Generala relativeso
Generala relativeso esas geometriala teorio pri gravitado publikigita da Albert Einstein en 1916, ed esas la deskripto pri la gravitado nune aceptita en la moderna fiziko. Generala relativeso generaligas specala relativeso e lego di universala gravitado di Newton, furnisanta unigita deskripto pri gravitado kom geometriala proprajo di spaco e tempo, o spacotempo. Specifike, la kurviguro di spacotempo esas direte relatita al energio e momento di irge qua materio e radiaco esas prezenta. La relato esas explikita per la feldo equacioni di Einstein, sistemo di partala diferencialo equacioni.
Kelka predici di generala relativeso diferas signifikante de ta di klasika fiziko, note pri la paso di tempo, la geometrio di spaco, la movo di korpi en libera falo, e la movado di lumo. Exempli pri tala diferi inkluzas gravitala tempo dilato, gravitala lenso, gravitala angulala fixigo vers reda di lumo, e la gravitala tempo fristo, La predici di generala relativeso havabas konfirmita en omna observi ed experimenti til nun. Quankam generala relativeso ne esas l'unika relativala* teorio pri gravitado, ol esas la maxim simpla teorio qua esas nevarianta kun experimentala datumo. Tamen, nerespondizita questioni esas ankore pruvenda, la maxim fundamentala esanta quale generala relativeso povas esar konciliita kun la legi di quantumo fiziko por produktar a kompletar e su konsistanta teorio di quantumo gravitado.
La teorio di Einstein havas importanta astrofizikala implikaji. Exemple, implikas l'existo di negra trui—regioni di spaco en qua spaco e tempo esas distordita en tala maniero ke nulo, ne mem lumo, povas eskapar—kam finala stato por masiva steli. Esas ampla evidentajo ke l'intensa radiaco emisita da certa sorti di astronomiala objekti esas pro negra trui; exemple, mikroquazari e aktiva galaxiala nuklei rezultas de la prezenteso di stelala negra trui e negra trui di multa plu masiva tipo, rispektive. Ta kurvanta di lumo da gravitado povas duktar a la fenomeno di gravitala lenso, en qua multa imaji di la sama distanta astronomiala objekto esas videbla en la cielo. Generala relativeso anke prediktas l'existo di gravitala ondi, qua havabas depos observita nedirete; direta mezuro esas la skopo di projekti tala LIGO e NASA/ESA lasero Interferometro spaco anteno e diversa pulsaro tempala tabeli. En adjuntajo, generala relativeso esas la baso di kurenta kosmologiala modeli di konstante expandanta universo.