Motivizo
Motivizo esas la motivo pro quo homo od altra animalo komencas, duras o finas ula agado dum certena tempo. Motivizala standi ordinare komprenesas kom "stimuli" aganta sur l'agento qui kreas atitudo pri agar kun certena skopo.
Ma ultre kam formo di potenciala energio, motivizo esas instanco di integraligo e regulizo di diferanta parametri relatante oportunaji che la ambiento, ed ad situo-solicitado. Tale la motivizo-rolo esas proporcionala a gradi di ambiguajo ed sam valora di situo: ul devas dispersar la komplexeso mem la konfuzeso di donaji e konferar ulo diferanta valori ante extraktar konkluzo en termi di konduto : la selekto e la koloko en preferinda direciono.
Questioni pri motivizo aparas nome en situi kande on deziras savar "quo esis l'ntenco dil aganto". De ta vidopunto, on povas distingar du situacioni:
- la psikologiala konkurenco di individuala deziri, exemple, selektar inter agar o ne agar;
- la kolektiva situi ube - opoze ad sama postuli - personala motivizi esas diferanta faktoro di kondukto: aprentiseso, konkurso, kolektala agivi.
Modeli pri motivizo[redaktar | redaktar fonto]
Segun la komplexeso di studiita organismo, la teoriala elementi povas plu o min simpleskar en modeli adaptita ad objektivi. On povas exemple konceptar kom determinita per la sercho di pozitiva experienci e l'evito di negativa experienci ; persono povas esar konduktita ad automutilo o la violento per ke lua cerebro esas dispozita krear pozitiva respondo ye ta agivi.
Segun altra vidopunto, la subjektiva interesi existus ante la motivizo, kun nura skopo mobilizar l'individuo inter ta preferaji e la propozita skopi : la motivizo ne jeras plus la kondut-orientizeso.
L'intereso di modeli divergas segun ulo sucias pri “konkurencado” inter individui o “konkurencado” inter partikulara interesi.
- Teorala simpliguri e modeli posibligas krear hipotezi pri motivizi di diversa konduti e to esas en ta perspektivo ke la motivizo-modeli esas kompozita e validigita. En certa sektori, en partikulara la instrukto, ta modeli servas ulo mem di bazo per motivizo-skali.
- La modeli povas kontraste facar obstaklo ad esforci per klarigado di profunda procedi dil afero ; per naturo, omna "modeli pri motivizo" ne explikas klare la propra delibero-procedi. Diversa faktori koncerne individui (temperamento, ..., arbitrio) limitizas posiblesi pri uzar modeli por predicar ul agado. «Singla individuo havas sua propra motivizo!»
Kelka teorii pri homala motivizo[redaktar | redaktar fonto]
La "motivizo-teorii" probas explikar quale motivizi aparas. Existas diversa teorii, exemple:
- teorio di atribuo
- teorio di autodecido
- teorio di autoregulizado
- teorio di personala efiko
- teorio di expektado
- teorio di planiga konduto
Ye omna epoko, lua homaro-konceptaji e lua motivizo-teorii (Little 1999, McAdams 1999). La klasika bazi di teorii esas :
Teorio di bezoni-hierarkio da Abraham Maslow (1954)[redaktar | redaktar fonto]
|
personala plenigo |
|
estimo di su |
|
estimo di altri |
|
amo, amoro, aparteno |
|
sekureso |
|
fiziologiala |
Piramido pri bezoni
Ca teorio kreas "hierarkio di bezoni"
Ca teorio establisas hierarkio inter la bezoni (videz: Piramido di bezoni), e indikas ke pluse on "acensas" di strato, e pluse la motivizo esas importanta. Ma on povas nur atingar la supera strati, ke se la plu prima bezoni esas realigita.
Ta teorio nun esas tre kritikita, nam multa donaji montras ke pluse on kontentigas bezono, e plus on serchas satisfacar ulo.
Motivizo inter naturo e kulturo[redaktar | redaktar fonto]
Obligita en donita situo, l'individuo expresas certa motivizo ; simple dicita l'animeso (od entuziasmo). En pedagogio, parolesas pri situala motivizo.
L'animeso esas olu mem funciono di plu indiduala motivizo korespondita ye personala atrakti dil situeso ; exemple, l'animeso di studianto pri la studio di partikulara libro esos partale dependanta de lua afeciono pri lektado. On povas parolar ad ta strato di kustama motivizo ; motivizo apta de engajar l'individuo pluse o min en omna situesi favorebla lua expreso.
La kustuma motivizo esas prioreso determinita per la profunda interesi di karaktero od intima motivizi ed acesorala per di elementi ligila ad lua historio, ad lua developo. Plezuro esas la centrala kriterio di lua nivelo di motivizo per ke indikas l'adequata di interesi kun posibla expreso-formo. En pedagogio, parolesas pri kontextuala motivizo : to esas per kun ulo di estetik ordero qua studento asistos kun raviseso en opero lore qua la balno-baseno, to esas la pura plezuro di natar qua entuziasmoze.
Ta gradi di motivizo inter l'intimo e la vidita di sucesiva experienci suficas ad deskriptar izola individuo, sen relato, per ke il sufikas li di lasar su segun l'arbitrio di oportunesi qua prizentus su sen havar irga konto ye rendar. Ma ni savas kun Sartre qua "l'individuo esas abstrakto." e qua kulturo esas prizenta en homaro-kordio, via komuniko, edukado, asocii.
Se naturo partoprenas per plezuro ad motivizo, kulturo (aginta partale kontre la spontaneso) implikas la plufortigo en motivizo di kriterio dil autonomio. Quik, infanti remplasas la plezuro pri manjar o spektar per la satisfaco di manjar o spektar quan li volas manjar e regardar ; frue l'autonomio impozas su ye li kom esenca instinkto, quan povas agnoskesar per lua parenti. Reaktinta ye interferado di kulturala ordero kun lua deziri, l'autonomio-bezono pulsas l'individuo ye restar la maestro di lua selekti.
La motivizo kande ulo esas determinita per plezuro e l'autonomio sentimento esas nominita intrinseka.
La "bezono pri autonomio" ne sempre esas pasiva: ol povas exprimar su partikulare kom deziro pri suceso (Atkinson (1983)). Tamen, suceso signifikanta nur sociala bezono, edukativa impero, esos nominita extrinseka.