Batalio di Formigny
| batalio di Formigny | |||
| |||
| Pikto pri la batalio di Formigny, da Martial d'Auvergne. | |||
| Konflikto: | cent-yara milito | ||
| Dato: | 15ma di aprilo 1450 | ||
| Loko: | Formigny, Normandia | ||
| Rezulto: | decidigiva vinko Franca. | ||
| Rejio Francia Bretonia |
↔ |  Anglia
| |
| Jean de Clermont Arthur de Richemont |
↔ | Thomas Kyriell | |
| 3000 Franci 1200 til 2000 Bretoni |
↔ | 4.000 til 5.000 | |
| 500 til 1000 morti | ↔ | 2.000 til 3.574 morti 900 til 1400 kaptiti | |
La batalio di Formigny eventis ye la 15ma di aprilo 1450 ed esis decidigiva batalio dum la Cent-yara milito, inter Anglia e Francia. La destrukto di la lasta armeo Angla en Normandia e la decidigiva vinko Franca faciligis la posa konquesto di la lasta bastioni Angla en la regiono.
Ante la batalio
[redaktar | redaktar fonto]Ye la 23ma di marto 1449, dum l'armistico inter Francia ed Anglia, aventurero nomizita Surienne, qua verkis por l'Angli, dicis ke l'Aragonani konquestabis l'urbo Fougères, en Bretonia, en nomo dil duko di Somerset. Ta agado proximigis Francia e Bretonia, pro Arthur de Richemont esabis konestablo (to esas, oficiro dil rejo di Francia) dum multa yari. La duko François la 1ma di Bretonia federis su kun la rejo Charles la 7ma. Pos federir, li lansis militala kampanio en Normandia qua rezultis en la kapto di Rouen ye la 29ma di oktobro 1449. L'Angli, sub la rejulo Henry la 6ma, retretis a la peninsulo Cotentin, ecepte la garnizono di Caen.
La duko di Suffolk parvenis spensebla la sendo di proxim 3 500 homi sub komando da Sir Thomas Kyriel, trupi qui desembarkis en Cherbourg ye la 15ma di marto. Li devis juntar kun 2 000 soldati de la garnizono di Caen. Sur sua trajekto Valognes kontrolesis da Franca parto. En la 20ma di marto la siejo komencis kun trupi dil altra garnizoni duktita da Matthieu Goth. Charles aranjis armeo kun 3 000 homi komandita da Jean de Bourbon, komto de Clermont, armeo qua devis juntar la konestablo. Ta armeo igis a Carentan ye la 12ma di aprilo pro saveskis pri la kapitulaco di Valognes du dii ante.
La konestablo e su frato komandis armeo kun 4 000 homi, ma nur la duimo iris a Normandia. En la 13ma di aprilo, la konestablo iris a Coutance ube il recevis mesajo dil komto de Clermont qua informis ilu pri la situo, ma erora la movo di Kyriel il supozis trajekto vers Saint-Lô. Fakte Kyriel prenas la risko di vadar tra la marsho di Granda Vey. E lor posdimezo parvenis al urbo Formigny ke il fortifikas per establisar etapo. En 14ma di aprilo Clermont saveskar la pasajo di Angliani ma sendas mesajo a Richemont ke en la vespero. La konestablo avertabas lor la matino di 15.
La batalio
[redaktar | redaktar fonto]Lore ke ul deskampar tranquile vers Bayeux, l’Angliani juntabas per l’armeo di Clermont. Fidela kon la bona angla taktika, Kiriel placas sua trupi en defensiva poziciono, l’arkisti protektas per paliso e la kavalrio kom infanterio excepte la reservo.
Clermont mantenis sua armeo ne atingebla per l'angla flechi e facas avancar sole 60 lanceri e sua du longa kanoni (couleuvrine) sub la kontrolo di Louis Giribaut, qua komencas devastar inter l'arkisti, kon pafo omnu da 8 mn. La skopo esas di kaptar ponto e vadeyo proxim por kontrolar la rivero, dividinta la du korpi dil Angla armeo.
Matthieu Goth ne tardesas kontreatakar. L'angla halbarderi atingis la kanoni ; Pierre de Brézé komencis e balde omna franca armeo kombatis desfacile. Samatempe, Richemont, en kelka km, preventesis da rurani pri la komenco di kombato. Ilu aceleris sua kavalriani. Che Angliani, sole la korpo di Goth kombatas dum tri hori, Kiryel gardita la duesma korpo en rezervo.
Kande 2 000 kavalriani aparis sur kolino sude, Angli kreis ke esis la garnizono di Caen komandita per Somerset. Tamen kande la baneri aparas ul devas moderesar. La charjo sur l’angla rezervo esas tre efikanta. L’angla lineo esas dislokita. Multi arkisti, ke se kaptita esas amputita di sua indexa fingro, kombatas til morto.
Pos la batalio, Normandia kaptesis komplete dal Franci. Ol esis la fino di Cent-yara milito en la nordala latero.