Incidento en Fashoda
Fashoda esas nur lok-nomo en Sudan qua ne esus konocata sen "l'incidento di Fashoda" en 1898.
Misiono ciencala-politikala incepu en Supra-Volta, nomo di teritorio franca qua iris de Bangui) til Bahar el Ghazal نعل دين ببك "la maro de junki".
Ante l'ekiro, en marto del yaro 1898 mortis la lietnanto Zouly pro tropikala febro pose lu drinkis aigo gurla. Lu ekiris de Fort-Hossinger e drinkis aquo sordida en la marigoto de Bonga. L'ekiro esabas fixata l'unesma de mayo. Unesme li facis rikonoco.
La du de mayo omna chefi esas prezanta mas la Soueh ne acensis satis. (Li havas barki e til kurasiero en peci desligata.)
Li okupas la tempo facanta la mapo preciza de la Bahar el Ghazal.
En la sama tempo savas ke misioni milita britanik del Uganda chefata per mayoro Mac Donald e la Bahar el Djebel نعل دين مك la maro di munto, esos plena e favorigas l'avanco .
La franca misiono ek-iras definite la 4 de mayo a non hori del matino. Pirogo di aluminio havas nomo Commandant Marin, la "boat"-o blanka kum li dicas havas nomo Lietnanto Zouly, e la baleniero nomesas Paul Connaud, tri nomi de militi morta qua devabas venar anke li. Existas anke la "chanlando" Estienne (barko di ledraji), e tri pirogi.
En du grupi, la Franci vogas sur la Soueh til la Nilo per la Bahar el Ghazal.
De la Fort-Marchant til la marsho la misiono tra-iras la landi de la Djingué / Dinka-i (la skribero utilizas la du nomi), la Zandé-i, la Bongo-i, la Djour-i e la Nouer-i de la sudo al nordo.
Nur Nouer-i, Nielling-i, Bongo-i, Bellanda-i e Djour-i vivis en la marsho, celata per la herbi imensa.
Che la Dinka-i la mulieri esis egala e partoprenas a la Konsilistaro. Eli decidis ke "la kristani povas tra-irar "pro ke ne facas nula malo". La Dinka-i ne havas sklavi ed esas egala inter li.
La tra-iro per la bahar el Ghazal duras monati. Pose la rivero Soueh esas la rivero Bahar el Ghazal, plu desfacila de tra-irar ed ube oportas negociar kun l'indigeni por kontinuar sur la Niko blanka.
L'indigeni pavoras la khalifato de Khartoum kreita dal "mahdi". Li vedis nul-tempe forco tante granda e la trupo franca kun la tiralieri del "Sudano franca" (Senegalia) ne esas tre impresionanta.
Sur la rive del Nilo blanka la Franci avancas dum Bilali, la Dervicho di tribuo amika vokas l'indijeni timoza.
- Saluto. Existas Blanki a Fashoda ?
- No.
- La Dervichi esas ankora ibe ?
- Li ne esas fore. Ek ube vi venas ?
- Ni esas Franki*. Ne venas facar l'amikajo kun la Shilluk-i. Ni volas ad-venar rapide a Fashoda.
- Vi trovos ibe nia Granda Mek*. Bona voyajo, Deo vi protektus.
(Noto :
- La granda Mek esas la titulo de la chefo de la Shillouk.)
N'existas Blanki a Fashoda ! la Dervichi ne esas fore !
Do Khartoum ne atakesas e ni advenas l'unesmi bone.
Kande advenas a la Nilo la Franci vidas ke la granda Mek informita esas d'akordo por signatar federuro kun Francia malgre e por sua pavoro de la "dervishi", partizani de la Mahdi de Khartoum.
Do la dez e tri de julio la kompanio de pafisti pozesas avan la ruini de olda fortueto. Pozesas anke la granda Mek Kour-Abd-el-Fadil kun sua persona gardo.
En la taco, Mangin imperas "Portez armi !" "Prezintez armi !" Pose Marchand avansas e dicas :
"A la standardo !"
E la standardo franca acensas en l'aero e dominas la Nilo, franca fluvio.
La misiono Marchand advenis avan la Britaniani.
La federuro protektas anke la granda Mek kontre kelka kuzuli qua volas la povo.
La loko da bevo "Fashoda" la Franci facas la Fort Saint Louis. Francia ne esabas ankore Republiko laïka. Li montas la peci de la mikra kuras-navo "Faidherbe".
Ma Fadil sonjabas ke la misiono ne esabas sate forta por protektar lu e dicabas ke se ne venus altra franca soldati lu devus informar la mahdi ke la Franci esabas ye la Nilo por mikrar la reago de la mahdi ye o kontre lu.
La dudek e tri d'agosto "l'oukil" de la granda Mek informas ke :
- la Dervishi advenas kun multi soldati ma ke li esas anke fore, plu fore kam Djebel-Aïn.
- ke existas la federuro inter lu e la Franci e ke lu moros kun li.
A mezdio la granda spionisto Kassem venis de Kaka. Lu vidis du vapori kun sep "chaland-i" qua portas mil-tri-cent homuli kune, kwar chefi e plu supro l'Emiro Said-Saghir. Ica armea devastas la lando Dinka e pose lo venos atakar Fashoda.
La 25ma di agosto advenis la navo dervisha "Safia" proxim la fortuo dum la dua navo dervisha la Tewfikiya qua tiris du barki trairis per braco centra de la Nilo. La Dervishi sendas obuzi.
Kande la Safia esas a mil metri de la bastiono nord Mangin ordenas la firo. De la chalando de fero amarata a la drekto de la Safia venas intensa firo.
En la pose-mezdio la Safia derivas tranverse e la Franci povas pafar sur la du chalandi. La salvi franca arestas l'orkestro dervisha e ucidas multi enemiki.
La vespero, kande la Franci facis fugar la dervishi, venas la militeri shilluk federata refujiati en la foresto.
La misiono exploras anke l'altra riva de la Nilo e vinkas duesma foyo la dervishi. Kelka oficeri iras a La Kairo e ridas kande la veturo kun la spozini de la Sultano egipta tra-iras avan li e ke la mulieri levetas sui veli.
Kande li rivenis a Fort Saint Louis, Marchand explikos a li ke ico esabas ago importanta, marko de honoro, ke la Sultano preferas la federuro kun Francia kam kun l'imperio Britaniana.
Vere esas ke nun ankore la pasporti Egiptiana esis en du lingui: Araba e Franca.
A la fino advenas la Britaniani kun Kitchener qua esis en la franca legiono estranjera. Marchand esas presta por la milito, ma venas kurieri ed ilu iris a Paris parolar kun Delcassé, ministro pri la kolonii. Ilu regardis la mapi e facas la homo interesata ma vere lu ne volas nule la milito kun l'Unionita Rejio. Lu volas krear federuro kun kontre Germana imperio.
Ye la 11ma di septembro 1898, la Franca standardo decensis definitive de Fashoda.