato, e reprezentis 46.1% de lua [[TNP]] en [[2004]]. L'[[agrokultivo]] (nome [[soyo]], [[maizo]], [[kotono]], [[rizo]] e [[sukrokano]]) e l'edukado di [[bovo|bovaro]] reprezentis 31.2% de TNP, dum ke l'[[industrio]] reprezentis la cetera 22.7%.

La granda [[biodiverseso]] dil stato stimulas ekologiala [[turismo]] en la regiono ''Pantanal'' ed en l'urbi [[Bonito]], Jardim e Bodoquena.

== Transporto ==
[[Arkivo:Aeroporto Internacional de Campo Grande - panoramio - Rodrigo Santos.jpg|280px|thumb|L'[[aeroportuo]] internaciona di Campo Grande.]]
[[Arkivo:BR-267.jpg|thumb|280px|left|Choseo BR-267 inter [[Bataguassu]] e [[Campo Grande]].]]
La precipua chosei del stato esas la federala choseo BR-163, qua ligas la stato a Paraná e Santa Catarina sude, ed a Mato Grosso e Pará norde, la choseo BR-267, qua ligas [[Porto Murtinho]] a la stati [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] e [[Minas Gerais]], tra [[Presidente Prudente]], [[Ribeirão Preto]], [[Poços de Caldas]] e [[Juiz de Fora]], la choseo BR-060, qua ligas [[Bela Vista, Mato Grosso do Sul|Bela Vista]] a [[Brasília]], tra [[Goiânia]], e la choseo BR-262, qua ligas [[Corumbá]] a [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]]. Segun statistiki de 2015, la stato havis entote 62.590,7 kilometri di chosei, di qui nur 7.962,7 km esas asfaltata.<ref>{{extera ligilo|url=http://g1.globo.com/mato-grosso-do-sul/noticia/2016/05/malha-rodoviaria-pavimentada-de-ms-cresce-50-em-periodo-de-dez-anos.html|titulo=Malha rodoviária pavimentada de MS cresce 50% em período de dez anos|editero=G1|publikigita ye=31ma di mayo 2016|vidita ye=1ma di januaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref>

La [[ferovoyo]] ''Novoeste S.A.'', antee nomizita ''Noroeste do Brasil'', ligas [[Corumbá]] e [[Ponta Porã]] a [[Campo Grande]] e, de ibe, a [[Bauru]], en la stato Sao Paulo. La ferovoyo ''Ferronorte'' ligas l'urbi Alto Taquari, en Mato Grosso, a Rubineia, en Sao Paulo, tra la nordo di Mato Grosso do Sul. La du ferovoyi uzesas nur por transporto di vari, nome [[soyo]].

La fluviala navigado tra la [[fluvio Paraná]] uzesas por transportar soyo ed [[alkoholo]], kontre ke la fluviala navigado tra la [[fluvio Paraguay]] uzesas por transportar [[ligno]], [[sukro]], minerali di [[fero]] e [[mangano]], [[cemento]], produkturi de petrolo e bovaro. La stato anke havas 7 aeroportui, di qui 3 internaciona, en Campo Grande, Corumbá e Ponta Porã.

== Referi ==
{{reflist}}
{{Stati di Brazilia}}

[[Kategorio:Stati di Brazilia]]