Vokalo

Vokalo esas pronuncuro. Kande on produktas vokalo, en pronunco-truo ne existas obstrukti formacita per sono-labii, lango, denti, labii od altri. Tatempe aero-fluo iranta ek pulmoni povas trairar libere.

Un vokalo povas esas silabo di ula linguo, ma konsonanto devas havar preske sempre un vokalo kun lu.

La poziciono e la formo di lango e la labii altrigas qualesi di pronunco-truo, e produktas diversa soni. Vokali klasifikesas segun frontaleso (palataleso) e dopaleso (velareso), e segun klozeso ed aperteso di pronunco-loko. Anke la posturo di labii efektigas, exemple, ronda vokalo havas mikra truo.

En horizontala dimensiono vokalo povas esar

• fronta (palatala) - intera - dopa (velara).

En vertikala dimensiono vokalo povas esar

• klozita - meza - apertita od
• klozita - mimeza - miapertita - apertita.

Segun posturo di labii vokalo povas esar

• ronda (labiala) - mironda - vasta (nelabiala) od
• ronda (labiala) - mironda - mivasta - vasta (nelabiala).

Exemple, la vokali di Ido esas

litero	horizontale	vertikale	labii
a	dopa	apertita	vasta
o	dopa	meza	ronda
u	dopa	klozita	ronda
e	fronta	meza	vasta
i	fronta	klozita	vasta

Lingui de la mondo havas anke vokali, quale

litero	horizontale	vertikale	labii
ä	fronta	apertita	vasta
ö	fronta	meza	ronda
ü	fronta	klozita	ronda

Pluse kompleta vokali, en lingui di mondo esas reduktita vokali. Li pronuncesas ordinare meze en muzelo(?). Ofte li havas anke ula nuanco di ula vokalo kompleta.

Ultempe liquido-konsonanto (lateralo o tremulanto) povas posedar funciono di vokalo e funcionas kom parto formacinta silabo, exemple, en Cheka vorto vlk ‘volfo’ l (lateralo) lasas aero-fluo pasar tra lateri di lango, ed en Kroata familio-nomo Prso tremulanto r lasas aero-fluo ruptante pasar preter apexo(?).

Lingui havas anke diversa diftongi qui pronuncesas quale unika sono.