Paella
Paella (en Ido: paelyo) esas Valenciana rizo-disho, , kun anciena radiki quo devenas moderna-forme de la meza 19ma yarcento proxim la Albufera-laguno an la esta marbordo di Hispania apud la urbo Valencia. Multa ne-hispani egardas paella kom la nacionala disho di Hispania, ma la maxim multa hispani konsideras ol kom regionala Valenciana disho. Valenciani egardas paella kom simbolo di lia kulturo.
Tipi de paella inkluzas Valenciana paella (hispane: paella valenciana), vejetarala paella (hispane: paella de verduras), marfrukto-paella (hispane: paella de marisco), e mixita paella (hispane: paella mixta), inter multa altri. On kredas ke Valenciana paella esas la originala recepto; ol konsistas ek blanka rizo, verda fabi (bajoqueta e tavella), karno (hankarno e kuniklo), blanka fabi (garrofón), heliki, ed aromato quala safrano e rosmarino. Altra tre frequa ma sezonala ingrediento esas artichoki. Marfrukto-paella remplasas karno per marfrukto ed omisas fabi e verda legumi. Mixita paella esas libera kombinuro de karno, marfrukto, legumi, e kelkafoye fabi. La maxim multa paella-chefkoquisti uzas bomba-rizo pro ke ol esas plu desfacile trokoquebla, ma Valenciani tendencas uzar kelke glutinema (e tale plu facile trokoquebla) sorto konocata kom Senia. Omna tipi de paella uzas oliv-oleo.
La internajo dil regiono Valencia esas la naskoloko di paella ed altra rizdishi (arroces). Ibe depos olua endukto dal arabi en la 8ma yarcento, la tipala paella-rizo modifikesis (kurta dika grano kun granda absorbiverso). Tale kreesis paella valenciana, kun kom ingredienti la lokale obtenebla produkturi: en la internajo kuniklo, hano, garrofón, eventuale heliki e plu tarde an la marbordo fisho e moluski (paella de marisco, paella marinera o kelke modifikita arroz a la banda). Mixita paella kun karno e fisho esas paella mixta. En vejetarala paella la karno o fisho normale remplasesas per artichoki. De originale simpla ruranodisho, paella divenis festo-repasto.
Paella nomizesis pro la kasrolo en qua ol preparesas. La vorto paella devenas de la latina vorto por kasrolo, nome patella. Linguisti vidas en ca vorto la origino dil kataluniana/Valenciana vorto paella (patella) por kasrolo. Dum la sequanta yari la vorto paella divenis en cetera Hispania sinonimo di arroz valenciano (od arroz a la valenciana) quale ol antee konocesis, e derivesas de 'arroz en paella'/ 'arroz a la paella'. En Valencia kontraste la vorti "paella" e "paellera" amba uzesas por ica kasrolo.