Albert Einstein
| Albert Einstein | ||
 | ||
| Profesiono: | Fizikisto | |
| Lando: |  Germania | |
| Naskodato: | 14 di marto 1879 | |
| Nasko-loko: | Ulm, Badenia-Wurtemberg, Germania | |
| Mortodato: | 18 di aprilo 1955 | |
| Morto-loko: | Princeton, Nova-Jersey, Usa | |
Albert Einstein (1879 til 1955) esis teoriala fizikisto. Lua maxim importanta verko traktas la teorio pri relativeso (segun qua irga evento esas sempre ligita ad unika punto di spaco-tempo tra lum-ondo, kontraste al teorio da Newton, qua postulas ke gravitado esez simple instantala).
Frua vivo
[redaktar | redaktar fonto]Il studiis che la Federala Instituto di Teknologio en Zürich, Suisia. En 1902 il komencis laborar che patento-kontoro en Bern. La laboro che la kontoro ne esis desfacila, ed il povis pensar pri problemi di fiziko pri qui il havis intereso.
En 1905 Einstein redaktis plura artikli tre signifikoza, dum ke il rezidis en Zürich. En un de li il aplikis la quanto-teorio da Max Planck al expliko dil fotoelektrala emiso pro ke ne existas fizikala etero.
Pose il demonstris ke molekulala ago ya explikas la Brownala movo. En triesma artiklo il publikigis la teorio pri specala relativeso, qua postulas konstanta rapideso di lumo (c) e l'equivalo di amaso (m) ed energio (E), rezumata en la famoza equaciono E = mc2.
Ca nova idei multe okupis la pensi dil fizikisti dum la sequanta yardeki.
En Berlin
[redaktar | redaktar fonto]En 1914 il divenis administranto dil instituto ciencala Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft en Berlin, fondita en 1911. Ilu restis en ca ofico til 1932.
En 1915 il redaktis la generala teorio pri relativeso, ed ye la 11ma di mayo 1916 ilu publikigis ol. Generala relativeso traktas gravitado e konjektas ke la fizikala efekti di gravitado esas identa a la efekti di acelereso.
La konsequanta predicajo, ke lumo esus deflexata da granda maso, esis pose konfirmata per astronomiala observadi: la Angla fizikisto Arthur Eddington observis sunala eklipso ye 29 di mayo 1919 sur la insulo Principe, proxim la westa marbordo di Afrika, e fotografis steli en la regiono cirkum la suno. La pozicioni di la steli esis mikrete alterata de lia kustumala pozicioni: la lumo-radii esis kurvigata pro la graviteso di la suno.
Il recevis la Nobel-premio pri fiziko en 1921.
Einstein esis vizitanta Usa kande Adolf Hitler ganis la povo en Germania, e pro esar Judo, il decidis ne retrovenar a sua hemlando, e pro ico il civitaneskis en Usa en 1940.
En Usa
[redaktar | redaktar fonto]Il pasis sua cetera vivo serchante vane "unionita feldo-teorio" qua kombinus quantoteorio kun gravitado.
Ye la 2ma di agosto 1939 il signatis letro a la Prezidanto di Usa Franklin D. Roosevelt. Il avertis ke Germania forsan esas kapabla krear atom-bombo, e konsilis la Prezidanto hastigar Usana projeto egarde atomala armi. La letro esis ideo da Hungariana fizikisto Leó Szilárd, qua rezidis en Usa; il plurafoye renkontris Einstein, qua rezidis en Long Island, Nova-York, e li sorgoze kompozis la letro. Granda projeto Usana por krear atomala armi komencis en decembro 1941. Quankam Einstein esis pacifisto, il signatis la letro pro ke il timis ke Germania esos l'unika developanto di atom-bombo. Tamen, Germania ne developis la atom-bombo. Pos 1945 il laboris kontre la difuzo di nuklear-armi.
Einstein, ne volante uzar la deskovro di nukleara fisilo por facar atomo-bombo, pose signatis la Manifesto Russell—Einstein kun Bertrand Russell. Ilu asociesis kun la Instituto pri Supera Studii en Princeton, Nova-Jersey til lua morto en 1955.
Citaji
[redaktar | redaktar fonto] |
Ne omno quo kontas povas esar kontata, e ne omno quo povas esar kontata kontas. |  |
