Kristonasko
Kristonasko esas Kristana festo qua celebresas de la nokto de la 24ma til la 25ma di decembro, e dum la 25ma di decembro dum tota dio. Kom kristana festo, memorigas omnayare la nasko di Iesu e celebresas en la kalendarii Gregoriala e Juliala.
Existas du teorii pri la deveno di Kristonasko. La teorio, qua esas nun maxim populara inter historiisti, ligas ol al festo di anunco, qua eventis ye la 25ma di marto. Onu do exterpolis la dato dil nasko di Iesu per adicionar non monati. Plu anciena teorio supozas ligilo kun pagana festo remarkinda vintrala solstico (Latine: natalis invicti Solis), simbolo di la rinasko dil suno. To mencionesis en un fonto dil 3ma yarcento, ma esas tote neklara se ca festo ankore celebresis dum la 4ma yarcento. L'adopto di ca dio por celebrar Kristonasko eventis plu multa yari pose, exakte en 354. L'Eklezio Apostolal Armeniana konservabas tradiciono plu antiqua, pri celebrar ye la 6ma di januaro la du festi di Kristonasko ed Epifanio.
Dum la 19ma yarcento, la periodo cirkum Kristonasko (nomizita "periodo di festi" en sekulara kuntexto) manifestas aspekto larje ne religiala e komercala ed en certena landi, la dio di kristonasko esas festala. Segun ta inspiro, Kristonasko divenis festo kun folklorala impliko, karakterizata per grupo di familala celuli cirkum repasto e kambio di donacaji cirkum tradicionala piceo.
Kalendario
[redaktar | redaktar fonto]Kristonasko sequas la periodo di advento, qua komencas ye la quaresma sundio ante Kristonasko. Dum ica tempo, korespondante al komenco dil ekleziala yaro, on liturgiale expektas l'adveno di Kristo.
La periodo qua sequas Kristonasko esas Epifanio, qua celebresas ye la 6ma di januaro. Tradicionale, periodo di Kristonasko finas ye la vespero ante Epifanio, la 5ma di januaro. On do parolas tradicionale pri la "dek-e-du dii di Kristonasko".
Kustumi
[redaktar | redaktar fonto]Tre komuna kustumo esas la Kristonask-arboro. Ol koncernas konifero dekorata per lampeti ed altra dekoraji. Ca kustumo havas origino en Central Europa dum la tarda mezepoko, ma pose ligesis a protestantismo, pro ke Luther inkluzis ol en la kirki. Tamen, ol esas nun anke populara en katolika e ne-Kristana regioni.
La Kristonasko-stablo venis de Rom-katolika landi. Ica minimala konsistas ek Iesu e sua genitori, ma ofte anke anjeli, pastori, tri magi o reji, divers animali ed ulatempe tota vilajeto kun albergo. Ica tradiciono anke difuzis su vaste.