Yari 1980a
| Historio 19ma yarcento  20ma 21ma yarcento
|
| Yardeki: 1900a • 1910a • 1920a • 1930a • 1940a |
| Yari: 1901 • 1902 • 1903 • 1904 • 1905 |
La yari 1980a komencis ye la 1ma di januaro 1980 e finis ye la 31ma di decembro 1989. Importanta karakterizivi de ca yardeko esis l'aparo ed expanso dil epidemio di AIDS, la dekado di socialista ekonomii, grava ekonomiala krizi en multa landi, la fino di diktatoresi en Arjentinia, Brazilia, Uruguay, Paraguay, Filipini e Haiti, e granda expanso en l'uzo di portebla komputatori*.
Unionita Rejio ed Usa administresis da du konservema politikisti, rispektive Margaret Thatcher e Ronald Reagan, ed adoptis neoliberala modeli por lia ekonomii. Thatcher vendis publika entraprezi e konfrontis lora forta sindikati Britaniana, ma fine impozis l'ekonomiala modelo neoliberala. Ronald Reagan anke adoptis neoliberala politiki por l'ekonomio e stimulis financala ed armala suporto a grupi qui kombatis sinistrana rejimi, exemple le contras de Nikaragua, qui luktis kontre Daniel Ortega.
Dum la yari 1980a de la 20ma yarcento eventis inter altri:
Europa[redaktar | redaktar fonto]
- 1980 - Ye la 8ma di agosto ca yaro, neo-fashista grupo Nuclei Armati Rivoluzionari explozas bombo che ferovoyala staciono di Bologna, mortiganta 85 personi.
- 1981 - Ye la 13ma di mayo ca yaro, Mehmet Ali Ağca probas mortigar papo Ioannes Paulus la 2ma che placo di Santa Petrus, en Vatikano. Ioannes Paulus pose vizitis Ali Ağca en la karcero en 1983, e pardonis lu.
Azia[redaktar | redaktar fonto]
- 22ma di septembro 1980 til la 20ma di agosto 1988 - Eventas la milito Iran-Irak, qua finis per paco-pakto e rezultis 627 miliard-dolari en perdaji por Iran e de 200 mil til 600 mil soldati mortinta, kontre 561 miliard-dolari en perdaji por Irak e 105 mil til 500 mil morti, kun nula modifiko en la frontiero inter la du landi.
Sud-Amerika[redaktar | redaktar fonto]
- 1980 - De la 15ma til la 19ma di novembro ca yaro, papo Ioannes Paulus la 2ma vizitas Brazilia.
- 1982 - De la 2ma di aprilo til la 14ma di junio ca yaro, eventas la milito di Falklandi, inter Unionita Rejio ed Arjentinia. Ol produktis 650 morti, 1687 vunditi e 11.313 militala kaptiti por Arjentinia, qua perdis la milito, kontre 255 morti, 775 vunditi, 2700 til 6500 soldati kun psikiatrala problemi e 150 militala kaptiti por l'Unionita Rejio, qua vinkis e mantenis kontrolo sur Falklandi.