Milito di Krimea
| Milito di Krimea | |||
| |||
| Batalio di Kurekdere, 1854, qua rezultis Rusa vinko. | |||
| Dato: | 16ma di oktobro 1853 til la 30ma di marto 1856 | ||
| Loko: | Krimea, Kaukazia, Balkani, Nigra maro | ||
| Rezulto: | Vinkeso Rusa. Signato di kontrato di Paris en 1856. | ||
| Britanian imperio Duesma Franca imperio Otoman imperio Rejio Sardinia |
↔ | Rusa imperio Rejio Grekia | |
| Abdülmecid la 1ma Omar Pasha Napoléon la 3ma François de Canrobert Henry John Temple Alfonso Ferrero La Marmora |
↔ | Nikolai la 1ma di Rusia Alexandr la 2ma di Rusia princo Alexander Menshikov princo Mihail Gorchakov Pavel Nahimov † | |
| 235 568 Otomani 309 268 Franci 107 864 Britaniani 21 000 Sardiniani |
↔ | 889 000 | |
| 45 400 Otomani 135 485 Franci 40 462 Britaniani 2 166 Sardiniani |
↔ | de 140 mil til 450 125 | |
La milito di Krimea esis milito eventinta de 1853 til 1856, kande Rusa imperio e Rejio Grekia luktis kontre federuro dil Otoman imperio, Francia, Britaniana imperio e Rejio Sardinia. La milito eventis pro l'expanso di Rusa imperio e la timo pri la krulo di Otoman imperio. La milito eventis precipue en la peninsulo Krimea, proxim navala bazo di Sevastopol. Ol finis kun la vinkeso Rusa, konfirmita en la Kontrato di Paris, signatita en 1856.
Dum la fino di la 18ma yarcento, Otoman imperio komencis dekadar, e lua armei, politikala ed ekonomiala strukturi ne esis kapabla pri modernigar su. Pos diversa militi, exemple milito Rusa-Turka de 1806 til 1812, Otoman imperio perdabis multa teritorii norde de Nigra maro, exemple la peninsulo Krimea, por Rusa imperio. Rusia deziris febligar l'autoritato otomana ed asumar la protekto di kristani ortodoxi en la provinci Otomana en Europa. Francia ed Unionita Rejio timis ke Otoman imperio divenus Rusa vasalo, e la povo-equilibro inter Europana povi subisus rupto.
La tensi augmentis kande estala e westala kristani komencis disputar la kontrolo di tale nomizita "Santa Landi" en Palestina. Rusi demandis koncesi di Otomani, qui refuzis li. To efektigis la komenco di la milito inter la du imperii, dum l'autuno di 1853. Rusi ed Otomani kombatis en Kaukazia ed en la delto di Danubio. Kande Rusi refuzis evakuar Danubiana princii kontrolita dal Otomani, Francia ed Unionita Rejio decidis enirar la milito.
Caro Nikolai la 1ma di Rusia timis ke Austrian imperio ank eniris la milito alonge l'enemiko, e decidis retretar de Balkani dum la somero di 1854. Malgre la retreto Rusa, Napoleon la 3ma e Britaniana chefministro lord Palmerston decidis atakar navala bazo Rusa en Sevastopol, probante impedar futura atako Rusa kontre Otomani.
Pos desembarkar en Eupatoria ye la 14ma di septembro 1854, federiti Franci, Britaniani ed Otomani vinkis Rusi dum la komenco di oktobro proxim fluvio Alma. Li expektis vinkar rapide, tamen la rezisto Rusa transformis la batalio en milito di trancheos. La severa klimato e la manko di provizuri tormentis la soldati di amba flanki: la koldeso, la famino e la morbi produktis deki di mili di mortinti, plu multa kam la kombati. Plurafoye Rusi probis ruptar la siejo kontre Sevastopol, ma li vinkesis en Balaklava, Inkerman e proxim fluvio Chornaya. Altralatere, federiti subisis granda perdaji probante konquestar Rusa pozicioni. Erste ye la 8ma di septembro 1855, pos ke nova trupi de federiti arivis, samatempe kam Rusa trupi esis exhaustinta, Franci kaptis bastiono Malakoff Kurgan, qua protektis la urbo, e Rusi abandonis ol ye la sequanta dio.
La kombati duris dum kelka monati pose, til ke kontrato signatesis en Paris ye la 30ma di marto 1856, oficale fininta la milito. Multafoye ca milito judikesas kom l'unesma milito moderna, pro l'uzo di nova teknologii, exemple vaporobatelo, ferovoyo, nova fusilo qua uzis cilindro-sferata kugli nomizita Minié, telegrafilo e fotografuri.