Irez a kontenajo

Shakoludo

De Wikipedio
(Ridirektita de Shako)
Shakoludo
la posteno komencala
Jenri: mento-ludo,
planko-ludo,
strategio-ludo
Formato: platajo
Ludita dum: c. 6ma yarcento til nun
De: India
Quanto di ludanti: 2
Preparo: c. 1 minuto
La sis diferanta shakofiguri en la ludo.
"*Shakmat!" esas termino kriata kande l'altra ludanto ne povas salvar lua rejo, e lore perdar la ludo.
Wikipedio
Wikipedio
Wikivortaro explikas
ca rubriko
en altra lingui: Shakoludo

Shakoludo esas surtabla ludo pri strategio qua ludesis da du partoprenanti. Ol simulas batalio inter la trupi di amba ludisti (La peci di la ludisti) en planko qua simulas kombateyo. Singla partoprenanto posedas diversa sorti di peci qui povas movesar per diferanta maniero:

  • rejo o rejulo,
  • damo,
  • du episkopi o kurieri,
  • du kavali o kavalieri,
  • du turmi e
  • ok pioni.

La skopo dil ludo esas minacar e kaptar a la chefa peco dil enemiko (La rejo), ed por sucesar, onu darfas uzar irga strategio dum ke singla peco movesas per valida movo. Do, shako esas tre komplexa ludo e fakte, ol esas l'unika tablo-ludo qua konsideresas kom sporto.

Etimologio

[redaktar | redaktar fonto]

La vorto « shako » divenis ek l'Arabiana vorto « شَاه » (shah) qua signifikas la rejulo en la shakoludo, probable tra propozita Vulgara Latina vorto « *scaccus ». L'Arabiana vorto cherpesas de la Persiana vorto « شَاه » qua signifikas rejo e sha (regnanto di Persia), de la Meza Persiana vorto « 𐭬𐭫𐭪𐭠 », de l'Anciena Persiana vorto « 𐏋 ». « *shatranjo » signifikas l'anciena formo di la shakoludo. Ica nomo divenis ek l'Arabiana vorto « شَطْرَنْج » (shatranj) qua esas la vera nomo di la ludo en l'Arabiana linguo. L'Arabiana vorto cherpesas de la Persiana vorto « شترنگ » (shatrang), de la Meza Persiana vorto « ctlng ». La Meza Persiana vorto cherpesas de la Sanskrita vorto « चतुरङ्ग » (shaturanga). « चतुरङ्ग » esas kombinuro di « चतुर् » (shatur), quatro, ed « अङ्ग » (anga), membro.

Amba ludanti havas 6 diferanta figuri, 8 pioni, 2 turmi, 2 kavali, 2 episkopi, 1 damo ed 1 rejo; entote 18.

piono turmo kavalo episkopo damo rejo
(anke rejulo)
entote 8 entote 2 entote 2 entote 2 entote 1 entote 1
Ordinara shakoplanko.
abcdefgh
8
a8 nigraro turmo
b8 nigraro kavalo
c8 nigraro episkopo
d8 nigraro damo
e8 nigraro rejo
f8 nigraro episkopo
g8 nigraro kavalo
h8 nigraro turmo
a7 nigraro piono
b7 nigraro piono
c7 nigraro piono
d7 nigraro piono
e7 nigraro piono
f7 nigraro piono
g7 nigraro piono
h7 nigraro piono
a2 blankaro piono
b2 blankaro piono
c2 blankaro piono
d2 blankaro piono
e2 blankaro piono
f2 blankaro piono
g2 blankaro piono
h2 blankaro piono
a1 blankaro turmo
b1 blankaro kavalo
c1 blankaro episkopo
d1 blankaro damo
e1 blankaro rejo
f1 blankaro episkopo
g1 blankaro kavalo
h1 blankaro turmo
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Komencala poziciono, unesma rango: turmo, kavalo, episkopo, damo, rejo, episkopo, kavalo, turmo; duesma rango: pioni.

L'oficala reguli di shakoludo mantenesas da FIDE (Fédération Internationale des Échecs - Federo internaciona di shakoludo), l'internaciona korpo di shakoludo. Alonge kun informo di oficala shakoludo-turniri, la reguli deskriptesas en la FIDE manulibro, Reguli di Shakoludo-selekto.[1]


Stroki di piono
abcdefgh
8
b6 nigra kruco
c6 nigra cirklo
d6 nigra kruco
c5 blankaro piono
f4 nigra cirklo
e3 nigra kruco
f3 nigra cirklo
g3 nigra kruco
f2 blankaro piono
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Stroki di turmo
abcdefgh
8
d8 nigra cirklo
d7 nigra cirklo
d6 nigra cirklo
d5 nigra cirklo
a4 nigra cirklo
b4 nigra cirklo
c4 nigra cirklo
d4 blankaro turmo
e4 nigra cirklo
f4 nigra cirklo
g4 nigra cirklo
h4 nigra cirklo
d3 nigra cirklo
d2 nigra cirklo
d1 nigra cirklo
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Stroki di kavalo
abcdefgh
8
c6 nigra cirklo
e6 nigra cirklo
b5 nigra cirklo
f5 nigra cirklo
d4 blankaro kavalo
b3 nigra cirklo
f3 nigra cirklo
c2 nigra cirklo
e2 nigra cirklo
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Stroki di episkopo
abcdefgh
8
h8 nigra cirklo
a7 nigra cirklo
g7 nigra cirklo
b6 nigra cirklo
f6 nigra cirklo
c5 nigra cirklo
e5 nigra cirklo
d4 blankaro episkopo
c3 nigra cirklo
e3 nigra cirklo
b2 nigra cirklo
f2 nigra cirklo
a1 nigra cirklo
g1 nigra cirklo
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Stroki di damo
abcdefgh
8
d8 nigra cirklo
h8 nigra cirklo
a7 nigra cirklo
d7 nigra cirklo
g7 nigra cirklo
b6 nigra cirklo
d6 nigra cirklo
f6 nigra cirklo
c5 nigra cirklo
d5 nigra cirklo
e5 nigra cirklo
a4 nigra cirklo
b4 nigra cirklo
c4 nigra cirklo
d4 blankaro damo
e4 nigra cirklo
f4 nigra cirklo
g4 nigra cirklo
h4 nigra cirklo
c3 nigra cirklo
d3 nigra cirklo
e3 nigra cirklo
b2 nigra cirklo
d2 nigra cirklo
f2 nigra cirklo
a1 nigra cirklo
d1 nigra cirklo
g1 nigra cirklo
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Stroki di rejo
abcdefgh
8
c5 nigra cirklo
d5 nigra cirklo
e5 nigra cirklo
c4 nigra cirklo
d4 blankaro rejo
e4 nigra cirklo
c3 nigra cirklo
d3 nigra cirklo
e3 nigra cirklo
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
  • La piono nur povas strokar adsupre a ne okupata quadrati. La piono nur povas kaptar la figuri di l'opozanto latere, e ne supre/infre. L'unesmafoye la piono strokar, lu povas strokar du pazi. La piono posedas du specala stroki; en passant-kapto e piono-promoco.
  • La turmo povas strokar adupre, addextre, adinfre ed adsinistre; irgaquanto di quadrati.
  • La kavalo povas strokar adsupre dufoyi ed a la dextre o sinistre, addextre dufoyi ed a la supre od infre, adinfre dufoyi ed a la dextre o sinistre, adsinistre dufoyi ed a la supre od infre.
  • L'episkopo povas strokar adlatere supre-dextre, infre-dextre, infre-sinistre o supre-sinistre; irgaquanto di quadrati.
  • La damo povas strokar exakte kam amba turmo ed episkopo.
  • La rejo nur povas strokar unfoye, ma ad ula direciono (supre-sinistre, supre, supre-dextre, dextre, infre-dextre, infre, infre-sinistre, sinistre.) La rejo posedas un specala stroko; roquo.

En passant

[redaktar | redaktar fonto]
Exempli di piono-stroki: promoco (sinistre) ed en passant (dextre)

Kande piono strokas du pazi de lua komenco-loko ed ibe esas opozanta piono sur adjacanta rango apud lua destino-quadrato, lore la opozanta piono povas kaptar lu en passant (en paso), e movas a la quadrato la piono pasis tra. Or, ico nur povas facesar ye la sequanta stroko, altre la yuro facar ico perdanta. Exemple, se la nigra piono jus avanirabis du quadrati de g7 (komenco-loko) a g5, lore la blanka piono ye f5 povas kaptar lu per en passant ye g6 (ma nur ye la sequanta stroko da la blanko).

 Precipua artiklo: En passant

Kande piono avaniras a l'okesma rango, kom parto di la stroko lu promocesas e mustas kambiesar po la selekto di la ludanto inter turmo, kavalo, episkopo o damo di la sama koloro. Maxim-multa-kaze, la piono selektesas promocesar a damo, ma en kelka kazi altra figuro selektesas; ico nomesas subpromoco. Ye la diagrmo an la dextra, la piono sur c7 povas avanirar a l'okesma rango e promocesas a yurizita figuro. Or ne existas restrikto sur la figuro ke selektesas ye promoco, do lu esas posible havar plu multa figuri di la sama tipo kam ye la komenco di la ludo (exemple, du dami).

 Precipua artiklo: Promoco (shakoludo)

Shakoludo probable kreesis en India ye 6ma yarcento quankam diversa landi atribuas su l'origino di shakoludo.

La aktuala mondala championi esas Ding Liren (Popul-Republiko Chinia, sioruli) e Ju Wenjun (Popul-Republiko Chinia, siorini).

Extera ligili

[redaktar | redaktar fonto]
  1. http://www.fide.com/component/handbook/?id=124&view=article