20ma yarcento
Historio > yarcento | ||||
19ma yarcento 20ma 21ma yarcento | ||||
Yardeki: 1900ma • 1910ma • 1920ma • 1930ma • 1940ma |
||||
Yari: 1901 • 1902 • 1903 • 1904 • 1905 |
La 20ma yarcento komencis ye la 1ma di januaro 1901 e finis ye la 31ma di decembro 2000. Dum ta yarcento eventis la falio di Otomana, Germana e Austriana-Hungariana imperii, ed anke l'Unesma e la Duesma mondomiliti.
De la fino di duesma mondomilito til 1991 restis du superpovi en la mondo: Usa e Sovietia. La tensi inter la du kreskis, ed originis kolda milito. Du importanta militi esis konsequaji de ta tensi: milito di Korea e milito en Vietnam. En 1991 Sovietia krulis, ed Usa divenis l'unika superpovo del mondo.
Gradope pos la duesma mondomilito komencis la deskoloniigo di Afrika ed Azia. Indiana subkontinento dividesis en du nedependanta stati en 1947: India e Pakistan. En Azia la deskoloniigo-proceso en Indochinia rezultis en l'Unesma milito en Indochinia, qua duris de 1946 til 1954. En Afrika deskoloniigo-proceso di Aljeria rezultis en la milito di Aljeria, qua duris de 1954 til 1962.
Dum la 20ma yarcento facesis granda progreso en teknologio e medicino. La habitantaro di la Tero kreskis tre rapide, e superiris 6 miliardi ante la fino dil yarcento. Granda epidemii kontrolesis per vacini e nova medikamenti, exemple l'antibiotiki. Tamen, dum la yari 1980ma l'epidemio di AIDS expansis.
Eventis revoluciono en la telekomuniko ed expanso di la konoco tra la developo di komputeri* ed interreto. Transporto anke subisis revoluciono, kun l'expanso dil uzo di vehili kun motori di interna kombusto (automobili, kamioni, avioni...). L'aviono, inventita dum la komenco dil yarcento, evolucionis til permisar trans-kontinentala voyaji en poka hori. Ol anke evolucionis kom armo por militi, ed esis intense uzata dum la duesma mondomilito.
La developo di fuzei dum e pos la duesma mondomilito permisis lansar l'unesma artificala satelito en 1957 e sendar l'unesma homo a Luno en 1969, ed anke sendar kosmoprobili ad altra planeti. L'artificala sateliti permisis expansar la komuniki de un kontinento ad altra, expansar la vetera predico e trovar minerala richesi en la subtero.
Multa socii diferesis e diversa politikala idei vinkis e falis kun stati.
Indexo
Importanta eventi[redaktar | redaktar fonto]
- 1912 Rejo-povo vinkesas en Chinia e Republiko di Chinia fondesas.
- 1914 til 1918 Unesma mondomilito.
- 1917 Bolshevika revoluciono en Rusia.
- 1917 Finlando divenas nedependanta.
- 1922 Sovietia fondesas.
- 1933 Adolf Hitler aquiras povo, en Germania komencas nacional-socialista ero.
- komputero inventesas.
- Antibiotiki deskovresas.
- 1939 til 1945 Duesma mondomilito.
- 1947 til 1953 - Kolda milito.
- 1947 India e Pakistan divenas nedependanta.
- 1948 Israel divenas nedependanta.
- 1949 Populala Republiko di Chinia fondesas.
- 1950 til 1953 - Milito en Korea.
- 1953 La strukturo di DNA exploresas.
- 1962 Fuzeala krizo en Kuba.
- 1963 John F. Kennedy ocidesas.
- 1964 til 1975 Milito en Vietnam.
- 1969 Unesma flugo adsur Luno.
- 1982 Falklandi-milito.
- 1986 Atomala dizastro en Chernobil, Ukraina.
- 1990 Est-Germania e West-Germania unionas kom Germania.
- 1991 Milito en Persiana Gulfo.
- 1991 krulo di Sovietia.
- 1994 Voyajo-navo Estonia sinkas en Baltika Maro.
- 1999 - Batalio di Grozny, en Chechenia
Granda individui[redaktar | redaktar fonto]
Regnanti[redaktar | redaktar fonto]
- Winston Churchill
- Rejulo Edward la 7ma di Unionita Rejio
- Rejino Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio
- Mahatma Gandhi
- Charles de Gaulle
- Hirohito
- Adolf Hitler
- Urho Kekkonen
- John Fitzgerald Kennedy
- Kim Il-sung
- Vladimir Lenin
- C.G.E. Mannerheim
- Mao Zedong
- Konstantin Päts
- Theodore Roosevelt
- Saddam Hussein
- Yosif Stalin
- Chiang Kai-shek
- Josip Broz Tito
- Getúlio Vargas
- Juan Domingo Perón
- Nelson Mandela
Cienco[redaktar | redaktar fonto]
- Albert Einstein
- Sigmund Freud
- Werner Heisenberg
- Walter Houser Brattain, John Bardeen e William Bradford Shockley
Religio[redaktar | redaktar fonto]
- Tenzin Gyatso (Dalai-lamao)
- Matro Teresa
- Papo Ioannes la 23ma
- Papo Ioannes Paulus la 2ma
- Grigori Rasputin