1905

La yaro 1905 (MCMV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye sundio segun Gregoriala kalendario, ed ordinara yaro komencinta ye saturdio segun Juliala kalendario. Ol esis la 905ma yaro di la duesma yarmilo, la 5ma yaro di la 20ma yarcento, e la 6ma yaro di la yari 1900a. Kande 1905 komencis, Gregoriala kalendario esis 13 dii avan Juliala kalendario, qua duris uzesar en kelka loki til 1923.

Eventi

Europa

• 22ma di januaro - En Sankt Petersburg, Rusa imperio, komencas la Revoluciono di 1905, qua koaktos imperiestro Nikolaus la 2ma aceptar l'adopto di konstitucala monarkio. Delegitaro kun 30 000 laboristi duktata da paroko Georgi Gapon donas a caro Nikolaus la 2ma peticiono pri sociala e politikala novigi. Soldati mortigas plua kam mil demonstranti ("Sangoza sundio"). Generala striko kunvokesas, e dum la fino di januaro, plu kam 400 mil laboristi esis en striko. En Finlando, unesma "rusifiko"-ero finas.
• 26ma di januaro - En Wien, eventas unesma pleado di Pelleas und Melisande op. 5 da Arnold Schönberg.
• 13ma di agosto - Habitanti de Norvegia aprobas separo de Suedia per 99% yes-voti.
• 26ma di oktobro - Uniono Suedia-Norvegia cesas existar.
• 18ma di novembro - Princo Carl divenas la rejo Haakon la 7ma di Norvegia. Norvegia dissolvas l'uniono kun Suedia.
• 21ma di novembro - La famoza formulo E = mc² de Germana Albert Einstein publikigesas. Ilu prizentas “specala” relativeso-teorio, qua revolucionos la fiziko. Tamen la diserturo ne aprobesas che Universitato di Bern, e judikesas kom nesignifikanta e bizara.
• 28ma di novembro - Partiso Sinn Féin, pro-nedependo, fondesas en Irlando.

Afrika

• Imperiestro di Germania Wilhelm la 2ma vizitas Tanger. Lo efektigas disputo inter Germania e Francia.
• En Tanzania, German Estal Afrika, naskas revolto konocata kom majimaji.

Azia

• 1ma di januaro - Rusi kapitulacas avan Japoniani en Port Arthur, en la milito Rusa-Japoniana.
• Marto - Unionita Rejio agnoskas la nedependo di Afganistan.
• 4ma di aprilo - Ter-tremo kun forteso 7.5 che skalo di Richter frapas Kangra, India e produktas 19.000 morti.
• 27ma til la 28ma di mayo - Milito Rusa-Japoniana: che Batalio di Cushima, Baltika navaro sendita da Rusa caro Nikolaus la 2ma por kombatar Japoniani destruktesas da Japoniana floto komandata da Heihachiro Togo.
• 17ma di novembro - Japonia subordinigas Korea kom protektorato.

Nord-Amerika

• Kanada agregas la provinci di Alberta e Saskatchewan, weste de la lando.

Central Amerika

• 21ma di januaro - Dominikana Republiko signatas kontrato qua permisas Usa kontrolar lua dogani til 1941.

Oceania

• Unionita Rejio transferas l'administro di Nova-Guinea ad Australia. Ol rinomizesas Papua-Nova-Guinea.

Naski

Takeo Fukuda

• 14ma di januaro - Takeo Fukuda, chefministro di Japonia (m. 1995)
• 21ma di januaro - Christian Dior, Franca modisto (m. 1957)
• 29ma di januaro - Barnett Newman, Usana piktisto (m. 1970)
• 1ma di februaro - Emilio Gino Segrè, Italiana fizikisto, Nobel-laureato (m. 1989)
• 2ma di februaro - Ayn Rand, Usana skriptisto e filozofino (m. 1982)
• 4ma di februaro - Andrés Rivero Agüero, chefministro di Kuba (m. 1996)
• 6ma di februaro - Ayn Rand, Rusa-Usana filozofino ed skriptistino (m. 1982)
• 6ma di februaro - Władysław Gomułka, chefo di Polonia dum komunista periodo (m. 1982)

Ulf von Euler

• 7ma di februaro - Ulf von Euler, Sueda biokemiisto, Nobel-laureato (m. 1983)
• 8ma di februaro - Czesław Rzepiński, Polona piktisto (m. 1995)
• 2ma di marto - Roberto Francisco Chiari Remón, prezidanto di Panama (m. 1981)
• 19ma di marto - Albert Speer, Germana militisto (m. 1981)
• 25ma di marto - Pote Sarasin, chefministro di Tailando (m. 2000)
• 1ma di aprilo - Gaston Eyskens, chefministro di Belgia (m. 1988)
• 18ma di aprilo - George Herbert Hitchings, Usana biokemiisto, Nobel-laureato (m. 1998)
• 26ma di aprilo - Raúl Leoni Otero, prezidanto di Venezuela (m. 1972)
• 26ma di aprilo - Jean Vigo, Franca filmifisto (m. 1934)
• 11ma di mayo - Augusto Hamann Rademaker Grünewald, Braziliana militisto, membro del uniono di militisti qua guvernis en 1969 (m. 1985)
• 12ma di mayo - Leonard Bahr, Usana piktisto (m. 1990)
• 15ma di mayo - Joseph Cotten, Usana cinem-aktoro (m. 1994)
• 16ma di mayo - Henry Fonda, Usan aktoro (m. 1982)
• 24ma di mayo - Mihail Sholohov, Sovietiana skriptisto, Nobel-laureato (m. 1984)

Seni Pramoj

• 26ma di mayo - Seni Pramoj, chefministro di Tailando (m. 1997)
• 21ma di junio - Jean-Paul Sartre, Franca skriptisto e filozofo, Nobel-laureato pri literaturo (ne-aceptis la premio) (m. 1980)
• 6ma di julio - Juan O'Gorman, Mexikiana piktisto (m. 1982)
• 13ma di julio - Edvin Laine, Finlandana filmifisto (m. 1989)
• 15ma di julio - Chaudhry Muhammad Ali, chefministro di Pakistan (m. 1980)
• 25ma di julio - Elias Canetti, Bulgara-Angla skriptisto, Nobel-laureato (m. 1994)
• 29ma di julio - Dag Hammarskjöld, chef-sekretario dil Unionita Nacioni de 1953 til 1961 (m. 1961)
• 5ma di agosto - Wassily Leontief, Rusa ekonomikisto, Nobel-laureato (m. 1999)
• 15ma di agosto - Joachim Mrugowsky, Germana mediko e militisto (m. 1948)
• 20ma di agosto - Mikio Naruse, Japoniana filmifisto (m. 1969)
• 22ma di agosto - John Lyng, chefministro di Norvegia (m. 1978)
• 24ma di agosto - Siaka Stevens, prezidanto di Sierra Leone (m. 1988)
• 1ma di septembro - Chau Sen Cocsal Chhum, chefministro di Kambodja (m. 2009)
• 3ma di septembro - Carl David Anderson, Usana fizikisto, Nobel-laureato (m. 1991)
• 5ma di septembro - Arthur Koestler, Austriana skriptisto (m. 1983)
• 9ma di septembro - Chau Sen Cocsal Chhum, chefministro di Kambodja (m. 2009)

Greta Garbo

• 18ma di septembro - Greta Gustafsson alias Greta Garbo, Sueda aktorino (m. 1990)
• 24ma di septembro - Severo Ochoa, Hispana-Usana biokemiisto, Nobel-laureato (m. 1993)
• 28ma di septembro - Max Schmeling, Germana boxisto (m. 2005)
• 30ma di septembro - Nevill Francis Mott, Britaniana fizikisto, Nobel-laureato (m. 1996)
• 9ma di oktobro - Boris Kobe, Sloveniana piktisto (m. 1981)
• 14ma di oktobro - Pentti Haanpää, Finlandana skriptisto (m. 1955)
• 18ma di oktobro - Félix Houphouët-Boigny, prezidanto di Ivora Rivo (m. 1993)
• 23ma di oktobro - Felix Bloch, Suisa fizikisto, Nobel-laureato (m. 1983)
• 23ma di oktobro - Yen Chia-kan, chefministro e prezidanto di Republiko Chinia (m. 1993)
• 1ma di novembro - Paul-Émile Borduas, Kanadana piktisto (m. 1960)
• 3ma di novembro - Lois Mailou Jones, Usana piktistino (m. 1998)
• 7ma di novembro - Aurélio de Lira Tavares, Braziliana militisto (m. 1998)
• 8ma di novembro - Marco Aurelio Robles, prezidanto di Panama (m. 1990)

Tommy Dorsey

• 19ma di novembro - Tommy Dorsey, Usana muzikisto (m. 1956)
• 4ma di decembro - Emílio Garrastazu Médici, prezidanto di Brazilia (m. 1985)
• 11ma di decembro - Erskine Hamilton Childers, prezidanto di la Republiko Irlando (m. 1974)
• 16ma di decembro - Piet Hein, Dana matematikisto, inventisto e poeto (m. 1996)
• 17ma di decembro - Érico Veríssimo, Braziliana skriptisto (m. 1975)
• 31ma di decembro - Guy Mollet, chefministro di Francia (m. 1975)
• Jigme Wangchuck, rejo di Bhutan (m. 1952)
• Emil Lindenfeld, Hungara-Usana piktisto (m. 1986)

Morti

• 1ma di februaro - Oswald Achenbach, Germana piktisto (n. 1827)
• 5ma di februaro - Lizardo Montero Flores, prezidanto di Peru (n. 1832)
• 9ma di februaro - Adolph von Menzel, Germana piktisto (n. 1815)
• 12ma di marto - Rudolf Ritter von Alt, Austriana piktisto (n. 1812)

Jules Verne

• 24ma di marto - Jules Verne, Franca skriptisto (n. 1828)
• 29ma di mayo - Francisco Silvela y de Le Vielleuze, chefministro di Hispania (n. 1843)
• 13ma di junio - Theodoros Diligiannis, chefministro di Grekia (n. 1824)
• 21ma di junio - Juan Lindolfo Cuestas, prezidanto di Uruguay (n. 1837)
• 15ma di julio - Raimundo Fernández Villaverde, chefministro di Hispania (n. 1848)
• 18ma di agosto - Albert Edelfelt, Finlandana piktisto (n. 1854)
• 19ma di agosto - William-Adolphe Bouguereau, Franca piktisto (n. 1825)
• 14ma di septembro - Pierre Savorgnan de Brazza, Italian-Franciana explorero (n. 1852)
• 21ma di septembro - Francisco García-Calderón Landa, Peruana militestro e politikistulo, prvovizora prezidanto di Peru (n. 1834)
• 7ma di oktobro - Pedro Américo, Braziliana piktisto (n. 1843)
• 17ma di novembro - Granda-duko Adolf de Luxemburgia (n. 1817)
• decembro - Todor Ivanchov, chefministro di Bulgaria (n. 1858)

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Philipp Eduard Anton von Lenard
• Kemio: Adolf von Baeyer
• Fiziologio o Medicino: Robert Koch
• Literaturo: Henryk Sienkiewicz
• Paco: Bertha Felicitas Sophie von Suttner