Gramatiko di Lingua Franca Nova

^{[Sen fonti]}

La gramatiko di Lingua Franca Nova (elefen) esas simpligo dil komuna gramatiko dil latinida lingui franca, hispana, itala, kataluna, e portugala. Tale ol similas al gramatiko di latinida kreola lingui kom la haitiana, la kaboverda, papiamento, e chabakano.

Literi e prononcado

L'alfabeto

Lingua Franca Nova uzas amba Latina e la Kirilia alfabeto, kun 22 literi:

Latina	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j	l	m	n	o	p	r	s	t	u	v	x	z
IFA	/a/~/ɑ/	/b/	/k/	/d/	/e/~/ɛ/	/f/	/g/	/h/	/i/, /j/	/ʒ/	/l/	/m/	/n/, /ŋ/	/o/~/ɔ/	/p/	/r/	/s/	/t/	/u/, /w/	/v/	/ʃ/	/z/

Substantivi

La substantivo esas kustume introduktata kun determinanti, e lo povas esar sequata da adjektivi e preposicionala frazi por krear substantiva frazo.

Pluralo

Onu adjuntas -s a la substantivo por plurigar ol. Se la singulara vorto finigas per konsonanto, onu adjuntas -es vicee. La plurala chanjo ne chanjas la acento dil vorto.

• gato, gatos
• om, omes

Adjektivo ke deskriptas substantivo ne chanjas kande la substantivo esas pluralo. Ma kande onu uzas adjektivo kom substantivo, onu povas plurigar ol.

• la bones, la males, e la feas
• multe belas

Ula nomi ke esas plurala en ula lingui esas singulara en Lingua Franca Nova:

• El regarda un sisor con un binoculo.
• On usa un bretela per suporta sua pantalon.
• Me ia compra esta oculo de sol en Nederland.

Determinanti

Determinanto esas vorto qua modifikas nomo por deskriptar lua identeso e quanteso. Ultre la -s dil pluralo (qua konsideresas kom determinanto en Elefen), la determinanti restas sempre avan la nomo.

Pronomi

Pronomo esas vorto qua substitucas plu longa noma frazo.

Adjektivi

Adjektivo esas parolo qua modifikas la signifiko dil substantivo. Tipala adjektivi prezentas la qualesi, de to, quo ilia substantivi indikas.

En Elefen, adjektivi ne chanjesas por montrar nombri e sexuo.

Vortordo

La maxim multa adjektivi sequas la substantivo, qua ili mondifikas. Ma bon ("bona") e mal ("mala"), stacas kustume avan la substantivo, ecepte se ili mem esas modifikita:

• un bon can – bona hundo
• un can plu bon – plu bona hundo (modifikita de plu)
• la mal enfante – la mala infanto
• un mal can bon instruida – mala hundo bone instruktita
• bon enfantes mal comprendeda – bona infanti male komprenita

Maxim ofte, onu povas adjuntar plu di unu adjektivo post la substantivo sen induktar konfuzo. Ma kelkafoye, oni mustas komprenar unu dil adjektivi anke kom adverbo, qua modifikas la signifiko dil sequanta adjektivo. Onu povas pozar e inter adjektivi por evitar la konfuzo:

• la nara vera longa – la vere longa rakonto (vera = adverbo)
• la nara vera e longa – la vera (e) longa rakonto (vera = adjektivo)
• la om grande, forte, e stupida – la granda forta stupida viro (tri adjektivi)

Kelkafoye, onu pozas adjektivo avan la substantivo: por stilo en poezio o rakonti, o kande onu havas du simila adjektivi:

• la peti casa bela – la bela mikra domo
• un fea arbor vea – leda arbo olda

La plu komuna adjektivi por avansusbtantiva uzado esas la maxim simpla e maxim kurta, kom exemple bela, fea, nova, vea, grande, e peti.

Prepozicioni

La prepozicioni en Lingua Franca Nova esas a, ante, asta, ca, como, con, contra, de, en, entre, estra, longo, par, per, pos, sin, sirca, su, supra, sur, tra ed ultra.

Konjuncioni

Konjunciono esas parolo qua juntas du propozicioni. Esas du tipi: koordinanta e subordinanta.

Demandi

Esas tri tipi di demandi: ka-demandi, qui havas diferanta opcioni por selektar, e qui demandas pri partikulara informo.

Ultre, la demandi povas esar direkta ("Adube ni iras?") o nedirekta ("Me demandis adube ni iras", "Me ne savas quo me esas"). La direkta demandi finas kun questionpunto (?).

Puntizo

Generale, Lingua Franca Nova permisas la selekto de puntizo a la skribero, esente la nura normi klareso e kohero. Esas certa fundamenta konvenciono, qui esas quale in multe Europana lingui.