Shakoludo
| Shakoludo | |||
| |||
| la posteno komencala | |||
| Jenri: | mento-ludo, planko-ludo, strategio-ludo | ||
| Formato: | platajo | ||
| Ludita dum: | c. 6ma yarcento til nun | ||
| De: | India | ||
| Quanto di ludanti: | 2 | ||
| Preparo: | c. 1 minuto | ||
Shakoludo esas surtabla ludo pri strategio qua ludesis da du partoprenanti. Ol simulas batalio inter la trupi di amba ludisti (La peci di la ludisti) en planko qua simulas kombateyo. Singla partoprenanto posedas diversa sorti di peci qui povas movesar per diferanta maniero:
- rejo o rejulo,
- damo,
- du episkopi o kurieri,
- du kavali o kavalieri,
- du turmi e
- ok pioni.
La skopo dil ludo esas minacar e kaptar a la chefa peco dil enemiko (La rejo), ed por sucesar, onu darfas uzar irga strategio dum ke singla peco movesas per valida movo. Do, shako esas tre komplexa ludo e fakte, ol esas l'unika tablo-ludo qua konsideresas kom sporto.
Etimologio
[redaktar | redaktar fonto]La vorto « shako » divenis ek l'Arabiana vorto « شَاه » (shah) qua signifikas la rejulo en la shakoludo, probable tra propozita Vulgara Latina vorto « *scaccus ». L'Arabiana vorto cherpesas de la Persiana vorto « شَاه » qua signifikas rejo e sha (regnanto di Persia), de la Meza Persiana vorto « 𐭬𐭫𐭪𐭠 », de l'Anciena Persiana vorto « 𐏋 ». « *shatranjo » signifikas l'anciena formo di la shakoludo. Ica nomo divenis ek l'Arabiana vorto « شَطْرَنْج » (shatranj) qua esas la vera nomo di la ludo en l'Arabiana linguo. L'Arabiana vorto cherpesas de la Persiana vorto « شترنگ » (shatrang), de la Meza Persiana vorto « ctlng ». La Meza Persiana vorto cherpesas de la Sanskrita vorto « चतुरङ्ग » (shaturanga). « चतुरङ्ग » esas kombinuro di « चतुर् » (shatur), quatro, ed « अङ्ग » (anga), membro.
La figuri
[redaktar | redaktar fonto]Amba ludanti havas 6 diferanta figuri, 8 pioni, 2 turmi, 2 kavali, 2 episkopi, 1 damo ed 1 rejo; entote 18.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| piono | turmo | kavalo | episkopo | damo | rejo (anke rejulo) |
| entote 8 | entote 2 | entote 2 | entote 2 | entote 1 | entote 1 |
Reguli
[redaktar | redaktar fonto]| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |              | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
L'oficala reguli di shakoludo mantenesas da FIDE (Fédération Internationale des Échecs - Federo internaciona di shakoludo), l'internaciona korpo di shakoludo. Alonge kun informo di oficala shakoludo-turniri, la reguli deskriptesas en la FIDE manulibro, Reguli di Shakoludo-selekto.[1]
Pozado
[redaktar | redaktar fonto]
Strokado
[redaktar | redaktar fonto]|
Stroki di piono
|
Stroki di turmo
|
Stroki di kavalo
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Stroki di episkopo
|
Stroki di damo
|
Stroki di rejo
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- La piono nur povas strokar adsupre a ne okupata quadrati. La piono nur povas kaptar la figuri di l'opozanto latere, e ne supre/infre. L'unesmafoye la piono strokar, lu povas strokar du pazi. La piono posedas du specala stroki; en passant-kapto e piono-promoco.
- La turmo povas strokar adupre, addextre, adinfre ed adsinistre; irgaquanto di quadrati.
- La kavalo povas strokar adsupre dufoyi ed a la dextre o sinistre, addextre dufoyi ed a la supre od infre, adinfre dufoyi ed a la dextre o sinistre, adsinistre dufoyi ed a la supre od infre.
- L'episkopo povas strokar adlatere supre-dextre, infre-dextre, infre-sinistre o supre-sinistre; irgaquanto di quadrati.
- La damo povas strokar exakte kam amba turmo ed episkopo.
- La rejo nur povas strokar unfoye, ma ad ula direciono (supre-sinistre, supre, supre-dextre, dextre, infre-dextre, infre, infre-sinistre, sinistre.) La rejo posedas un specala stroko; roquo.
En passant
[redaktar | redaktar fonto]
Kande piono strokas du pazi de lua komenco-loko ed ibe esas opozanta piono sur adjacanta rango apud lua destino-quadrato, lore la opozanta piono povas kaptar lu en passant (en paso), e movas a la quadrato la piono pasis tra. Or, ico nur povas facesar ye la sequanta stroko, altre la yuro facar ico perdanta. Exemple, se la nigra piono jus avanirabis du quadrati de g7 (komenco-loko) a g5, lore la blanka piono ye f5 povas kaptar lu per en passant ye g6 (ma nur ye la sequanta stroko da la blanko).
| Precipua artiklo: En passant |
Promoco
[redaktar | redaktar fonto]Kande piono avaniras a l'okesma rango, kom parto di la stroko lu promocesas e mustas kambiesar po la selekto di la ludanto inter turmo, kavalo, episkopo o damo di la sama koloro. Maxim-multa-kaze, la piono selektesas promocesar a damo, ma en kelka kazi altra figuro selektesas; ico nomesas subpromoco. Ye la diagrmo an la dextra, la piono sur c7 povas avanirar a l'okesma rango e promocesas a yurizita figuro. Or ne existas restrikto sur la figuro ke selektesas ye promoco, do lu esas posible havar plu multa figuri di la sama tipo kam ye la komenco di la ludo (exemple, du dami).
| Precipua artiklo: Promoco (shakoludo) |
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Shakoludo probable kreesis en India ye 6ma yarcento quankam diversa landi atribuas su l'origino di shakoludo.
La aktuala mondala championi esas Ding Liren (Popul-Republiko Chinia, sioruli) e Ju Wenjun (Popul-Republiko Chinia, siorini).